Stosownie do treści art. 485 § 2 k.p.c. sąd może wydać nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu. Zgodnie z art. 485 § 4 k.p.c. jeżeli nie dołączono oryginału weksla, czeku, warrantu lub rewersu przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130 k.p.c.
Powołany wyżej przepis art. 485 § 2 k.p.c. określa katalog dokumentów, które mogą stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym – są to weksle, czeki, warranty i rewersy. Katalog jest szeroki i omyłkowo wymienia też w papiery wartościowe, który nie występują w polskim porządku prawnym (Po uchyleniu ustawą z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorstw, ustawy z 16 listopada 2000 r. o domach składowych, art. 485 § 2 k.p.c. w części dotyczącej warrantów i rewersów stał się martwy). Na podstawie wymienionych dokumentów można dochodzić wierzytelności w postępowaniu nawozowym tylko wtedy, gdy zostały należycie wypełnione, czyli gdy zawierają wszystkie elementy nakazane przez ustawę. Przykładowo można tutaj przytoczyć art. 1 Prawa wekslowego czy art. 1 Prawa czekowego. Autentyczność tych dokumentów nie może budzić wątpliwości, tzn. z samych dokumentów, ich formy czy też treści wynika, że nie zostały podrobione czy przerobione.
Dokumenty wymienione w art. 485 § 2 k.p.c. podlegają szczególnemu badaniu pod względem formalnym. W postępowaniu nakazowym sąd z urzędu uwzględnia formalną nieważność weksla (w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2004 r., V CK 60/2004, uchwała Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 1993 r., III CZP 7/93). W doktrynie wskazuje się, że wada weksla lub czeku, skutkująca nieważnością tychże, mieści się w ramach przesłanki z art. 485 § 2 k.p.c., odnoszącej się do prawdziwości i treści rzeczonych dokumentów (M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. II). Weksle i czeki są nieważne, jeżeli nieposiadaną któregokolwiek elementu wymienionego w ustawie. Nieważność ta jest bezwzględna.
Powodem w sprawach przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku może być osoba bezpośrednio uprawniona z weksla lub czeku (w tym weksla in blanco), a także osoba bezpośrednio nieuprawniona, jeżeli wykaże odpowiednimi dokumentami przejście na siebie praw z weksla lub czeku (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1970 r., III PRN 106/70). Pozwanym może być każdy bezpośrednio zobowiązany z weksla lub czeku. Nie jest natomiast możliwe wydanie nakazu zapłaty przeciwko osobie zobowiązanej wskutek przejścia na nią zobowiązania objętego wekslem lub czekiem – np. spadkobiercy (T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. IV).
Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym może być wydany, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych na podstawie ściśle określonych dokumentów. Warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem jego remitenta (wystawcy) do wypłacenia uprawnionym właścicielom warrantów kwoty rozliczenia (warrant rozliczeniowy) lub dostarczenia instrumentu bazowego (papieru wartościowego) po ustalonej cenie wykonania(M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. II). Warranty subskrypcyjne, o których mowa w art. 453 § 2 k.s.h., uprawniają posiadacza do zapisu bądź objęcia akcji. Świadczenie emitenta zobowiązanego z warrantu subskrypcyjnego nie polega zatem na obowiązku zapłaty. Wydanie nakazu zapłaty na podstawie warrantu subskrypcyjnego mogłoby nastąpić tylko przy uznaniu, że realizacja praw z warrantu polega na świadczeniu rzeczy zamiennych. Nie dotyczy to jednak całą pewnością akcji, które nie zostały wyrażone w postaci papieru wartościowego, gdyż akcji takich nie można świadczyć (M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. II). Z tych przyczyn nie sposób przyjąć, aby rzeczone warranty subskrypcyjne, mogły stanowić podstawę do wydania nakazu zapłaty. Podstawą nakazu zapłaty mogłyby stanowić warranty rozliczeniowe, te jednakże nie występują na gruncie prawa polskiego (M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. II).
Jako podgumowanie powyższych rozważań warto przytoczyć fakty, że archaizm postępowania nakazowego na podstawie papierów wartościowych nie jest całkowity. Najczęściej bowiem w obrocie gospodarczym można spotkać weksle, które służą jako zabezpieczenie wierzytelności. Przybierają one zazwyczaj formę weksla własnego czy też weksla in blanco z deklaracją wekslową. Znajomość tego fakty oraz przytoczonych w tym artykule przepisów może niespodziewanie ułatwić dochodzenie roszczeń – dlatego warto je sobie przyswoić.
