Odpuszczanie edukacji, nadużywanie alkoholu i substancji zmieniających świadomość(w tym narkotyki lub inne substancje powodujące odurzenie), nierząd, środowisko kryminalne i członkostwo w grupach przestępczych, to jedne z czynników, które zostały uznane przez ustawodawcę za przejaw demoralizacji. Warto zauważyć, że ustawa używa pojęcia „środki używane w celu wprowadzania się w stan odurzenia”, ponieważ niestety coraz częściej zdarza się, że młodzi ludzie używają substancji stosowanych w życiu codziennym(np. syrop na kaszel, klej, lakiery, gałka muszkatołowa), do osiągnięcia oczekiwanego efektu.
Aktem prawnym regulującym postępowanie w sytuacji gdy stwierdzono objawy demoralizacji u nieletniego jest ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.2016.1654 j.t.).
W przypadku stwierdzenia przejawów demoralizacji u nieletniego sąd dysponuje bardzo szerokim zakresem środków. Zgodnie z art. 6 powołanej ustawy sąd może:
1) udzielić upomnienia;
2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego;
5) zastosować nadzór kuratora;
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9) orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w k.r.o., z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Powyższe środki prawne zostały wymienione w kolejności od najbardziej łagodnego, do najbardziej rygorystycznego. Nie wyznacza to jednak porządku, według którego sąd ma kierować się podczas wydawania orzeczenia. Rodzaj zastosowanego środka jest uzależniony od stopnia i rodzaju demoralizacji nieletniego.
Warto wziąć pod uwagę fakt, iż wszystkie zobowiązania nadane przez sąd, zostają rozpatrzone indywidualnie w zależności od przypadku. W ten sposób sąd może zakazać nieletniemu przebywania w określonych miejscach z określonymi osobami, zakazać używania alkoholu i innych substancji odurzających lub nakazać uczęszczanie na dodatkowe zajęcia w placówce edukacyjnej. Sąd ma również możliwość weryfikowania, czy nieletni wywiązuje się z nałożonych zakazów i nakazów.
Najczęściej stosowanym środkiem jest ustanowienie nadzoru kuratora. Kurator ma za danie kontrolowanie nieletniego oraz służenie mu pomocą. Ma również zastąpić niewydolnych wychowawczo opiekunów.
Najbardziej restrykcyjne jest umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym, który ma na celu odseparowanie nieletniego od złego środowiska i wpływu rodzinnego jak i rówieśniczego. W tym przypadku chodzi o proces resocjalizacji.
Podsumowując, gdy poziom demoralizacji podopiecznego jest niepokojący, możemy zwrócić się z prośbą do sądu, aby ten nałożył odpowiednie zarządzenia. Sąd ma szeroki zakres środków, które może nałożyć na nieletniego, aby ten zaniechał szkodliwych dla siebie działań.
