W dniu 10.08.2007 r. weszła w życie istotna nowelizacja Kodeksu cywilnego (dalej KC) dotycząca między innymi przedawnienia roszczeń związanych z naprawieniem szkód wyrządzonej czynem niedozwolonym (a więc szkód powstałych np. w wyniku błędów medycznych lub wypadków komunikacyjnych). Do kategorii roszczeń tego typu należą również odszkodowanie lub zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej.
Do tej pory zagadnienia te były regulowane w treści art. 442 KC. Przepis ten został jednak w całości uchylony i zastąpiony nową regulacją - art. 442¹ KC. Brzmi ona następująco:
Art. 442¹ KC § 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Pozostawiono zatem zasadę, że roszczenie o naprawienie szkody (zarówno na mieniu, jak i na osobie) przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i i osobie do jej naprawienia.
W przypadku szkody na mieniu – termin przedawnienia nie może być dłuższy niż 10 lat do dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Jeżeli chodzi o sytuację, w której źródłem szkody jest przestępstwo (zbrodnia lub występek), to roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia jego popełnienia. Jeżeli sprawca zostanie skazany za przestępstwo prawomocny wyrokiem sądu karnego, sąd cywilny będzie związany takim ustaleniem. Jednak dla dochodzenia roszczeń we wskazanym terminie nie jest konieczne wszczynanie sprawy karnej, ponieważ sąd cywilny może dokonać w konkretnej sprawi własnych ustaleń według reguł prawa karnego.
Istotne novum dotyczy przedawnienia roszczeń związanych ze szkodą na osobie (np. zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej). Uprawniony może bowiem dochodzić zadośćuczynienia w okresie 3 lat od dnia, w którym dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. I to niezależnie od faktu, że nastąpiło to dopiero po upływie 10 lub 20 lat, licząc od daty zdarzenia (lub przestępstwa).
Kolejna, szczególna regulacja przedawnienia roszczeń odszkodowawczych o naprawienie szkody na osobie dotyczy osoby małoletniej. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może się bowiem skończyć wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez nią pełnoletności.
Wskazane powyżej ogólne zasady obliczania terminów przedawnienia roszczeń odszkodowawczych (w tym o zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej) mogą być analizowane przede wszystkim do zdarzeń, które miały miejsce po dniu wejścia w życie omawianej nowelizacji Kodeksu cywilnego, tj. po 10.08.2007 r.
Nowe przepisy można stosować do roszczeń odszkodowawczych powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, tj. przed dniem 10.08.2007 r. Jednak tylko wtedy, gdy według przepisów dotychczasowych roszczenia te nie były jeszcze przedawnione.
Jeżeli jednak przed tym dniem do przedawnienia doszło, nowa regulacja nie znajdzie zastosowania i pokrzywdzony nie będzie mógł dochodzić swoich praw na podstawie nowych przepisów.
