Podstawową możliwością dokapitalizowania już zawiązanej spółki jest podwyższenie kapitału zakładowego. W zależności od zapisów zawartych w umowie spółki możliwe jest to albo poprzez uchwałę Zgromadzenia Wspólników zmieniającą umowę spółki albo uchwałę Zgromadzenia Wspólników podwyższającą kapitał zakładowy poprzez utworzenie nowych udziałów w ramach obowiązującego uregulowania zawartego w umowie spółki. Stosownie do obowiązujących regulacji prawnych udziały mogą zostać pokryte bądź wkładem pieniężnym bądź też wkładem niepieniężnym (tzw. aportem). Wkładem niepieniężnym mogą być co do zasady wszelkie wartości niematerialne (prawa) lub rzeczy. Jego wniesienie oznacza przeniesienie na spółkę wszelkich praw do rozporządzanie przedmiotem wkładu, ustanawiając spółkę ich właścicielem. Zgodnie z powszechnie obowiązującym poglądem nowo utworzone udziały mogą zostać również pokryte poprzez umorzenie istniejącej wierzytelności nowego lub dotychczasowego wspólnika poprzez spłacenie jej (nabycia) udziałami w podwyższonym kapitale. Powyższa czynność w międzynarodowej praktyce handlowej nazywana jest „konwersją wierzytelności na udziały”. Do zgłoszenia oprócz prawidłowo wypełnionych formularzy wniosku należy dołączyć: uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego, oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione oraz zaktualizowaną listę wspólników wskazującą liczbę i wartość posiadanych udziałów. Ponadto jeżeli podwyższenie kapitału następuje poprzez zmianę umowy spółki należy jeszcze dodatkowo załączyć tekst jednolity umowy spółki uwzględniający wprowadzone zmiany.
Równocześnie należy zauważyć, że kompensata zobowiązania musi być wykonana przed złożeniem wniosku o zarejestrowanie podwyższonego kapitału zakładowego. Podstawą prawną kompensaty jest zawarcie przez strony porozumienia, dla celów dowodowych powinno ono zostać zawarte w formie pisemnej, w którym składają oni oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Albowiem dopiero wtedy spółka staję się wierzycielem uprawnionym do żądania spełnienia świadczenia w postaci wniesienia wkładu, a wstępujący do spółki jest jej dłużnikiem właśnie z tytułu ciążącego na nim obowiązku do wniesienia wkładu. Sam fakt zarejestrowania nie ma wpływu na istnienie zobowiązania, które powstało już wcześniej w chwili zawarcia umowy, potrącenia oraz złożenia oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym.
Zgodnie z powszechnie obowiązującym poglądem, na gruncie Kodeksu spółek handlowych możliwe jest jej dokonanie na dwa sposoby:
1) w drodze wniesienia wierzytelności wspólnika jako aport do spółki, która to wierzytelność tym sposobem wygasa wskutek konfuzji (ten sam podmiot staje się zarazem wierzycielem jak i dłużnikiem dla tego samego zobowiązania). W efekcie dochodzi do przysporzenia po stronie spółki przez zmniejszenie stanu zobowiązań - w takim przypadku mamy do czynienia z aportowym podwyższeniem kapitału zakładowego;
2) w drodze umownego potrącenia wzajemnych wierzytelności pieniężnych - w takim przypadku mamy do czynienia z nieaportowym podwyższeniem kapitału zakładowego; umowne potrącenie stanowi uproszczony sposób wniesienia wkładu pieniężnego na podwyższony kapitał zakładowy, a dokonanie potrącenia umownego jest jednoznaczne z wykonaniem obowiązku wniesienia wkładu pieniężnego do spółki.
W drugim przypadku, mając na uwadze brzmienie art. 14 § 4 k.s.h. wydaje się, iż potrącenie umowne jest sposobem pieniężnego pokrycia udziałów. Zgodnie z cytowanym przepisem: „Wspólnik i akcjonariusz nie może potrącić swoich wierzytelności wobec spółki kapitałowej z wierzytelnością spółki względem wspólnika z tytułu z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów albo akcji. Nie wyłącza to potrącenia umownego.” Zatem, skoro ustawodawca posługuje się pojęciem „należnej wpłaty na poczet udziałów albo akcji”, mając na uwadze wykładnię językową pod pojęciem wpłaty należy rozumieć rozliczenie pokrycia jednostek uczestnictwa w spółce pod postacią wkładu pieniężnego.
Równocześnie należy wskazać, iż zgodnie z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2004 roku, sygn. akt: FSK 2066/04: „O tym, czy konwersja wierzytelności przysługującej wspólnikowi wobec spółki na udziały przybierze postać wkładu pieniężnego lub niepieniężnego decyduje treść uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki.” W związku z powyższym w przypadku przeprowadzania „konwersji” to od treści uchwały o podwyższeniu kapitału zależy charakter prawny wnoszonego wkładu.
Jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości, iż warunkiem dopuszczalności potrącenia umownego, jest pełnowartościowość wierzytelności wspólnika wobec spółki (niesporność wierzytelności ani co do zasady, ani co do wysokości, możliwość wyegzekwowania wierzytelności z majątku spółki). Należy natomiast wskazać na prezentowany w części doktryny pogląd, iż dopuszczalność zawarcia umowy potrącenia uzależniona jest od spełnienia wszystkich warunków potrącenia jednostronnego określonych w art. 498 § 1 k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem przesłankami potrącenia są: jednorodzajowość świadczeń, wymagalność oraz zaskarżalność.
