Błąd medyczny – nazewnictwo
W polskich przepisach prawa brak jest definicji błędu medycznego i w konsekwencji brak jednolitego nazewnictwa. Określenia takie jak: błąd lekarski, błąd w sztuce lekarskiej, błąd w nauce lekarskiej czy w sztuce medycznej są używane jako synonimy.
Dawniej, powszechny był termin błędu w sztuce lekarskiej, jednakże w wyroku z dnia 8 grudnia 1953 roku (II K 811/53) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że medycyna należy do nauk ścisłych, w związku z tym proces leczenia nie jest sztuką, a lekarz artystą.
Z kolei używanie pojęcia błędu lekarskiego zawęża, przynajmniej teoretycznie, grono podmiotów, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności, do lekarzy, podczas gdy błąd medyczny jest niejednokrotnie wynikiem działania innych osób wykonujących zawody medyczne albo też całego zespołu, w skład którego wchodzi nie tylko lekarz, ale również pielęgniarka czy położona.
W kontekście powyższego posługiwanie się pojęciem błędu medycznego wydaje się najbardziej przejrzyste, jednoznaczne i odpowiadające rzeczywistości.
Czym jest błąd medyczny
O błędzie medycznym mówimy wówczas, gdy określone postępowanie jest:
- obiektywnie sprzeczne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy i praktyki medycznej,
- zawinione,
- powoduje szkodę w postaci uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia czy śmierci pacjenta.
Jednocześnie pomiędzy zawinionym postępowaniem, a szkodą istnieje związek przyczynowy. Oznacza to, że szkoda musi być następstwem zawinionego postępowania np. lekarza.
W tym miejscu należy jeszcze raz podkreślić, że błąd medyczny rodzi odpowiedzialność tylko wówczas, gdy jest zawiniony subiektywnie. Przy czym wina jest tutaj rozumiana również jako niedołożenie należytej staranności czyli zwykłe niedbalstwo. Należyta staranność to, stosownie do art. 355 Kodeksu cywilnego, staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju. Przenosząc tę definicję na grunt spraw medycznych należy wskazać, że od lekarza, z uwagi na profesjonalny charakter jego działań, wywierający bezpośredni wpływ na zdrowie i życie ludzkie, wymaga się nie tylko należytej staranności, ale staranności podwyższonej.
W literaturze prawno-medycznej podkreśla się tzw. wzorzec dobrego lekarza – specjalisty. Jest on obiektywny i abstrakcyjny. Oznacza to, że lekarz nie może powoływać się na swoje indywidualne właściwości czy choćby na niedoświadczenie. Zaś przy ocenie postępowania lekarza należy zadać pytanie czy wzorcowy dobry lekarz w identycznych okolicznościach uniknąłby popełnienia błędu i wyrządzenia pacjentowi szkody.
Rodzaje błędów medycznych
W doktrynie oraz orzecznictwie sądowym wyróżnia się trzy rodzaje błędów medycznych:
- błąd diagnostyczny – związany jest z pierwszą fazą procesu leczniczego. Polega na badaniu fizykalnym pacjenta, zebraniu wywiadu, niekiedy wykonaniu badań dodatkowych lub specjalistycznych i ostatecznym postawieniu diagnozy. Błąd diagnostyczny może być negatywny, kiedy dochodzi do nierozpoznania rzeczywistej choroby, a także pozytywny, gdy dochodzi do stwierdzenia choroby, która nie istnieje. Najczęściej zdarza się tzw. błąd mieszany czyli stwierdzenie choroby innej, od tej, na którą pacjent faktycznie cierpi.
- błąd rokowania – dotyczy prognozy co do stanu zdrowia chorego. Do powstania szkody prowadzi najczęściej w połączeniu z błędem diagnostycznym.
- błąd terapeutyczny – związany jest z wyborem niewłaściwej metody lub sposobu leczenia. Bardzo często stanowi następstwo niewłaściwej diagnozy. Polega na zapisaniu nieodpowiedniego leku (np. leku, na który pacjent jest uczulony) czy leku w niewłaściwej dawce (np. zapisanie dziecku dawki dla dorosłego) albo też zastosowaniu metody leczenia, nieodpowiedniej dla danego przypadku (np. kontynuowanie porodu siłami natury, przy istnieniu wskazań do przeprowadzenia zabiegu cesarskiego cięcia). Szczególną postacią jest tzw. błąd operacyjny, polegający na wadliwym przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie za szkody wyrządzone błędem medycznym
Uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia spowodowane błędem medycznym w większości związane są zarówno ze szkodą o charakterze niemajątkowym, jak i majątkowym. Z tego też powodu w postępowaniach cywilnych poszkodowani dochodzą zadośćuczynienia jednocześnie z odszkodowaniem.
Zadośćuczynienie to jednorazowa kwota pieniężna przyznawana przez sąd jako rekompensata za doznaną krzywdę, rozumianą jako ogół cierpień fizycznych i psychicznych, w szczególności przy uwzględnieniu ich intensywności i długotrwałości. Z kolei odszkodowanie ma za zadanie pokrycie szkody majątkowej, której doznał poszkodowany w związku z błędem medycznym i związane jest np. z wydatkami poniesionymi na leczenie i rehabilitację, kosztami zakupu leków, sprzętu rehabilitacyjnego, czy materiałów medycznych, kosztami dojazdów do szpitali, do lekarzy na wizyty kontrolne, a także specjalistycznej opieki.
Jakkolwiek rozmiar doznanych cierpień i ich konsekwencje w życiu osobistym i zawodowym poszkodowanego są kwestią indywidualną u każdego człowieka, praktycznie niemożliwą do precyzyjnego i jednoznacznego wykazania przed sądem, tak dokładne wskazanie wysokości odszkodowania należy w zasadniczym stopniu do poszkodowanego, który przedkłada dowody poniesionych kosztów w postaci rachunków czy faktur.
Kodeks cywilny przewiduje także możliwość uzyskania przez poszkodowanego pacjenta renty, w sytuacji gdy szkoda wyrządzona błędem medycznym ma charakter trwały, co oznacza, że powoduje całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy zarobkowej, zwiększenie potrzeb poszkodowanego bądź zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość. Renta ma charakter okresowy, ma zapewnić stały dochód, który zrekompensuje następstwa szkody.
Alternatywą dla dochodzenia roszczeń przez pacjenta na drodze sądowej jest możliwość złożenia wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego do wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Rozwiązanie takie obowiązuje od 1 stycznia 2012 r. i wprowadzono je do ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, i zostanie omówione odrębnie.
