Z internetową umową mamy do czynienia robiąc zakupy w e-sklepie, sprzedając przedmiot na pasażu aukcyjnym czy zamawiając dostęp do płatnego serwisu internetowego.
Umowa
Umowa jest czynnością prawną, w której uczestniczą co najmniej dwie strony. Jej niezbędnym elementem jest konsens, czyli porozumienie stron. Warunkiem skuteczności umowy jest złożenie zgodnych oświadczeń woli. Oświadczeniem woli jest natomiast każde zachowanie się człowieka, które jest dostatecznie jasne i zrozumiałe, zmierzające do wywołania określonego skutku prawnego. Oświadczenia woli mogą być składane ustnie, pisemnie a także w sposób dorozumiany (milczący).
Jako przykład umowy milczącej można podać zakupy w księgarni. Umowa zostaje zawarta z chwilą, gdy dokonany zostanie wybór określonej pozycji, za którą potem księgarz pobiera odpowiednią sumę tytułem ceny.
Zgodność oświadczeń woli wyraża się nie tyle przez literalne brzmienie danego dokumentu, jeżeli taki istnieje, ile zgodny zamiar stron. Oznacza to, że w przypadku powstania dyssensu, tj. różnicy między wolą stron a jej przejawem, umowa nie dochodzi do skutku.
Skutkiem prawnym jaki następuje w przypadku dokonania czynności prawnej jest zawiązanie, zmiana lub rozwiązanie stosunku prawnego. Jeżeli czynnością prawną jest umowa, mamy do czynienia ze stosunkiem zobowiązaniowym. Jego podmiotami są strony umowy, w prawie zobowiązań nazywane dłużnikiem i wierzycielem. Przedmiotem jest określone świadczenie polegające na działaniu (np. zapłata sumy pieniężnej, wykonanie dzieła) lub zaniechaniu (czyli niepodejmowaniu określonego działania), którego może domagać się od dłużnika wierzyciel. Treścią stosunku zobowiązaniowego są uprawnienia wierzyciela oraz skorelowane z nimi obowiązki dłużnika.
Zasada swobody umów
Zasada ta wyraża się przez możliwość zawarcia dowolnej umowy z dowolnym kontrahentem w dowolnym czasie. Jej granice wyznaczone są przez art. 58 § 1 KC w myśl którego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna oraz art. 3531 KC stanowiący, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Stroną umowy może być osoba fizyczna, osoba prawna (np. spółka akcyjna) oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, lecz z przyznaną zdolnością prawną (np. spółki osobowe takie jak spółka jawna, komandytowa).
Zasada swobody umów jest generalną zasadą przyświecającą obrotowi gospodarczemu, na podstawie której przedsiębiorcy dokonują modyfikacji, uzupełnień postanowień umów typowych regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego oraz w sposób dowolny kształtują stosunki prawne przez tworzenie umów mieszanych bądź nienazwanych.
Umowy typowe (nazwane), to takie których definicje oraz główne postanowienia zawarte są w KC w Księdze trzeciej. Umowy nazwane, które często spotykamy na co dzień to np. umowa sprzedaży czy przewozu.
Jeżeli strony połączą w ramach jednej czynności prawnej elementy z co najmniej dwóch umów typowych, to mówimy o umowie mieszanej. Taką umową jest np. umowa świadczenia usług typowych dla umowy zlecenia w zamian z wykonanie określonego dzieła. Będzie to oczywiście połączenie umowy zlecenia z umową o dzieło.
Umową nienazwaną jest natomiast taka czynność prawna, której treść nie jest tożsama w wystarczającym stopniu z żadną umową typową. Dla przykładu umową nienazwaną jest umowa know-how, franchisingu czy factoringu. Niegdyś taką umową była umowa leasingu. Obecnie regulują ją przepisy art. 7091-70918 KC.
Umowy adhezyjne
Ich stosowanie wykształciło się w związku z masowym zawieraniem umów przez duże organizacje gospodarcze, którym można przypisać nadrzędną rolę w danej sferze obrotu gospodarczego ze względu na pozycję ekonomiczną. Zawieranie umów adhezyjnych (przystąpienia) polega na akceptacji ustalonych przez silniejszą stronę warunków. Druga strona, zazwyczaj klient, ma do wyboru tylko dwa wyjścia; albo zawrze umowę albo nie. Bardzo często przy zawieraniu umów adhezyjnych stosowane są ogólne warunki umów czy regulaminy. Te wzorce umowne wiążą obie strony, co do zasady, jeżeli zostały doręczone najpóźniej przy zawarciu umowy.
Umowę adhezyjną zawieramy np. z operatorem telefonii komórkowej. Zanim abonent podpisze umowę o świadczenie usług zostaje mu wręczony regulamin świadczenia tych usług. Klient podpisuje w takim przypadku jedynie formularz, w którym zawarte zostały dane osobowe stron oraz charakterystyka usługi.
Jeżeli mamy do czynienia ze wzorcem umowy w postaci elektronicznej, wówczas powinien być on udostępniony drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby możliwe było jego przechowywanie i odtwarzanie w zwykłym toku czynności (art. 384 § 4 KC).
Jako przykład stosowania elektronicznego wzorca umowy można podać rejestrację na forum dyskusyjnym. Zazwyczaj każde wartościowe internetowe forum umożliwia wymianę poglądów tylko między zarejestrowanymi użytkownikami. Przystąpienie do takiej społeczności również jest umową. Jej stronami są tu właściciel forum oraz osoba przystępująca. Warto zwrócić uwagę czy regulamin został udostępniony przed wysłaniem formularza rejestracyjnego oraz czy możliwe jest jego przetwarzanie i odtwarzanie bez konieczności posiadania odpowiedniego programu informatycznego czy sprzętu.
Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku prawnego wiąże strony, pod warunkiem że zostały spełnione określone wymagania określone w art. 384 KC (dostarczenie wzorca drugiej stronie) i strona nie wypowie umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.
W przypadku umów zawieranych z konsumentami postanowienia umowne ustalane przez jedną ze stron w formie wzorca umowy nie wiążą kontrahenta konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Są to tzw. niedozwolone postanowienia umowne, których katalog znajduje się w art. 3853 KC. Katalog ten jest katalogiem otwartym wskazującym przykładowe, typowe postanowienia związane z zawarciem i wykonaniem umowy, jej zmianą czy rozwiązaniem, a także odpowiedzialnością stron.
Zgodnie z uregulowaniem kodeksowym konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 221 KC).
Do niedozwolonych klauzul umownych zalicza się m.in. postanowienia, które:
a) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
b) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
c) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
d) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w umowie;
e) wyłączają jurysdykcję sądów polskich albo narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd który nie jest miejscowo właściwy.
Forma umowy
W myśl art. 60 KC wola osoby zawierającej umowę może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej.
W polskim prawie wyróżnia się następujące formy czynności prawnych:
a) zwykła forma pisemna,
b) z poświadczeniem daty,
c) z poświadczeniem podpisu,
d) akt notarialny,
e) forma elektroniczna.
Nie każda umowa może zostać zawarta z pominięciem określonej formy. Niedostosowanie się w tym zakresie do przepisów ustawy lub umowy może skutkować nawet nieważnością dokonanej czynności prawnej. Tak będzie, jeżeli umowa sprzedaży przedsiębiorstwa zawarta zostanie w zwykłej formie pisemnej, ponieważ ustawa stanowi, że zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 § 1 KC).
W przypadku zwykłej formy pisemnej jej niezachowanie, co do zasady, powoduje niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu ze świadków oraz z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej (art. 74 § 1 KC). Od tej zasady przewidziane zostały jednak trzy wyjątki, mianowicie:
1) jeżeli strony wyrażą na to zgodę,
2) jeżeli zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą,
3) jeżeli fakt dokonania czynności prawnej uprawdopodobniony jest za pomocą pisma.
Inna sytuacja ma miejsce w przypadku, gdy określona forma zastrzeżona została przez ustawę lub strony umowy ad solemnitatem bądź ad eventum. Jeżeli mamy do czynienia z zastrzeżeniem pod rygorem nieważności (ad solemnitatem), wówczas niezachowanie wymaganej formy skutkuje nieważnością czynności prawnej. Natomiast konsekwencją niezachowania formy zastrzeżonej dla wywołania skutków prawnych (ad eventum) jest nie nieważność czynności prawnej, lecz nie nastąpienie tych skutków, które nastąpiłyby gdyby wymagana forma została zachowana.
Forma elektroniczna
Czynności prawnej w formie elektronicznej można dokonać w dwojaki sposób, z bezpiecznym podpisem elektronicznym lub bez niego. Różnica polega na tym, że ten pierwszy sposób jest równoważny z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej z własnoręcznym podpisem (zob. art. 78 § 2 KC i art. 5 ust. 2 ustawy z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.), zwanej dalej ustawą). Oznacza to, że normy prawne przewidziane dla formy pisemnej stosuje się odpowiednio do formy elektronicznej opatrzonej bezpiecznym podpisem.
Podpis elektroniczny w rozumieniu Ustawy to dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny (art. 3 pkt 1 ustawy), natomiast bezpieczny podpis elektroniczny to podpis elektroniczny, który:
a) jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,
b) jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,
c) jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna (art. 3 pkt 2 ustawy).
By podpis elektroniczny był bezpieczny musi być weryfikowany przy pomocy ważnego certyfikatu wydanego przez odpowiednią, akredytowaną instytucję.
Zawarcie umowy bez wykorzystania bezpiecznego podpisu elektronicznego, generalnie rzecz ujmując, nie powoduje jej nieważności. Forma elektroniczna opatrzona zwykłym podpisem elektronicznym nie ma jedynie tej doniosłości co forma elektroniczna kwalifikowana. Tak wiec utrudnione będzie w takim przypadku, zgodnie z art. 74 § 1 KC, przeprowadzenie w razie sporu (np. przed sądem) dowodu z przesłuchania świadków lub stron na fakt dokonania czynności prawnej.
Nic jednak nie stoi na przeszkodzie by za dowody posłużyły określone dane informatyczne, które dają podstawę by sądzić iż taka czynność miała miejsce. Może to być np. wiadomość elektroniczna, która przyszła z serwera drugiej strony. Taki e-mail zawiera w sobie informacje, za pomocą których można zidentyfikować jej nadawcę.
Oferta i jej przyjęcie
Każda umowa składa się z co najmniej dwóch oświadczeń woli. W przypadku tego sposobu zawierania umów są nimi oferta oraz oświadczenie o jej przyjęciu. Oferta winna zawierać istotnie postanowienia umowy, do zawarcia której zmierza oferent. Jeżeli brak któregoś z istotnych elementów przyjmuje się, że nie jest to oferta a zaproszenie do zawarcia umowy. Różnica między nimi polega na tym, że nadawca nie jest związany postanowieniami zawartymi w wysłanym oświadczeniu.
Oferta może być złożona do oznaczonego i nieoznaczonego kręgu odbiorców. W Internecie najczęściej wykorzystywanymi metodami do składania ofert są strona internetowa i poczta elektroniczna.
Oferta złożona do konkretnego odbiorcy
Za chwilę złożenia oferty w postaci elektronicznej poczytuje się moment, gdy została wprowadzona do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, by adresat mógł zapoznać się z jej treścią (art. 61 § 2 KC). W przypadku e-maila z ofertą handlową, za moment złożenia propozycji zawarcia umowy przyjmuje się chwilę, gdy wiadomość zostanie skutecznie wysłana, tzn. gdy dotrze na serwer poczty adresata.
Taka oferta wiąże składającego do czasu w którym składający ofertę mógł otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia, chyba że okres ważności oferty został przez oferenta określony. Jeżeli jednak owo opóźnienie wynika z przyczyn niezależnych od oblata, wówczas umowa dochodzi do skutku pod warunkiem, że oświadczenie woli zostało wysłane we właściwym czasie.
Oferta złożona do nieoznaczonego odbiorcy
Oferty adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców (ad incertas personas) zamieszczane są zazwyczaj na stronach internetowych. Oferta złożona w ten sposób wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Owo potwierdzenie nie jest oświadczeniem woli, którego efektem jest zawarcie umowy, ma natomiast charakter oświadczenia wiedzy, które skutkuje związaniem oferenta złożoną propozycją (zob. art. 661 § 1 KC).
Rozpatrując funkcjonowanie sklepów internetowych można dojść do wniosku, że potwierdzeniem otrzymania oferty jest umieszczenie danego produktu w wirtualnym koszyku zakupów, pod warunkiem jednak że najpóźniej z chwilą opuszczenia stron internetowych elektronicznego sklepu możliwa będzie identyfikacja odbiorcy przez oferenta. Oświadczeniem woli będzie natomiast złożenie zamówienia.
Zgodnie art. 661 § 2 KC przedsiębiorca, który składa ofertę do nieoznaczonego kręgu odbiorców obowiązany jest przed jej zawarciem poinformować drugą stronę w sposób zrozumiały i jednoznaczny o:
- czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy,
- skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty,
- zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zwieranej umowy,
- metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie,
- językach, w których umowa może być zawarta,
- kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej.
Odwołanie oferty
Co do zasady odwołanie oświadczenia woli skuteczne jest wówczas gdy dotrze do adresata wcześniej bądź w tym samym czasie co oświadczenie woli (zob. art. 61 KC). Biorąc pod uwagę fakt, iż każda wiadomość e-mail opatrywana jest zarówno datą jak i dokładną godziną, wnioskować można iż otrzymanie w tym samym czasie oświadczenia woli i jego odwołania jest praktycznie niemożliwe. Natomiast wcześniejsze dotarcie informacji o odwołaniu oferty od jej samej wskazuje na to, że odwołanie to zostało wysłanie przez oferenta wcześniej, zanim została wysłana oferta, co z kolei pozbawione jest sensu.
Inaczej jest, gdy oferentem i oblatem jest przedsiębiorca. Art. 662 § 1 KC stanowi bowiem, iż w stosunkach między przedsiębiorcami oferta może zostać odwołana, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Odwołać oferty nie można, jeżeli wynika to z jej treści lub określono termin przyjęcia.
Przyjęcie oferty
Podobnie jak jej złożenie jest oświadczeniem woli. Przyjęcie oferty może objawić się albo przez złożenie oświadczenia o przyjęciu oferty, albo przystąpieniem do wykonania umowy przez drugą stronę w odpowiednim czasie.
Do złożenia oświadczenia o przyjęciu oferty stosuje się ogólne zasady wynikające z art. 61 KC. Jeżeli oświadczenie zostało wyrażone w postaci elektronicznej skuteczne jest, gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji w taki sposób aby osoba, do której jest kierowane, mogła zapoznać się z jego treścią. W pozostałych przypadkach przyjmuje się, iż oświadczenie, które ma być złożone danej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.
Przystąpienie do wykonania umowy bez składania oświadczenia o przyjęciu oferty ma zastosowanie, gdy nie jest ono wymagalne, w szczególności gdy składający ofertę chce niezwłocznego wykonania umowy. Wiąże się to ze spełnieniem świadczenia, do realizacji którego, w przypadku zawarcia umowy, strona jest zobowiązana. Jako przykład można podać zrealizowanie przelewu kwoty stanowiącej cenę zamówionego towaru.
Bierne zachowanie oblata, co do zasady, może zobowiązywać jedynie wówczas, gdy jest on przedsiębiorcą i pozostaje ze składającym ofertę w stałych stosunkach gospodarczych. W takiej sytuacji brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty (zob. art. 682 KC).
Czas i miejsce zawarcia umowy
Zgodnie z art. 70 i 71 przywoływanego już niejednokrotnie Kodeksu cywilnego, w razie wątpliwości, umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego oświadczenia o jej przyjęciu bądź w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy. Jeżeli chodzi o miejsce przyjmuje się, że właściwe jest miejsce otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu albo miejsce zamieszkania bądź siedziby składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.
Aukcja, przetarg
Aukcje w Internecie spopularyzowały internetowe domy aukcyjne, za pośrednictwem których duża rzesza internautów kupuje i sprzedaje różne przedmioty. Konsekwencją uczestnictwa w aukcji, przetargu może być zawarcie umowy. Składane w ich toku oświadczenia woli co do zasady wiążą, jeżeli zostaną wybrane.
Ogłoszenie aukcji, przetargu
Jest to etap inicjujący proces zmagań oferentów działających w celu zawarcia określonej umowy. Ogłoszenia dokonuje osoba zamierzająca zawrzeć umowę albo inny podmiot - zazwyczaj przedsiębiorca zajmujący się tego typu działalnością - który działa na zlecenie takiej osoby.
Organizator w ogłoszeniu powinien określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo sposób udostępnienia tych warunków (art. 701 § 2 KC).
Postanowienia ogłoszenia oraz warunki aukcji albo przetargu obowiązują organizatora od chwili ich udostępnienia, natomiast oferenta od chwili złożenia oferty, jednak pod warunkiem, że została ona złożona zgodnie z ogłoszeniem. Ogłoszenie i warunki mogą ulegać zmianie, zostać odwołane tylko wówczas, gdy zastrzeżono to w ich treści (art. 701 § 3 KC).
Przebieg aukcji
Aukcja jest procesem, w którym uczestnicy składają oferty w celu zawarcia umowy. W myśl art. 702 § 1 KC oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. Zatem złożenie oferty korzystniejszej skutkuje eliminacją poprzedniej i związaniem oferenta do czasu przebicia, o ile to nastąpi, albo zakończenia aukcji.
Uczestnicy aukcji komunikują się z organizatorem za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się w sposób ustalony bądź dorozumiany. Za złożenie oferty podczas licytacji przyjąć można np. podniesienie dłoni czy zaoferowanie odpowiednio wyższej ceny w internetowym serwisie aukcyjnym.
Aukcje kończy się tradycyjnym przybiciem następującym po trzykrotnym wezwaniu, którego celem jest potwierdzenie, że dany licytant zaoferował najkorzystniejszą zazwyczaj cenę albo z upływem oznaczonego czasu, jak to ma miejsce w aukcjach internetowych.
Przebieg przetargu
Przetarg w odróżnieniu od aukcji nie jest procesem, podczas którego uczestnicy porozumiewają się w sposób ciągły z organizatorem do czasu zamknięcia. Wiąże się to m.in. z brakiem wiedzy o ofertach pozostałych uczestników. Podobnie jak przy aukcji oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej (art. 703 § 1 KC).
Organizator po przeprowadzeniu przetargu obowiązany jest niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru (art. 703 § 2 KC).
Wadium
Wadium pełni rolę zabezpieczenia na wypadek niezgodnego z obowiązującymi normami postępowania kontrahenta. Najczęściej ma postać określonej sumy pieniężnej. Zastrzeżenie wadium w warunkach aukcji albo przetargu wywiera następujące skutki:
Bez wpłaty wadium nie ma możliwości uczestnictwa w przetargu (art. 704 § 1 KC). Wadium po zakończeniu aukcji lub przetargu podlega zwrotowi a jeśli wadium miało postać zabezpieczenia, wówczas zabezpieczenie to wygasa.
Jeżeli po zakończeniu aukcji albo przetargu od zawarcia umowy uchyla się uczestnik aukcji lub przetargu, którego oferta została wybrana, wówczas organizator może zachować wpłacone wadium albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. Jeżeli natomiast organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody (art. 704 § 2 KC).
Unieważnienie umowy
Do unieważnienia umowy może dojść w przypadku wpłynięcia na wynik aukcji, przetargu przez stronę umowy lub inną osobę, jeśli działała w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Żądanie unieważnienia umowy przysługuje organizatorowi oraz uczestnikowi danego procesu. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także, ten na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie (art. 705 § 1 KC). Uprawnienie to wygasa po miesiącu od chwili, kiedy uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednaj niż po roku od dnia zawarcia umowy.
Negocjacje
Negocjacje to proces, podczas którego przedsiębiorcy zdążają do wypracowania stanowisk, warunków na jakich zostanie zawarta przyszła umowa. Podczas negocjacji strony wzajemnie „docierają” swe stanowiska osiągając w efekcie konsensus.
Art. 72 § 1 KC stanowi, że jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji.
Negocjacje można rozpocząć na wiele sposobów. Najczęściej stosowanym jest zwrócenie się z określoną propozycją do osoby, z którą chce się zawrzeć określony stosunek prawny. Nic nie stoi na przeszkodzie by w toku negocjacji strony składały sobie oferty, które jeżeli zostaną przyjęte, będą obowiązywać strony umowy.
Wracając do § 1 art. 72 Kodeksu umowa negocjacyjna zostaje zawarta, gdy strony umówią się co do postanowień będących przedmiotem negocjacji. Nie koniecznie wiązać się to będzie z ustalaniem elementów przedmiotowo istotnych (essentialia negotii) dla danego stosunku prawnego. Jako przykład można podać fakt iż umowa sprzedaży wymaga ustalenia ceny rzeczy sprzedawanej, jednak odbiorca może się z nią zgadzać a chce jedynie innego niż zaproponowany terminu i sposobu dostawy towaru. Wówczas przedmiotem negocjacji nie jest cena a wspomniany sposób i termin dostawy.
Odpowiedzialność stron
Wynika z etyki prowadzenia jakiejkolwiek działalności oraz dobrych obyczajów. Sankcjonowane są przez ustawę takie zachowania jak:
a) prowadzenie negocjacji z naruszeniem dobrych obyczajów,
b) prowadzenie negocjacji bez zamiaru zawarcia umowy,
c) ujawnianie i przekazywanie informacji drugiej strony obarczonych klauzulą poufności,
d) wykorzystywanie dla własnych celów poufnych informacji drugiej strony.
Zachowanie godzące w interesy drugiej strony mające miejsce w związku z faktem podjęcia negocjacji (tu wskazane w punktach a i b) określa się mianem culpa in contrahendo. Takie działania wiążą się z odpowiedzialnością odszkodowawczą w ramach ujemnego interesu umowy. Oznacza to obowiązek naprawienia rzeczywistej szkody (damnum emergens), która powstała w związku z prowadzeniem negocjacji (zob. art. 72 § 2 KC).
Odszkodowania za culpa in contrahendo można żądać za wydatki poniesione na np. najem sal konferencyjnych, w których odbywały się spotkania negocjacyjne, koszty podróży, posiłków.
Pełna odpowiedzialność, tzn. zarówno za poniesione straty jak i utracone korzyści, przewidziana została dla dwóch ostatnich przypadków (pkt c i d) ale pod warunkiem, że nie miało miejsca uzgodnienie wyłączające odpowiedzialność którejś ze stron (zob. art. 721 § 1 KC). Poszkodowany na podstawie § 2 art. 721 KC może żądać naprawienia szkody lub wydania korzyści uzyskanych w związku z faktem popełnienia czynu zabronionego.
W tym przypadku poszkodowany może dochodzić nie tylko naprawienie rzeczywistej szkody ale także kompensaty za np. spadek wartości firmy, niezrealizowanie danego przedsięwzięcia.
