Zapis zwykły: spadkodawca może zobowiązać w testamencie spadkobiercę (ustawowego, testamentowego) lub osobę, której coś zapisuje (tzw. zapisobiorca), do określonego świadczenia majątkowego na rzecz wskazanej osoby (przekazania określonej rzeczy, wpłacenia określonej sumy pieniędzy.
Uwaga! Procedura nabycia przedmiotu zapisu będzie wymagała sporządzenia dodatkowej umowy między spadkobiercą a osobą, na rzecz której spadkodawca dokonał zapisu. Gdy spadkobierca odmówi zapisu, zapisobiorca ma prawo wystąpić przeciwko niemu do sądu.
Zapis windykacyjny: na jego podstawie osoba, na rzecz której spadkodawca zrobił ten zapis z chwilą otwarcia spadku (śmierć spadkodawcy), staje się właścicielem majątku lub rzeczy. W praktyce musi ona jednak potwierdzić swoje prawo do przedmiotu, który objęty jest zapisem windykacyjnym, a to oznacza, ze konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego oraz uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Uwaga! Przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tyko rzeczy oznaczone co do tożsamości, np., jeśli przedmiotem zapisu mają być pieniądze, wówczas spadkodawca może to zrobić tylko w drodze zapisu zwykłego. Ustalony prawnie spadkobierca będzie wtedy zobowiązany do wypłaty oznaczonej kwoty pieniędzy na rzecz zapisobiorcy. Zapis windykacyjny może być zamieszczony tylko w testamencie notarialnym.
Polecenie: to rozporządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiorcę obowiązek oznaczonego postępowania. Może ono dotyczyć spadkodawcy (np. poleca ufundowanie tablicy ku jego czci) lub organizacji społecznej (przekazanie na rzecz fundacji określonej kwoty). Wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkodawców, a gdy ma ono na względzie interes społeczny - właściwy organ, np. gmina.
Kiedy można zostać wydziedziczonym?
Spadkodawca ma prawo wydziedziczyć w testamencie osobę, która jest uprawniona do spadku po nim i wtedy nie dostanie ona nie tylko spadku, ale i zachowku.
Uwaga! Dotyczy to zstępnych (np. dzieci, wnuków), małżonka lub rodziców. W przepisach prawa dokładnie określono, kiedy wydziedziczenie jest możliwe.
Spadkodawca ma prawo tak postąpić, jeśli bliska mu osoba:
- wbrew jego woli postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. nadużywa alkoholu, narkotyków);
- dopuściła się względem niego albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Osoba, która została niesłusznie wydziedziczona może dochodzić swoich praw w postępowaniu o zachowek.
Uwaga! Spadkodawca powinien wskazać w testamencie dokładne powody wydziedziczenia. Nie może on wydziedziczyć osoby, która jest uprawniona do zachowku, jeśli jej przebaczył, bo ta ostatnia może się na to powołać. Ustalenie czy doszło do pojednania, należy do sądu.
Spadkobierca niegodny
Nie każda osoba może być spadkobiercą, nawet jeśli wskazuje na to testament czy ustawa. Czasem z racji swojego zachowania wobec spadkodawcy, można zostać uznanym za niegodnym dziedziczenia.
Uwaga! Jeśli sąd tak zdecyduje, spadkobierca nie dostanie należnej części spadku, nawet gdy nie został wydziedziczony i w takie sytuacji będzie on traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Zamiast niego będą mogli dziedziczyć jego zstępni.
Z wnioskiem o uznanie za niegodnego danego spadkobiercę może wystąpić do sądu cywilnego każda osoba, która ma interes (np. inni spadkobiercy). Żądanie powinno być zgłoszone w ciągu roku, licząc od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o niegodnym zachowaniu, nie później niż w 3 lata od śmierci spadkodawcy. Trzeba będzie przedstawić świadków, którzy potwierdzą naganne zachowanie.
Kiedy spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia?
Za niegodnego dziedziczenia można być uznanym tylko w trzech wypadkach:
- popełniliśmy umyślnie ciężkie przestępstwo przeciwko spadkodawcy, np. pobiliśmy go lub okradli albo próbowaliśmy to zrobić;
- podstępem lub groźbą nakłamaliśmy spadkodawcę do sporządzenia korzystnego dla siebie testamentu (lub odwołania niekorzystnego);
- ukryliśmy lub zniszczyliśmy testament spadkodawcy.
Uwaga! Spadkobiercy nie można uznać za niegodnego dziedziczenia, jeśli dany czyn spadkodawca mu przebaczył. Chcąc jednak powołać się na przebaczenie, należy przedstawić określone dowody, np.:
- zeznania świadków;
- dokument, w którym spadkodawca przebacza krewnemu;
- powołanie się na określone zdarzenia faktyczne, np. zmianę testamentu na korzyść niegodnego spadkobiercy, po tym, jak jego postępowanie zostało ujawnione.
W jakiej sytuacji można obalić testament?
Gdy sporządzono testament pisemny jest to możliwe, gdy dokument nie spełnia wymogów formalnych (np. nie podpisano go albo został sporządzony na komputerze).
Uwaga! Znacznie trudniej obalić testament notarialny, bo tutaj trzeba wykazać, ze spadkodawca był np. chory psychicznie albo nie zdawał sobie sprawy z tego, co robi. W takiej sytuacji trzeba przedstawić dokumentację lekarską świadczącą o chorobie, ewentualnie wskazać świadków.
O uznanie testamentu za nieważny możemy wystąpić w ciągu 3 lat od dnia, gdy dowiedzieliśmy się o przyczynie nieważności, i nie później niż 10 lat od śmierci spadkodawcy.
Kiedy testament jest nieważny?
Testament jest nieważny, jeżeli:
- został sporządzony przez osobę małoletnią lub ubezwłasnowolnioną (także częściowo);
- spisano go w stanie wyłączającym świadomość lub swobodne wyrażanie swojej woli (np. pod wpływem środków odurzających);
- spadkodawca został wprowadzony w błąd;
- nie została dochowana odpowiednia forma (np. spadkodawca nie spisał testamentu własnoręcznie, ale na komputerze).
Licencja: Creative Commons
