Moja koleżanka pochowała ostatnio ojca nie z zasiłku pogrzebowego, ale na koszt Gminy, czyli na koszt podatników. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że sama zarabia około 3000 zł netto miesięcznie i jak łatwo się domyślić, raczej nie spełnia kryterium dochodowego, czyli nie kwalifikuje się do żadnej pomocy społecznej.
Dziwić może to tym bardziej, że wielu osób nie stać na pochowanie bliskich zmarłych, a urzędnicy często lekceważąco odnoszą się do osób, które starają się uzyskać na ten cel jakąkolwiek zapomogę pieniężną lub inną pomoc. Uzyskanie pomocy z reguły jest związane z przedstawieniem różnego rodzaju dokumentów potwierdzających sytuację osobistą, materialną, zarobki członków rodziny, i tak dalej.
Tymczasem ona – magister prawa – pochowała ojca na koszt Gminy, mimo że jej sytuacja materialna jest bardzo dobra. Tak po prostu – poszła do Ośrodka Pomocy Społecznej i oświadczyła, że zmarł jej tata. I że nie zamierza organizować pochówku ani ona, ani nikt inny – po prostu nie ma osoby, która dobrowolnie zajęłaby się pogrzebem. Poza tym oświadczyła, że ma bardzo wysokie dochody, ale nie będzie przedstawić żadnych zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, ani przedkładać innych dokumentów, oraz że w ogóle nie godzi się na żaden wywiad środowiskowy.
Jedyne o co prosi, to żeby pogrzeb jego ojca odbył się na koszt Gminy.
Jak można było się spodziewać, pani urzędnik pokręciła nosem i powiedziała wymowne: „NIE”.
Trudno się dziwić, bo przecież wiele razy słyszeliśmy w telewizji, albo może czytaliśmy z gazet, że ludzie biorą pożyczki, tak zwane chwilówki, a nawet może i poważne kredyty, żeby sprawić pogrzeb. Osoby, których nie stać na pochówek, szukają pomocy w MOPS-ach i w sprawie dla reportera. Jakim zatem cudem udało się jej pochować ojca na koszt gminy, bez zbędnych krzyków, mimo że mogła skorzystać z zasiłku pogrzebowego, a tego nie uczyniła, oraz była osobą majętną?
Wystarczyło samo orzeczenie, że nie zamierza pochować i tyle?
Okazuje się, że to wystarczyło...
A teraz przejdźmy do wyjaśnienia, jak postawić na swoim. Jeżeli nie stać nas na pochówek, albo po prostu nie chcemy się tym zajmować, mimo że nas stać, należy postępować jak niżej podano. Co zrobić, gdy zadzwoni Pani z MOPS-u i powie: „musi się Pan/Pani zająć pochówkiem, bo ma Pan/Pani taki obowiązek. A jeżeli Pan/Pani tego nie zrobi, i tak będzie Pan/Pani musiał/musiała zwrócić nam koszty pogrzebu”. Brzmi strasznie?
Po pierwsze należy stwierdzić, że w Polsce nie ma obowiązku pochówku zmarłych przez najbliższą rodzinę zmarłego. Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 118, poz. 687, z późn. zm.), art. 10 ust. 1 i ust. 3 stanowią, że rodzina ma prawo pochowania zwłok. Prawo – to nie obowiązek. Nie ma tutaj miejsca na niejasna interpretację. Dalej, zgodnie z art. 10 ust. 3 ww. ustawy zwłoki niepochowane przez rodzinę, muszą być pochowane przez gminę, na terenie której nastąpił zgon. Zatem rodzina ma prawo pochowania bliskiej osoby, natomiast gmina ma obowiązek sprawienia pochówku, gdy rodzina z prawa powyższego nie skorzysta. I co najważniejsze, ustawa nie uzależnia tego obowiązku od sytuacji materialnej, osobistej, dochodowej członków rodziny zmarłego.
Oczywiście w takiej sytuacji Pani z Mopsu może dalej upierać się, że za dużo zarabiamy i nam nie sfinansuje pogrzebu. Wtedy należy powołać się na ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 poz.182 z późn. zm.). art. 8 tej ustawy stanowi, że 1. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41, 53a, 78 i 91, przysługuje:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty (...) zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej”,
2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty (...) zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym na osobę w rodzinie”,
3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej „kryterium dochodowym rodziny”
-
przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2–15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
Zaś art. 17 ust. 1 pkt 15 tej ustawi stanowi, że sprawienie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym niepieniężnym. Oznacza to, że tutaj kryterium dochodowe nie obowiązuje, ponieważ dotyczy ono wyłącznie świadczeń pieniężnych, o których mowa w ww. art. 8 zasadniczej ustawy, a do takich nie zalicza się sprawienie pogrzebu.
W tym miejscu mamy już podstawy prawne na to, że gmina musi pochować każdego, jeżeli nie znajdzie się inna osoba, która zajmie się pochówkiem dobrowolnie. Należy bowiem wskazać, że nie można nikogo przymusić do zorganizowania pogrzebu, nie ma kary grzywny lub więzienia za niepochowanie ojca lub matki, a zwłoki nie mogą zostać niepochowane.
Nie trzeba tłumaczyć nikomu, dlaczego zwłoki muszą zostać pochowane. Ciało nie może leżeć i rozkładać się, bo nikt nie chce zająć się pochówkiem.
Ktoś je musi pochować, jeśli my sami nie zechcemy. A kto? Gmina, bo kto inny?
A co zrobić, gdy Gmina będzie oporna? Zadzwonić do biura Wojewody, najlepiej do Wydziału Polityki Społecznej – Oddziału Kontroli i Nadzoru w Pomocy Społecznej, oraz poinformować, że Gmina nie realizuje zadań własnych o charakterze obowiązkowym – sprawienie pogrzebu. W tej sytuacji odzew jest natychmiastowy. Bo kary finansowe za nierealizowanie zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym przekraczają koszty pogrzebu...
W końcu urzędnicy zlecą zabranie zwłok i zajmą się pogrzebem. Czy już mamy wszystko z głowy? Nie. Bo za miesiąc lub dwa przyjdzie do nas taka oto decyzja z MOPSU:
„ Na podstawie art. 96. ust. 3 oraz art. 922 ust. 3 k.c. …...”.
Będzie to decyzja nakazująca nam zwrot kosztów pogrzebu. Jakim prawem? Bo koszty pogrzebu wchodzą w skład spadku, a mogą być egzekwowane z masy spadkowej. Czyli Pani z MOPS-u miała rację? I tak będziemy musieli zapłacić? Niekoniecznie!
Co w takim razie zrobić, by uniknąć tego pisma?
Należy odrzucić spadek. Mamy na to 6 miesięcy od dnia zgonu spadkodawcy (w dużym uproszczeniu). Następnie należy udać się z potwierdzeniem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku do MOPS-u. Wtedy nie będą mogli dochodzić od nas roszczeń zwrotu kosztów pogrzebu i decyzji nakazującej nam zapłacić nie będzie. Jeżeli mamy dzieci – one też muszą spadek odrzucić, żeby Gmina nie napisała do nich.....
A jeżeli decyzja już została wydana? Należy złożyć odwołanie do SKO – załączyć dowód złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, dzięki czemu decyzja zostanie uchylona.
A co jeśli nie chcemy odrzucać spadku, bo zmarły zostawił nam coś ekstra, oprócz długu w postaci kosztów pogrzebu? No cóż, lepiej pomyśleć o tym zawczasu – na przykład przepisać mieszkanie na syna lub samochód na córkę. Wtedy po śmierci spadku nie odrzucimy z bólem serca.
Podsumowując, jeżeli nie chcemy zajmować się pogrzebem składamy takie oświadczenie do MOPS:
OŚWIADCZENIE
Na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. 1959 nr 11 poz. 62) oświadczam, że:
nie wyrażam woli pochowania we własnym zakresie:
–-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
miejsce zgonu:
–---------------------------------------------------------------------------------------------------------
miejsce, gdzie znajduje się ciało:
–---------------------------------------------------------------------------------------------------------
oraz oświadczam, że nie ma osób, które dobrowolnie zajęłyby się pogrzebem.
W takim stanie rzeczy do pochowania ciała zobowiązana jest gmina.
Uzasadnienie:
- zorganizowanie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym;
- rodzina ma prawo, a nie obowiązek pochowania zmarłego członka rodziny, niezależnie od sytuacji finansowej lub prawa bądź braku uprawnień do zasiłku pogrzebowego;
- zwłoki nie mogą zostać niepochowane.
Spadek po zmarłym odrzucę w ciągu 5 kolejnych dni.
Pouczenie:
Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 118, poz. 687, z późn. zm.) stanowi, że zwłoki niepochowane przez podmioty, o których mowa w ust. 1, albo nieprzekazane publicznej uczelni medycznej albo publicznej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych są chowane przez gminę właściwą ze względu na miejsce zgonu (…).
Art. 10 ust 1. ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 118, poz. 687, z późn. zm.) stanowi, że prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:
1) pozostały małżonek(ka);
2) krewni zstępni;
3) krewni wstępni;
4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;
5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.
Prawo pochowania zwłok osób wojskowych zmarłych w czynnej służbie wojskowej przysługuje właściwym organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych. Prawo pochowania zwłok osób zasłużonych wobec Państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym. Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.
Artykuł 44 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 poz.182 z późn. zm.) stanowi, że „Sprawienie pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego”. Przepis ten nakłada na gminę obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób przez nią ustalony. Sprawienie pogrzebu stanowi zadanie własne i obowiązkowe gminy (art. 17 ust. 1 pkt 15 cyt. Ustawy).
Członek rodziny osoby zmarłej ma prawo, a nie obowiązek, zorganizowania pogrzebu. Gmina ma obowiązek zorganizowania pogrzebu w przypadku, gdy nie znajdą się osoby, które dobrowolnie zajmą się organizacją pogrzebu. Zwłoki nie mogą zostać niepochowane.
W związku z powyższym, członek rodziny osoby zmarłej nie ma obowiązku sprawienia pochówku, niezależnie od sytuacji finansowej w której się znajduje, lub istnienia bądź nie, prawa do zasiłku pogrzebowego.
Zgodnie z art. 96 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, w przypadku pokrycia kosztów pogrzebu przez gminę poniesione wydatki podlegają zwrotowi z masy spadkowej, jeżeli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy. Jednak zgodnie z art. 922. k.c. § 3 do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
Oznacza to, że spadkobierca zostaje zwolniony z obowiązku zwrotu kosztów pogrzebu, gdy odrzuci spadek po zmarłym, ponieważ koszty pogrzebu wchodzą w skład tego spadku.
W przypadku nieodebrania ciała lub niezorganizowania pogrzebu zostanie powiadomiony Wydział Polityki Społecznej Oddział Kontroli i Nadzoru w Pomocy Społecznej, że Gmina nie realizuje zadań własnych o charakterze obowiązkowym.
Dodatkowo załączamy (może być w terminie późniejszym) – potwierdzenie odrzucenia spadku po zmarłym. W takiej sytuacji Gmina pochowa nawet zamożnego członka rodziny, a od nas nie wyegzekwuje ani grosza.
