Obrona prawem obywatela

Państwo prawne miało być przeciwieństwem państwa absolutnego, którym rządziłaby siła i samowola oraz ingerującego w dowolny sposób we wszelkie dziedziny życia zbiorowego oraz jednostkowego. Zatem państwo prawne to takie państwo, w którym nie rządzą ludzie a prawo. Stąd też w takim państwie muszą istnieć instytucje niezawisłych sędziów, zaś każdy musi mieć prawo do obrony. Prawo w formalistycznym modelu państwa prawnego nie wymagało żadnego uzasadnienia politycznego lub też moralnego, poza dowodem, iż jest tworem państwa. Dla państwa prawnego w tym wydaniu element formy uzyskiwał przewagę nad elementem treści, względnie celu prawa.

Toteż w konsekwencji logicznej przyjmowanych założeń, każde państwo administrowane przez zróżnicowany zespół aktów normatywnych było uważane za państwo prawne. Demokratyczny model państwa prawnego zapewnia ustrój społeczny i polityczny zgodny z wolą większości społeczeństwa. Jego twórcy starali się odpowiedzieć na pytanie, czy w demokratycznym państwie prawnym istnieją granice bądź wyznaczniki, krępujące wolę ustawodawcy i określające cel i treść prawa. Prawo do obrony w Sądzie stanowi jedno z niezbywalnych praw obywatelskich. Sądownictwo ze względu na swój niezawisły charakter, nie podlega kontroli instytucji czy organów uplasowanych poza jego strukturami organizacyjnymi.

Kontrola orzeczeń i postanowień sądowych, z punktu widzenia ich zgodności z obowiązującym prawem, dokonywana jest w toku instancji. Orzecznictwo sądowe podlega ocenie niezależnej opinii publicznej. Szczególną rolę odgrywa tutaj kontrola orzeczeń sądowych, dokonywana przez naukę prawa w postaci komentarzy krytycznych i innego rodzaju opracowań. Warunkiem jej efektywności jest swoboda badań naukowych i ogłaszania ich wyników. Dlatego też musi obowiązywać zasada trójpodziału władzy na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jej odrzucenie likwiduje hamulce zapobiegające kryzysom politycznym, osłabia, a nawet czyni iluzoryczną skuteczność kontroli przestrzegania prawa przez organy wykonawcze.