Lasy pełnią kluczową rolę w oczyszczaniu powietrza, które oddychamy. Drzewa absorbują dwutlenek węgla i inne zanieczyszczenia, jednocześnie wytwarzając tlen. Dzięki temu przyczyniają się do zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia powietrza, co ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie oddechowe.
Wkrótce miną 22 lata od chwili, gdy powstał ostatni jak do tej pory w Polsce Park Narodowy „Ujście Warty”. To nie znaczy, że więcej nie ma czego w naszym kraju chronić. Nieszczęśliwy okazał się wymóg uzgadniania tworzenia czy powiększania terenów chronionych z lokalnymi samorządami, który wprowadzono w prawie o ochronie przyrody na przełomie wieków. A także dość powszechne przekonanie, że na ochronę w parku narodowym zasługują jedynie obszary dzikie i przez człowieka mało lub wcale niezmienione.
Dzika rzeka jest układem zmiennym, dynamicznym i w pewnym stopniu nieprzewidywalnym. A ponieważ ustawa Prawo wodne nakłada na właściciela wód obowiązek utrzymywania ich w należytym stanie, wielu wydaje się, że znajdujące się na ich terenie cieki wodne powinni uregulować kosztem konieczności wykonywania na nich regularnych prac utrzymaniowych. Tymczasem jednak nie jest to całkiem zgodne z intencją prawodawcy, który docenia w swoich dokumentach walory naturalnych ekosystemów rzek oraz ich dolin.
Z ekonomicznego punktu widzenia klimat Ziemi stanowi dobro publiczne. Dobro publiczne w ekonomii to takie dobro, które spełnia dwie zasady: niewykluczalności i niekonkurencyjności. Pierwsza mówi, że jeśli tylko dobro zostało dostarczone, to nie można nikogo z korzystania z niego wykluczyć. Druga – że korzystanie z niego przez jedne osoby nie zmniejsza możliwości korzystania z niego przez innych. Niestety, kryje się w tym pułapka utrudniająca właściwe dbanie o dobro publiczne.
Stopniowy wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze rozpoczął się wraz z rewolucją przemysłową. Miała ona miejsce w XVIII i XIX wieku, a polegała w uproszczeniu na przejściu z tradycyjnego ręcznego wytwarzania dóbr do produkcji fabrycznej. Od tego czasu antropogeniczna (czyli związana z działalnością człowieka) emisja tych gazów na świecie wciąż wzrasta, i wciąż w znacznej mierze nie jest zrównoważona przez procesy ich pochłaniania, co prowadzi do dalszej kumulacji i ocieplania klimatu.
Aby zrozumieć lepiej zjawisko globalnego ocieplenia, konieczne jest zapoznanie się ze sposobem, w jaki węgiel krąży w przyrodzie. Chociaż pierwiastek ten stanowi niecały promil masy naszej planety, to jednak przy jej powierzchni jest wszechobecny. Występuje w oceanie, w atmosferze, w organizmach żywych i w martwej materii organicznej, w glebie i w wodach śródlądowych oraz w niektórych skałach. Jest kluczowy dla życia, które bez niego nie byłoby możliwe w znanej nam postaci.
Wielu osobom wydaje się, że ocieplenie klimatu następuje liniowo w zależności od naszej emisji gazów cieplarnianych. Niestety, nie wygląda to tak prosto. Symulacje komputerowe wykazują istnienie punktów krytycznych, po przekroczeniu których zmiany zachodzą w przyspieszonym tempie, a ich cofnięcie do stanu poprzedniego staje się niemożliwe (w skali czasowej porównywalnej z czasem życia ludzkiej cywilizacji). Dzieje się tak, ponieważ system klimatyczny Ziemi reaguje na wymuszenia sprzężeniami.
Początek zimy nie wydaje się na pozór odpowiednim czasem na to, aby pisać o globalnym ociepleniu. Jest to jednak – paradoksalnie – czas jak najbardziej właściwy. Kiedy na dworze chłód, zwiększa się znacznie nasze zapotrzebowanie na energię pod każdą postacią. Słusznym więc będzie zastanowić się nad tym, że gospodarka emituje tak zwane gazy cieplarniane między innymi przy spalaniu paliw kopalnych – koniecznym także po to, by nam tę energię dostarczyć.
Nie możemy pozwolić sobie na rezygnację z drewna pozyskiwanego w lesie jako surowiec. Jest on niezbędny w wielu gałęziach gospodarki, jak budownictwo, górnictwo, kolejnictwo czy meblarstwo. Jest niezbędny też w sztuce – jak rzeźba czy muzyka (wiele instrumentów jest drewnianych). Musimy więc sadzić i odpowiednio pielęgnować lasy gospodarcze, tak aby dostarczały nam drzew równych, prostych, zdrowych i pozbawionych zbyt nisko wyrastających gałęzi – a więc zupełnie innych niż w lesie naturalnym.
Nawet wśród osób rozumiejących znaczenie martwego drewna dla przyrody, zgoda na jego pozostawienie w ekosystemie ulega często zawieszeniu w przypadku rozległych zaburzeń spowodowanych na przykład pożarem, huraganem czy gradacją niektórych owadów. Gdy w krótkim czasie dochodzi do masowej śmierci drzew na znacznym obszarze, leśnicy są przerażeni „klęską ekologiczną” i zaraz przystępują do „zrobienia porządku” przez usunięcie masy martwego drewna i do „odbudowy drzewostanu”. Ale czy słusznie?
