Powołanie wykonawcy testamentu jest jednym z rozrządzeń testamentowych. Upewnia nas w tym sformułowanie art. 986 § 1 k.c., który mówi o tym, że spadkodawca jest uprawniony powołać wykonawcę testamentu „w testamencie”. Kolejny argument stanowi fakt, że przepisy dotyczące wykonawcy testamentu zostały włączone do księgi czwartej kodeksu cywilnego w ramach tytułu III, dotyczącego właśnie rozrządzeń na wypadek śmierci. Zgodnie z art. 986 § 2 k.c, pełnienie funkcji wykonawcy testamentu wymaga pełnej zdolności do czynności prawnych. Odsyła to do art. 11 k.c., zgodnie z którym, pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Biorąc dodatkowo pod uwagę art. 12 i 15 k.c., można powiedzieć, że wykonawcą testamentu może być osoba pełnoletnia (a więc taka, która ukończyła osiemnaście lat) oraz nie jest ani ubezwłasnowolniona częściowo, ani ubezwłasnowolniona całkowicie.
Prawo, dbając o interes osoby, którą spadkodawca powołuje do bycia wykonawcą testamentu, chroni go możliwością odmowyprzyjęcia tych obowiązków. Art. 987 k.c. jest w tym zakresie bardzo powściągliwy i formułuje jedynie obowiązek złożenia odpowiedniego oświadczenia przed sądem na wypadek odmowy pełnienia funkcji wykonawcy testamentu. Zagadnienie to rozszerza art. 664 k.p.c., który stanowi, że w razie decyzji odmownej należy złożyć o tym oświadczenie w sądzie spadku w formie ustnej do protokołu albo w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. Również pełnomocnictwo do złożenia takiego oświadczenia powinno być udzielone w piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Nie jest wymagane podanie przyczyn, wskutek których odmawia się przyjęcia obowiązków wykonawcy testamentu. Pojawia się jednak problematyczna kwestia terminu na złożenie takiego oświadczenia odmownego. Prawo milczy na temat czasu, w jakim powinno się złożyć to oświadczenie. Wskazówką może być jednak brzmienie art. 990 k.c., który przyznaje sądowi kompetencję do zwolnienia wykonawcy testamentu z ważnych powodów. Oznaczałoby to, że oświadczenie o odmowie przyjęcia obowiązków wykonawcy testamentu należy złożyć najpóźniej do momentu rozpoczęcia wykonywania obowiązków wykonawcy testamentu.
Jeśli natomiast osoba powołana do pełnienia obowiązków wykonawcy testamentu godzi się na przyjęcie tej roli, wydane zostanie na jej wniosek odpowiednie zaświadczenie. W zaświadczeniu tym, wydanym przez sąd spadku lub notariusza (w tym drugim przypadku notariusz jest zobowiązany do przesłania do sądu odpisu tego zaświadczenia), wymienia się: imię, nazwisko, miejsce ostatniego zamieszkania oraz datę i miejsce śmierci spadkodawcy, a także: imię, nazwisko i miejsce zamieszkania wykonawcy testamentu. Zmieszczone zostanie także stwierdzenie o tym, że dana osoba została powołana na wykonawcę testamentu.
Jeżeli chodzi o zakres zadań wykonawcy testamentu, to podstawowe znaczenie ma wola samego spadkodawcy. Dopiero jeżeli spadkodawca nie postanowi inaczej, prawo wyznacza pewien zespół obowiązków wykonawcy testamentu. Wymienia je art. 988 § 1 k.c., w którym mowa o: zarządzaniu majątkiem spadkowym, spłacaniu długów spadkowych, wykonywaniu zapisów i poleceń oraz wydaniu spadkobiercom majątku spadkowego, co należy dokonać w zgodzie z wolą spadkodawcy i ze stanem prawnym. Szczególne podkreślenie przez ustawę kwestii wykonania zapisów i poleceń oddaje fakt, że często realizacja tych rozrządzeń testamentowych jest dla spadkodawcy szczególnie istotna i może sama w sobie stanowić przyczynę powołania wykonawcy testamentu. W sprawach zarządu spadkiem, zgodnie z art. 988 § 2 k.c., wykonawca testamentu może zarówno pozywać, jak i być pozywanym. Oprócz tego prawo przyznaje mu uprawnienie do pozywania w sprawach o prawa należące do spadku, a także stanowi, że może być on pozywany w sprawach o długi spadkowe.
W trakcie wykonywania zarządu spadkiem, pomiędzy wykonawcą testamentu, a spadkobiercami mogą powstać pewne roszczenia. Do takich roszczeń należy stosować odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. Umowa zlecenia ma swoje ustawowe zakotwiczenie w art. 734-751 k.c. Prawo stanowi, że funkcja wykonawcy testamentu jest odpłatna. Należne mu wynagrodzenie wchodzi do długów spadkowych. Podobnie jest też z samymi kosztami zarządu majątkiem spadkowym.
Na końcu należy zastanowić się nad kwestią, kiedy kończy się rola wykonawcy testamentu, a zatem - kiedy wygasają jego prawa i obowiązki. Z pewnością dzieje się tak wtedy, kiedy wykonawca testamentu dopełni zadań wyznaczonych mu bądź przez samego spadkodawcę, bądź wynikających z przedstawionego powyżej art. 988 k.c. Kres obowiązków wyznacza również śmierć wykonawcy testamentu oraz wspomniane już zwolnienie go z nich przez sąd na mocy art. 990 k.c.
