Uprawnienie do otrzymania zachowku regulowane jest przez art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego - zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Powyżej przytoczona została jedynie ogólna treść przepisu. Jaka jest jednak szczegółowa odpowiedź na pytanie kto może żądać zapłaty zachowku?
Uprawnionych do zachowku należy podzielić na trzy kategorie.
Pierwszą z grup uprawnionych do zachowku są zstępni. Zstępni to kolejni potomkowie tej samej osoby - na przykład dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk i tak dalej.
Do drugiej z grup możemy zaklasyfikować małżonka - chodzi tutaj o małżonka pozostającego w małżeństwie, a nie rozwiedzionego lub pozostającego w stanie separacji. Wyłączenie małżonka pozostającego w separacji od dziedziczenia (a w konsekwencji od zachowku) przewiduje art. 953.1 kodeksu cywilnego - przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.
Kto należy do trzeciej z grup osób, która może żądać zapłaty zachowku? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w treści powołanego już wcześniej art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego. Do trzeciej grupy osób uprawnionych dozachowku należą rodzice spadkodawcy. Nie uwzględniając wyjątków, które mogą wynikać z kodeksu cywilnego, przyjmijmy, że rodzice spadkodawcy mogą żądać zachowku dopiero w braku zstępnych (np. dziecka, wnuka lub prawnuka) zmarłego spadkodawcy. W takim przypadku rodzice będą mieli prawo do zachowku samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem spadkodawcy.
