● somatyzacja – najkrócej ujmując somatyzacja polega na odczuwaniu fizycznych symptomów, najczęściej bólu, bez ich konkretnej etiologii. Ten mechanizm obronny może przejawiać się w życiu codziennym w uczuciu senności, zmęczenia czy bólu głowy przed wykonaniem pewnej czynności, której podświadomie bardzo nie chcemy wykonywać (Laplanche i Pontalis, 1996). Objawy mogą być liczne i zmienne jak i nieliczne i względnie trwałe (Pużyński, 1993). Mówi się wówczas, iż nieświadomy konflikt czy problem przejawia się w ciele danej jednostki w sposób symboliczny. Terminu tego po raz pierwszy użył Freud przy opisie przypadków histerii (Laplanche i Pontalis, 1996). U podłoża somatyzacji może również leżeć potrzeba zwrócenia na siebie uwagi otoczenia (Pużyński, 1993). Vaillant (1994) podkreśla, że należy odróżnić nieświadomą somatyzację od świadomego symulowania bólu czy choroby w celu psychologicznego manipulacji otoczeniem lub też w celu odniesienia różnego rodzaju korzyści materialnych.
● wycofanie – polega na odsunięciu się przez daną osobę od codziennych czynności czy otoczenia oraz braku zainteresowania nimi, czemu wtórnie może towarzyszyć frustracja i niezadowolenie. W następstwie częstego stosowania mechanizmu wycofania może pojawić się niezdolność do współpracy a także utrata szans na pozytywne interakcje z otoczeniem oraz znalezienie pomocy (Gilbert, 2000; Reber, 2000). Niekiedy wycofanie się z danego otoczenia może być wykalkulowane i w pełni świadome ze względów strategicznych lub filozoficznych (Reber, 2000).
● fantazja – jest to: „wyobrażony scenariusz, w którym podmiot jest obecny, a który przedstawia, w sposób mniej lub bardziej zniekształcony przez procesy obronne, spełnienie jakiegoś pragnienia, a ostatecznie – pragnienia nieświadomego” (Laplanche i Pontalis, 1996, s. 52). Termin ten, wprowadzony przez Freuda, odnosi się do konkretnego wytworu wyobraźni, nie zaś do aktywności w sferze marzeń w ogóle (Laplanche i Pontalis, 1996). Innymi słowy jest to spełnienie niezrealizowanych, często nieświadomych, pragnień w wyobraźni. Przykładem są tzw. „sny na jawie” (Zimbardo, 2002). Z drugiej strony czynność fantazjowania może odwracać uwagę osoby od jakiegoś problemu czy zadania (Grzegołowska-Klarkowska, 1986). Fantazja pomaga jednostce radzić sobie z frustracją a także oswajać się z lękiem i dostarczać gratyfikacji niepożądanych społecznie zachowań (za: Grzegołowska-Klarkowska, 1986). Fantazjowanie może być też ważnym narzędziem w pracy psychoterapeuty.
● odrzucanie pomocy i narzekanie (zachowania hipochondryczne) – zachowania te zostały uznane jako forma obrony po raz pierwszy przez Vaillanta (cyt. za: Bond i wsp., 1983). Polegają one na przekonaniu o istnieniu u danej osoby poważnej, postępującej choroby somatycznej. W związku z tym dana osoba uporczywie narzeka na swoje dolegliwości somatyczne, często interpretuje najmniejsze objawy jako świadczące o chorobie i bezowocnie szuka pomocy u specjalistów oraz stosuje różnego rodzaju nieskuteczne terapie. Zimbardo (2000) zauważył, że zachowanie to może rodzić lęk, frustrację bądź też depresję. Osoba nie jest świadoma, iż to właśnie lęk czy depresja może stać się przyczyną, która wywołuje objawy mylnie interpretowane przez tę osobę jako choroba somatyczna wraz z towarzyszącymi objawami jak np. bóle głowy, mięśni, zmęczenie, nudności, itp. Co więcej, dana osoba, pomimo zapewnień lekarzy, nie jest w stanie zapanować nad objawami ani nad przekonaniem o swojej ciężkiej chorobie. Vaillant (1994) zauważa, że zachowanie to może pełnić funkcję ucieczki od niepowodzeń życiowych, czy problemów lub też być formą karania się związanego z poczuciem winy, bądź przemieszczeniem lęku. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż zachowania hipochondryczne często wzbudzają niechęć czy wręcz agresję otoczenia wobec danej jednostki.
