Jakie pielęgniarki mogą wystawić receptę?
Tylko pielęgniarki, które ukończyły specjalistyczne szkolenie lub studia magisterskie z odpowiednim modułem kształcenia, mają prawo do wystawiania recept. Od 2016 roku obowiązują dwa typy uprawnień: samodzielna ordynacja (czyli przepisywanie leków z własnej inicjatywy) oraz kontynuacja leczenia (czyli przepisywanie leków już zaleconych przez lekarza). Aby wystawiać recepty samodzielnie, pielęgniarka musi posiadać tytuł magistra pielęgniarstwa lub ukończyć kurs specjalistyczny z zakresu ordynacji leków i wypisywania recept. Kurs ten trwa zwykle 4–6 tygodni i kończy się egzaminem. Z kolei pielęgniarki z tytułem licencjata mogą wystawiać recepty wyłącznie w ramach kontynuacji leczenia – bez prawa do diagnozowania czy zmiany terapii. Oba typy uprawnień wymagają wpisu do Rejestru Pielęgniarek i Położnych Uprawnionych do Wypisywania Recept, prowadzonego przez Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych.
Pielęgniarka z uprawnieniami może wystawiać recepty tylko w ramach wykonywanej pracy – najczęściej w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ), ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, w ramach praktyki indywidualnej lub grupowej, a także podczas wizyt domowych. Samo prawo do wystawiania recept nie jest automatyczne – placówka medyczna musi podpisać z NFZ stosowną umowę, aby umożliwić pielęgniarkom dostęp do systemu e-recept i refundacji. Ważne jest również to, że pielęgniarka może działać tylko w zakresie kompetencji zawodowych – czyli w ramach procedur i diagnoz, które obejmują jej wykształcenie i doświadczenie. Uprawnienia nie są stałe – muszą być aktualizowane co 5 lat, a brak aktywnej praktyki może skutkować ich zawieszeniem. Dodatkowo pielęgniarki położne mogą wystawiać recepty w zakresie opieki ginekologicznej, okołoporodowej i noworodkowej.
Czy każdy antybiotyk może być wypisany przez pielęgniarkę?
Nie. Zakres antybiotyków, które może przepisać pielęgniarka, jest ograniczony i ściśle uregulowany rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Uprawniona pielęgniarka może przepisać jedynie te antybiotyki, które zostały wpisane do wykazu leków dopuszczonych do ordynacji przez pielęgniarki. Wśród dostępnych preparatów znajdują się m.in. amoksycylina, cefuroksym, nitrofurantoina, doksycyklina oraz wybrane preparaty skojarzone, jak amoksycylina z kwasem klawulanowym. Każdy z tych leków może być przepisany tylko w określonych wskazaniach, np. zakażenia układu oddechowego, dróg moczowych czy skóry. Pielęgniarka nie może wystawić recepty na antybiotyk dożylny, domięśniowy ani o szerokim spektrum działania przeznaczony do leczenia szpitalnego – jak np. meropenem czy ceftriakson.
Recepta może zostać wystawiona wyłącznie na maksymalnie 120-dniowy okres stosowania, z możliwością realizacji w ciągu 30 dni od daty wystawienia (lub 7 dni w przypadku antybiotyków). Jeśli pacjent nie wykupi leku w tym czasie, recepta traci ważność. Pielęgniarka musi również mieć dostęp do dokumentacji medycznej pacjenta i udokumentować każdą decyzję o wystawieniu recepty, a w przypadku kontynuacji leczenia – powołać się na wcześniejszą receptę lekarską. W praktyce oznacza to, że pielęgniarki najczęściej wypisują antybiotyki w znanych, typowych infekcjach o przewidywalnym przebiegu – np. w przypadku nawracających infekcji dróg moczowych. Ich decyzja musi być zgodna z aktualnymi wytycznymi farmakoterapii i nie może wykraczać poza katalog zatwierdzonych substancji czynnych.
Czy potrzebna jest wizyta u lekarza?
Nie zawsze. Jeśli pielęgniarka posiada uprawnienia do samodzielnej ordynacji, może ocenić stan pacjenta, postawić rozpoznanie i wystawić receptę bez konsultacji z lekarzem. Działa w ramach kompetencji zawodowych, najczęściej w POZ.
W przypadku kontynuacji leczenia (np. antybiotyk przy przewlekłej infekcji dróg moczowych), pielęgniarka może wypisać lek na podstawie dokumentacji medycznej.
Czy pacjent musi mieć skierowanie?
Nie. Jeśli pielęgniarka działa w przychodni POZ lub innej placówce, gdzie ma kontrakt z NFZ lub prowadzi prywatną praktykę, może przyjąć pacjenta bez skierowania.
Gdzie najczęściej pielęgniarki wystawiają recepty?
- w przychodniach POZ
- w poradniach medycyny rodzinnej
- podczas wizyt domowych
- w gabinetach zabiegowych
W praktyce to najczęściej pielęgniarki POZ i środowiskowe korzystają z tych uprawnień.
Co z e-receptą?
Pielęgniarki wystawiają recepty elektroniczne, identycznie jak lekarze. Pacjent otrzymuje kod SMS lub PDF.
Czy recepta od pielęgniarki jest refundowana?
Tak, ale tylko jeśli pielęgniarka podpisała odpowiednią umowę z NFZ. W innym przypadku recepta będzie pełnopłatna, nawet jeśli lek normalnie przysługuje z refundacją.
Co grozi za błędne wystawienie recepty?
Odpowiedzialność cywilna, zawodowa i karna. Pielęgniarka ponosi odpowiedzialność za ocenę stanu zdrowia pacjenta oraz zgodność ordynacji z zakresem uprawnień. Przekroczenie kompetencji może skutkować postępowaniem dyscyplinarnym.
Podsumowanie w jednym zdaniu?
Tak, ale nie każda pielęgniarka i nie każdy antybiotyk.
