W latach 80. a zwłaszcza 90. XX wieku, po tym, jak psychologowie poznawczy potwierdzili istnienie nieświadomych procesów psychicznych, pojęcie to stało się ponownie przedmiotem badań oraz rozważań teoretycznych wielu naukowców (Senejko, 1981; Giziński, 1986; Fhanér, 1996; Moore i Fine, 1996; Senejko, 2003).
Mechanizmem obronnym nazywa się takie zachowanie człowieka, którego zadaniem jest bronienie jednostki przed lękiem, wstydem, poczuciem winy, popędowością czy dyskomfortem związanym z wykonywaniem różnych „zabronionych” w jej mniemaniu czynności. Mechanizmy obronne działają przeważnie wtedy, gdy osoba chce zrobić coś, co jest według niej nie do zaakceptowania, czemu sprzeciwia się jej sumienie, obraz siebie czy moralność. Można powiedzieć, iż mechanizmy obronne polegają na znajdywaniu kompromisu między sumieniem, moralnością, światopoglądem czy wolą a uczuciami, popędami i potrzebami psychicznymi (Siek, 1984; Zimbardo, 2002). Innymi słowy mechanizmami, czy czynnościami obronnymi można nazwać takie ludzkie zachowania, bez względu na ich organizację, które są nastawione na ochronę „ja”, w sytuacjach, którym towarzyszy poczucie zagrożenia „ja”, inne negatywne stany emocjonalne lub ich przewidywanie i których struktura ma za zadanie ochronę „ja” (Grzegołowska-Klarkowska, 1986; Fhanér, 1996; Moore i Fine, 1996). Według Horoszowskiego, głównym celem mechanizmów obronnych jest zlikwidowanie bądź zmniejszenie napięcia związanego z frustracją i tym samym przystosowanie się do stresujących sytuacji (por. Siek, 1984).
W psychologii procesów poznawczych mechanizmy obronne definiuje się jako proces, charakteryzujący się zakłóceniem odbioru i przetwarzania informacji w przypadku nadoptymalnej aktywacji, której źródłem jest lęk. Mogą to też być czynności symboliczne, które polegają na tendencyjnym spostrzeganiu czy interpretowaniu rzeczywistości (por. Nęcka, 1979). Z kolei Lazarus (cyt. za: Giziński, 1986) uznał mechanizmy obronne za obronne reinterpretacje modyfikujące funkcjonowanie procesów psychicznych, polegające na zmianie znaczenia bodźca lub na zmianie własnych cech czy światopoglądu. A zatem mechanizmy obronne działają poprzez psychiczne opracowanie zagrożenia (Fhanér, 1996).
Część druga artykułu: Pojęcie mechanizmu obronnego cz.II
