Proces wybaczania w psychologii nazywany jest czasami darem altruizmu (np. Enrigh, Freedman i Rique, 1998, Worthington, 2001). Ta podstawowa cecha pozwala od razu odróżnić wybaczenie od takich zjawisk jak zaprzeczenie (niechęć do dostrzegania krzywdy), darowanie win (anulowanie występku i w związku z tym potrzeby wybaczenia), ułaskawienie (udzielane np. przez sędziego), zapominanie (usuwanie krzywdy ze świadomości) i pojednanie (przywraca istnienie relacji pierwotnej i jest w związku z tym procesem dwustronnym). Oznacza to, że stwierdzenie "przebacz i zapomnij" wprowadza w błąd, ponieważ wybaczenie jest możliwe tylko w obliczu pamiętanych zniewag i krzywd.
Badacze są mniej zgodni co do tego, czy przebaczenie wymaga przyjaznej czy pozytywnej reakcji wobec krzywdziciela (np. litości, empatii, sympatii, zachowań zbliżających), czy może wystarczający jest brak reakcji negatywnych (np. wrogości, złości, unikania). Wiele danych i obserwacji pokazuje, że te dwa wymiary mogą funkcjonować nieco inaczej. Odwetowej motywacji małżonków, pojawiającej się w wyniku wyrządzenia krzywdy przez jednego z nich drugiemu, towarzyszą doniesienia partnera o agresji psychicznej i, w przypadku mężów, o nieskutecznej argumentacji podczas kłótni, natomiast motywacja do okazania łaski łączy się z doniesieniami partnera o konstruktywnej komunikacji oraz, w przypadku żon, z doniesieniami partnerów o nieskutecznej argumentacji w trakcie kłótni (Fincham i Beach, 2002). Pierwsze tzw. badanie podłużne pokazało, że przez kilka tygodni po doznaniu krzywdy unikanie i chęć zemsty ulegają osłabieniu, natomiast gotowość do okazania łaski nie zmienia się (McCullough, Fincham i Tsang, 2003). Kwestię tę komplikuje to, że wybaczanie jest postrzegane na różnych poziomach - jako reakcja na konkretny występek, cecha osobowości, lub też cecha instytucji bądź układu społecznego (np. rodziny, wspólnoty).
Jednak laicy w przeciwieństwie do badaczy psychologii mogą używać pojęcia wybaczania i tworzyć jego definicję w inny sposób. Na przykład Kantz (2000) stwierdził, że laicy wierzą, że niezbędną składową wybaczenia jest pojednanie, które jest odrzucane przez wiele naukowych definicji wybaczenia. W jego badaniu uczestnicy podzielali pogląd, że wybaczanie może wywoływać problemy emocjonalne, co również jest sprzeczne z dobroczynnymi efektami przypisywanymi wybaczaniu w większości eksperymentów. Te wyniki wzbudzają wątpliwość, czy wybaczanie jest szkodliwe, czy też jest siłą człowieka.
