Krąg osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego obejmuje:
- małżonka zmarłego (za wyjątkiem małżonka w separacji i małżonka, co do którego spadkodawca przed śmiercią wystąpił o rozwód lub separację z winy tego małżonka, a żądanie było uzasadnione - jednak ostateczne wyłączenie małżonka od dziedziczenia z tego powodu następuje dopiero na mocy orzeczenia sądu);
- dzieci spadkodawcy (a jeśli one nie dożyłyby otwarcia spadku kolejno wnuki, prawnuki);
- rodziców i rodzeństwo spadkodawcy (jeśli rodzeństwo nie dożyłoby otwarcia spadku to zstępni rodzeństwa);
- gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy;
- Skarb Państwa;
- osoby przysposobione przez spadkodawcę;
Kolejność powoływania poszczególnych grup spadkobierców oraz wysokość przypadających im udziałów spadkowych określona jest w kodeksie cywilnym.
Co to jest dziedziczenie testamentowe?
Dziedziczenie testamentowe zachodzi wówczas, gdy spadkodawca przed śmiercią sporządza testament, w którym dysponuje swoim majątkiem. Dziedziczenie testamentowe ma wtedy pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, tzn., że zapisy testamentu będą miały pierwszeństwo przed określonym w ustawie porządkiem dziedziczenia. Testament jest jedyną formą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Spadkodawca może w każdej chwili testament lub jego część unieważnić, zmienić lub odwołać.
Testament nie może być sporządzony przez pełnomocnika
Jeden testament może zawierać rozporządzenie tylko jednej osoby.
Jednak warto pamiętać o tym, że jeśli spadkodawca w testamencie pominie osoby, które byłyby uprawnione do dziedziczenia z mocy ustawy (dziedziczyłyby, gdyby nie było testamentu), to wtedy osobom tym od spadkobierców testamentowych należy się tzw. zachowek. Zachowek to inaczej ułamkowa część tego, co otrzymałyby w spadku, gdyby nie został sporządzony testament. Przykładowo: pani R. miała 2 dzieci i męża. Cały swój majątek zostawiła jednak na mocy testamentu notarialnego swojej koleżance, pani Z. Dzieci i mąż należą do kręgu spadkobierców ustawowych i dziedziczyliby po pani R. w pierwszej kolejności. Dlatego mogą oni dochodzić zachowku od spadkobierczyni testamentowej, a więc koleżanki zmarłej, pani Z.
Co to jest niegodność dziedziczenia?
Niegodność dziedziczenia może być stwierdzona przez sąd na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny (a więc najczęściej innych spadkobierców). Termin złożenia wniosku do sądu wynosi rok od momentu, w którym dana osoba dowiedziała się o przyczynie powodującej niegodność dziedziczenia, nie później jednak niż 3 lata od daty otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Na skutek stwierdzenia niegodności dziedziczenia spadkobierca uznany za niegodnego traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Przyczyny niegodności dziedziczenia:
Dopuszczenie się przez spadkobiercę umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
Nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia lub odwołania testamentu przy użyciu podstępu lub groźby,
Przeszkodzenie spadkodawcy, przy użyciu podstępu lub groźby, w dokonaniu sporządzenia lub odwołania testamentu;
Umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
