Kleszcze mogą być nosicielami poważnych chorób, takich jak borelioza, odkleszczowe zapalenie opon mózgowych, babeszjoza. Oczywiście ugryzienie kleszcza nie musi się kończyć zakażeniem. U niektórych osób ukąszenie nie pozostawia żadnych śladów, u innych występuje niegroźny rumień po ukąszeniu kleszcza, który jest reakcją skórną na substancje wprowadzone przez niego do organizmu.
Szacuje się, że w zależności od regionu, nosicielami chorób odkleszczowych może być od 10% do 40% kleszczy. Jeśli nie udało ci się uniknąć ugryzienia, dowiedz się, jak wyciągnąć kleszcza – w przypadku szybkiego pozbycia się pasożyta możesz ograniczyć ryzyko rozwoju niektórych chorób odkleszczowych.
Gdzie czyhają kleszcze?
Sezon kleszczowy to nie tylko lato. Kleszcze stają się aktywne już przy temperaturze powietrza sięgającej 7–10°C. W sprzyjających warunkach pogodowych sezon aktywności może więc rozpocząć się już w połowie marca i potrwać do listopada. Szczyt aktywności kleszczy przypada natomiast na maj, czerwiec, wrzesień i październik.
Kleszcze preferują miejsca ciepłe, zacienione i wilgotne. Nie lubią ani zimna, ani upału. Żerują od świtu do południa, a następnie od ok. godziny 16:00 do zmroku. A gdzie najłatwiej złapać kleszcza? Wcale nie w największych gąszczach, lecz na obrzeżach lasów, poboczach, polanach i innych tzw. terenach przejściowych, a nawet w parkach.
Jak wyciągnąć kleszcza?
Najlepiej oczywiście nie dopuścić do sytuacji, w której kleszcza w ogóle trzeba będzie wyciągać. Zanim wybierzesz się do lasu, parku czy na inne tereny zielone, sprawdź na dostępnej w Internecie mapie, gdzie najintensywniej żerują kleszcze i jaki odsetek pasożytów należy do potencjalnych nosicieli chorób. Noś długie spodnie i buty za kostkę, używaj także repelentów, które mogą zniechęcić kleszcza do wgryzienia się w ciało. Może się jednak zdarzyć, że wszystkie sposoby zawiodą. Wówczas nie wyciągaj kleszcza palcami czy igłą.
Nie próbuj też smarować miejsca wokół ukąszenia spirytusem ani tłuszczem. Tłuszcz uniemożliwia kleszczowi oddychanie, a duszący się pasożyt zwraca treść pokarmową (wraz z ewentualnymi drobnoustrojami chorobotwórczymi) prosto do rany. Znacznie bezpieczniej jest zakupić (np. w aptece, sklepie turystycznym, a nawet w sklepie zoologicznym) przyrząd do usuwania kleszczy. Do wyboru masz liczne rodzaje tych prostych urządzeń – z pewnością dobierzesz taki, którym najłatwiej usuniesz pasożyta. Do popularnych przyrządów należą:
- pęseta do usuwania kleszczy – pęseta z wysuwanymi szczypcami, która nie zgniata kleszcza. Chwyć nią kleszcza od spodu – łatwo usuniesz całego pasożyta wraz z głową;
- haczyki do usuwania kleszczy;
- lasso do usuwania kleszczy – zaciśnij na kleszczu pętelkę, a następnie pociągnij;
- karta do usuwania kleszczy – wygodna w noszeniu i w użyciu, przypomina wyglądem kartę do bankomatu. W jednym z jej rogów znajduje się szczelina, przy pomocy której można usunąć kleszcze o różnych rozmiarach, nawet maleńkie nimfy;
- pompka do usuwania kleszczy – bardzo łatwa w obsłudze. Przysłoń kleszcza jej wylotem i odciągnij tłok (jak w strzykawce) – powstała próżnia spowoduje odessanie kleszcza z ciała.
Jeśli nie masz żadnego z tych przyrządów pod ręką, użyj pęsety. Uchwyć nią kleszcza za głowę, jak najbliżej skóry. Wyciągaj go wzdłuż osi wkłucia, płynnym, lekko łukowatym ruchem w górę. Nie wykręcaj go, gdyż możesz urwać sam odwłok i pozostawić w ciele głowę[1].
Co robić po usunięciu kleszcza?
Jeżeli udało ci się usunąć całego kleszcza, wraz z głową, dokładnie zdezynfekuj miejsce po ukąszeniu (np. wodą utlenioną). Kleszcza najlepiej spalić lub zmiażdżyć, chyba że chcesz wysłać go do laboratorium celem przebadania pod kątem obecności drobnoustrojów chorobotwórczych. Pasożyt powinien wówczas zostać umieszczony w woreczku strunowym, a następnie szczelnie owinięty folią. Istnieją także domowe testy, które pozwalają na wykrycie krętków boreliozy w ciele kleszcza.
Jeżeli po próbie wyciągnięcia kleszcza w ciele pozostała głowa pasożyta – nie próbuj usuwać jej samodzielnie. Zgłoś się do lekarza.
Czy to borelioza? Objawy skórne po ukąszeniu kleszcza
Miejsce po ukąszeniu kleszcza obserwuj przez najbliższy miesiąc. Jeśli na skórze pojawi się rumień po ukąszeniu kleszcza, nie musi być on powodem do niepokoju – zwykle jest wynikiem reakcji organizmu na jad kleszcza. Rumień ma średnicę nie większą niż 5 cm, bywa ciepły w dotyku, zwykle nie jest bolesny ani swędzący. Ustępuje dość szybko, choć może utrzymać się na skórze i miesiąc – ale nie dłużej.
Do wizyty u lekarza skłonić powinien cię natomiast rumień wędrujący. Pojawia się w ciągu 7–14 dni od ukąszenia i wygląda niczym tarcza – wokół śladu po ukąszeniu tworzy się blady krąg, otoczony czerwoną obwódką, która stale się rozszerza. Rumień jest duży, mogą mu też towarzyszyć objawy grypopodobne. Ten odczyn skórny to pierwszy objaw boreliozy – wówczas niezwłocznie rozpocznij leczenie, gdyż na tak wczesnym etapie jest szansa, że nie potrwa ono długo, a choroba nie będzie nawracała.
Pamiętaj jednak, że zmiana skórna pojawia się jedynie u 30–40% osób zarażonych boreliozą. Najpewniejszą metodą sprawdzenia, czy doszło do zakażenia, jest wykonanie testu laboratoryjnego. Najbardziej wiarygodny jest test PCR. Popularny test ELISA daje niestety duże prawdopodobieństwo uzyskania wyniku fałszywie ujemnego u osoby chorej. Znacznie bardziej dokładny jest test Western Blot, ale można go wykonać dopiero po upływie 4–6 tygodni od ukąszenia.
[1] https://pediatria.mp.pl/pierwszapomoc/66747,jak-usunac-kleszcza
