Oprócz Ustawy z dnia 6 kwietnia 1984r. o fundacjach zastosowanie znajdują też przepisy Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności organizacji pożytku publicznego i o wolontariacie.
Fundacje działają z inicjatywy osób prywatnych, ale ich aktywność nie ma charakteru zarobkowego, mimo że podstawą ich funkcjonowania jest gromadzony kapitał. W przypadku fundacji nie można więc mówić o korzyściach materialnych dla jej członków, ponieważ kapitał przeznaczany jest na realizację celów statutowych. Pozyskanymi środkami finansowymi fundacja dysponuje zgodnie z zasadami określającymi jej charakter, a znajdującymi się w statucie. Naruszenie statutu i przepisów wyżej wymienionych ustaw, a także czerpanie zysku z sprowadzonej działalności jest niezgodne z prawem – oznacza to brak podstaw prawnych dla funkcjonowania organizacji jako fundacji.
Fundacja ma charakter bezosobowy, mimo że zrzesza grupę obywateli zaangażowanych we wspólne działania, które zainicjował twórca organizacji. Jest on właściwą osobą decyzyjną, która określa cele i zasady działania fundacji, a także dysponuje posiadanym kapitałem. Tym samym odpowiedzialny jest za przygotowanie statutu zgodnie przepisami prawa, w którym wskaże zakres i zasady działania fundacji. W sytuacji, gdy twórca organizacji przeznacza na jej działalność majątek własny, jest również jej fundatorem – przy czym brak kapitału uniemożliwia funkcjonowanie fundacji, która automatycznie nie jest w stanie realizować celów statutowych.
Fundacja jest niezależna od administracji rządowej i samorządowej. Zasadniczym celem fundacji jest pomoc społeczna, zatem ma ona charakter dobroczynny, charytatywny i może działać na obszarach takich jak: kultura, nauka, oświata, sport, równouprawnienie, ochrona zdrowia, ekologia, bezpieczeństwo publiczne, prawa człowieka itd. Kapitał potrzebny na realizację zadań fundacja może pozyskiwać z różnych źródeł, między innymi ze składek członkowskich, od darczyńców, od państwa – w tym poprzez przekazywanie 1% podatku przez obywateli podlegających obowiązkowi podatkowemu. Zdarza się, że fundacja prowadzi działalność gospodarczą dostarczającą jej zysk, który następnie jest przekazywany na realizację celów statutowych.
Aby założyć fundację wymagane jest spisanie oświadczenia o jej powołaniu, a następnie sporządzenie aktu notarialnego. Każda fundacja musi zostać wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Uzyskanie stosowanego wpisu może nastąpić tylko i wyłącznie po stwierdzeniu, iż prowadzona przez fundację działalność jest zgodna ze statutem i przepisami prawa.
