Terapia hipnozą nadal budzi wiele kontrowersji i nieprawdziwych osądów oraz skojarzeń. Spotykałem się z różnymi reakcjami dotyczącymi hipnoterapii - postanowiłem więc w przystępny, ale rzeczowy sposób wyjaśnić, na czym polega zjawisko hipnozy. Stan hipnotycznego transu jest nieodłącznie związany z pracą umysłu, wyobraźnią, świadomością, podświadomością itp. Zacznijmy więc od przystępnego przybliżenia znaczenia tych pojęć. Następnie poruszymy zagadnienia związane z funkcjonowaniem umysłu, a w szczególności funkcjonowaniem w stanie transu hipnotycznego. Na końcu zajmiemy się sposobem wykorzystania właściwości umysłu w procesie hipnozy oraz korzyściami z niej płynącymi.
Pojęcia i definicje
Hipnoza to stan pośredni między snem a jawą, wywołany przez sugestie drugiej osoby, w którym usypiany zachowuje swoją świadomość, jednocześnie poddając się woli hipnotyzera. W tym przejściowym stanie zmienionej uwagi mogą pojawiać się różne wyobrażenia lub reakcje jako wynik sugestywnego oddziaływania przez drugą osobę.
Umysł to pojęcie oznaczające ogół aktywności ludzkiego mózgu przejawiający się w codziennym funkcjonowaniu w postaci świadomego postrzegania, myślenia, uczenia się, zapamiętywania czy koncentracji uwagi.
Wyobraźnia określa zdolność do przywoływania i tworzenia w myślach wyobrażeń. Źródłem wyobrażeń są zmysły. Komórki nerwowe odpowiadające za wyobraźnię znajdują się w prawej półkuli mózgu. Często odróżnienie rzeczywistych wrażeń zmysłowych od wyobrażeń jest trudne, gdyż w ciągłym strumieniu świadomości, z jakim mamy do czynienia na co dzień, występują one jednocześnie obok siebie. Może się tak zdarzać np.: podczas snu. Wyobraźnia działa zawsze w chwili obecnej, natomiast najczęściej przywołujemy dzięki niej wspomnienia i tworzymy marzenia. Wspomnieniami określamy nasze obecne myśli dotyczące przeszłości, a marzenia to nasze wyobrażenia na temat przyszłości. Wyobraźnia twórcza lub wyobraźnia artystyczna pozwala z kolei tworzyć inne wyobrażenia, które nie mają odpowiedników w żadnym z dotychczasowyh wyobrażeń.
Świadomość to stan psychiczny, w którym człowiek zdaje sobie sprawę z procesów wewnętrznych, takich jak własne myśli, oraz zjawisk zachodzących w środowisku zewnętrznym i jest w stanie podejmować decyzje i reagować. Przez pojęcie "świadomość" można rozumieć wiele stanów - od zdawania sobie sprawy z istnienia otoczenia, poprzez świadomość istnienia swojego życia psychicznego aż po świadomość samego siebie.
Sen określa stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, podczas którego następuje zniesienie świadomości.
Sugestia to rodzaj bezpośredniego lub pośredniego przekazu, poprzez który dana osoba lub organizacja wywiera wpływ na decyzje, przekonania, myśli, opinie i zachowanie innej osoby lub grupy osób, nie odwołując się do racjonalnej argumentacji i nie stosując przymusu. Sugestia psychologiczna to proces, w którym myśl jest indukowana lub przyjęta przez drugiego człowieka, bez argumentów czy polecenia lub przymusu. W komunikacji interpersonalnej to sekwencyjny proces, w którym jedna myśl lub wyobrażenie prowadzi do drugiego.
Do pełnego opisu zjawiska hipnozy należy wspomnieć również o podświadomości, nadświadomości, przedświadomości, nieświadomości i pozaświadomości. Choć pojęcia te są szeroko dyskutowane i rozróżniane przez naukowców – skupimy się tylko na ich najważniejszych aspektach.
Pojęcie podświadomości odnosi się do głębszej warstwy nieświadomości indywidualnej. Według niektórych naukowców podświadomość funkcjonuje jak mechanizm opracowujący dane i kierujący mózgiem. Zadaniem podświadomości jest również kierowanie mechanizmami ciała, w tym reakcjami chemicznymi i elektrycznymi.
Przedświadomość określa graniczną sferę psychiki między świadomością a nieświadomością. Obejmuje ona treści niebędące obecnie w polu świadomości (treści stłumione – w przeciwieństwie do treści wypartych, należących do sfery nieświadomości), lecz które mogą być łatwo aktywizowane i powrócić do świadomości.
Nieświadomość skupia wyobrażenia, które są nieakceptowane przez świadomość i między innymi z tego względu nie mogą zostać uświadomione. Zachowują jednak duży ładunek energetyczny, dzięki czemu stale próbują przedostać się do świadomości. Efektem tych dążeń mają być takie akty psychiczne jak sny, objawy nerwicowe (np. lęki, natręctwa), przejęzyczenia i inne pomyłki. Mając na myśli np: nieświadomy lęk mamy do czynienia z nieświadomymi wyobrażeniami, które wywołałyby lęk, gdyby dostały się do świadomości.
Dla celów naszych rozważań pojęcia związane z podświadomością, przedświadomością i nieświadomością będziemy określać łącznie jako podświadomość.
Funkcjonowanie umysłu
U podstaw teoretycznych hipnozy leży opisana przez prof. Hansa Bergera w 1929r. falowa aktywność mózgu ludzkiego. Zgodnie z nią, mózg podczas swojej pracy generuje impulsy elektryczne zwane falami mózgowymi. Impulsy te możemy zmierzyć przy pomocy przyrządu zwanego elektroencefalografem. Podstawowe zakresy częstotliwości pracy mózgu zostały określone następująco:
Fale gamma - powyżej 30 Hz, do około 100 Hz. Fale te badane są dopiero od kilku lat, dlatego scharakteryzuję je bardziej obszernie. Wg niektórych badań sięgają nawet częstotliwości 250 Hz. Rytm gamma towarzyszy działaniu i funkcjom motorycznym oraz integracyjnemu myśleniu i procesom skojarzeniowym. Fale 36–44 Hz są jedyną grupą częstotliwości znalezioną w każdej części mózgu. To dlatego przyjmuje się, że kiedy mózg musi równocześnie przerobić informację w różnych częściach, używa częstotliwości 40Hz do synchronizacji i równoczesnego przetwarzania. Fale gamma wspomagają wydajną pracę umysłową i twórczą np: podczas oglądania jabłka i kojarzenia jego nazwy. Uaktywniają się wtedy co najmniej dwa obszary mózgu. Jeden rejestruje kolor owocu, a drugi – kulisty kształt. Te dwie różne informacje o jabłku muszą się teraz połączyć w jeden obraz. Obszary mózgu, w których się pojawiają, porozumiewają się za pomocą właśnie fal gamma. Impulsy nerwowe o treści „czerwony” i „kulisty” drgają w równym takcie gamma i dlatego jabłko postrzegamy jako jeden owoc, a nie dwa odrębne przedmioty, z których jeden jest czerwony, a drugi w kształcie kuli. Okazuje się, że fale te stanowią rodzaj łącznika, za pomocą którego komunikują się nawet odległe od siebie obszary mózgu. To one wyznaczają rytm, którego utrzymanie jest dla mózgu tak samo ważne jak dla serca bicie. Fale gamma mają decydujący wpływ na najważniejsze funkcje umysłu: świadomość, pamięć i uwagę.
O falach gamma, które mają częstotliwość najwyższą ze wszystkich, wiedziano dotąd niewiele. Komunikacja neuronów przy pomocy fal gamma wydaje się, przynajmniej częściowo, tłumaczyć powstawanie ludzkiej świadomości. Dr Lucia Melloni z Instytutu Maksa Plancka we Frankfurcie zdobyła niedawno twardy dowód na to, że częstotliwości gamma mają udział w jej powstawaniu. Melloni sprawdzała przepływ fal mózgowych, badając grupę studentów. Pokazywała im planszę, na której wśród rozmaitych wzorów ukryte było jedno słowo. Niektórzy studenci zauważyli je i zapamiętali, a inni nie. U wszystkich badanych aparat EEG rejestrował aktywność w tych samych rejonach mózgu. U tych, którzy odczytali i zapamiętali wyraz, we wszystkich tych obszarach pojawiały się fale gamma i były one idealnie zsynchronizowane. Jeśli takiej synchronizacji brakowało, słowo umykało uwadze badanych i wpadało w bezmiar podświadomości. Abyśmy więc mogli świadomie obserwować i przeżywać to, co się dzieje wokół nas, mózg musi nie tylko wychwytywać informacje, ale także przetwarzać je w tym samym rytmie – wynika z badania Melloni.
Częstotliwości gamma mają też udział w procesach zapamiętywania. Dr Laura Colgin z uniwersytetu w Trondheim w Norwegii śledziła fale mózgowe w dwóch obszarach hipokampu: pierwszym, który gromadzi wspomnienia minionych zdarzeń, oraz drugim - korze śródwęchowej, w której zbierają się informacje o tym, co dzieje się tu i teraz. Obydwa te rejony przekazywały informacje do trzeciego obszaru przez fale gamma. Ku zaskoczeniu dr Colgin mózg pracował w systemie podobnym do radiowego, gdzie do przekazu informacji wykorzystywane są fale o różnych częstotliwościach. W mózgu za pomocą niskich częstotliwości gamma przekazywane były wspomnienia minionych zdarzeń, natomiast wyższe częstotliwości przenosiły informacje z teraźniejszości. Odbierający obszar mózgu przełączał się co pewien czas z jednej częstotliwości na drugą, by rejestrować zarówno przeszłe, jak i obecne wydarzenia. Dr Colgin przypuszcza, że od częstotliwości fal gamma zależy to, na ile trwale zapisywane są wiadomości. Jej zdaniem wysokie i szybkie częstotliwości gamma sprzyjają tworzeniu trwałych połączeń między komórkami, tak abyśmy skutecznie pamiętali to, co działo się 10 czy 20 lat temu. Niższe częstotliwości gamma są zbyt powolne, by wystarczająco wzmocnić te połączenia. Dlatego wg dr Colgin przynajmniej część tego, co się dzieje tu i teraz, umyka nam z pamięci.
Fale gamma pojawiają się w mózgu także wtedy, gdy koncentrujemy się na jakimś zadaniu, czego dowodzą z kolei badania dr. Roberta Desimone z Massachusetts Institute of Technology. Sprzyjają też uczeniu. Praktycznie wszystkie operacje intelektualne wykonujemy w ich rytmie. Okazało się nawet, że w korze mózgowej rozrzucone są specjalne neurony, które generują czterdziestohercowe fale gamma. To właśnie one wg dr Dawida Wienera z UAM w Poznaniu wyznaczają podstawowy rytm mózgu.
Odkryto również, że neurony PV (od nazwy specyficznego dla nich białka parvalbuminy) wytwarzające fale gamma o częstotliwości 40 Hz działają jak pokrętło regulatora, za pomocą którego można stroić mózg. Tak wynika z doświadczeń prowadzonych na myszach przez prof. Karla Deisenrotha, psychiatrę ze Stanford University. Naukowiec wszczepił zwierzętom geny, dzięki którym ich neurony stały się czułe na energię świetlną. Potem – używając bardzo skomplikowanej techniki – naświetlał te komórki. Pod wpływem światła niebieskiego generowały one więcej fal gamma o częstotliwości 40 Hz, natomiast światło żółte hamowało ich powstawanie. To odkrycie może okazać się dla medycyny bezcenne, bowiem zaburzenia wytwarzania i synchronizacji fal gamma, zwłaszcza tych czterdziestoherzowych, wydają się prowadzić do wielu chorób np. schizofrenii czy depresji.
W utrzymaniu rytmu gamma w mózgu może pomóc też medytacja. Kiedy kilka lat temu prof. Richard Davidson z University of Wisconsin przebadał za pomocą EEG tybetańskich mnichów, okazało się, że podczas medytacji ich mózg pracuje w optymalnym dla niego rytmie 40 Hz. Co istotne, aktywność gamma w mózgu pozostawała u mnichów wyraźnie silniejsza (w porównaniu z osobami niemedytującymi) także po wyjściu ze stanu skupienia. Wg prof. Davidsona, oznacza to, że techniki medytacyjne pomagają nie tylko osiągnąć, ale też utrzymać na długo potem optymalny rytm mózgu. Badani mnisi mieli jednak za sobą 10 tys. godzin medytacji. Co ciekawe, wypicie kieliszka wina również zwiększa ilość fal gamma w mózgu. Alkohol wpływa na pewien obszar w mózgu, który jest silnym generatorem tych fal, dlatego przynajmniej na chwilę zwiększa się ich ilość w mózgu. Odrobina trunku może mieć pozytywny wpływ na mózg, zaś nadmiar będzie niekorzystny.
Fale beta (od ok. 14 Hz do ok. 30 Hz) - określają poziomy świadomości zewnętrznej, czyli codzienne życie po przebudzeniu. Fale te charakteryzują postrzeganie świata fizycznego poprzez nasze zmysły i używanie umysłu do rozwiązywania codziennych problemów. Fale beta dominują podczas zwykłej aktywności, komunikacji werbalnej oraz myślenia logicznego. Zakres beta jest czasem dzielony na podzakresy:
a) SMR (12-15 Hz) charakteryzuje mózg odprężony bez zogniskowanej uwagi oraz bezruch fizyczny,
b) Betal (15-18 HZ) charakteryzuje mózg czujny i przebudzony w stanie skupienia, wykonywanie zadań z pełną uwagą, świadomość siebie i otoczenia,
c) Beta 2 (18-30 Hz) charakteryzuje stan ekscytacji, zdenerwowania, irytacji, aktywności umysłu i ciała oraz obliczeń matematycznych i planowania,
Fale alfa (od 7 do 14 Hz) określają poziomy świadomości wewnętrznej, w której stan snu miesza się z myślami. Jest to stan, który najłatwiej możemy u siebie zaobserwować podczas przebudzenia, kiedy z jednej strony „jeszcze śnimy”, a z drugiej już wiemy, że to był sen. W stanie tym jesteśmy przyjemnie zrelaksowani, tracimy poczucie ciała i czasu, a zdolności organizmu do samoleczenia są o wiele większe niż w stanie beta. Fale alfa można zarejestrować głównie w okolicy potyliczno-ciemieniowej i charakteryzują się one zmienna amplitudą wynoszącą średnio około 50 mikrowoltów. Występują zwykle przy zamkniętych oczach. Znikają one podczas wysiłku umysłowego, np. przy wykonywaniu działań matematycznych albo przy otwarciu oczu i zadziałaniu na nie światła. Blokowanie rytmu alfa jest wyrazem desynchronizacji aktywności bioelektrycznej zachodzącej pod wpływem koncentracji umysłowej lub stymulacji czuciowej. Gdy fale mózgowe obniżą się do poziomu nieznacznie niższego niż 10-14Hz, większość ludzi zapada w sen. Stan alfa charakteryzuje wewnętrzne poziomy aktywności umysłowej, spokój, odpoczynek, inspirację, twórczość, przyśpieszone gojenie, koncentrację, lepsze przyswajanie materiału, percepcję pozazmysłową i inne fenomeny. Towarzyszy przede wszystkim lekkiej medytacji i stanowi lekkiego snu. Mamy wtedy pełny dostęp do obydwu półkul mózgowych, co znacznie wspomaga wizualizację i wyobraźnię. Fale alfa są dobrze widoczne w EEG przy braku bodźców wzrokowych, czyli przy zamkniętych oczach oraz w ciemności. Ich stłumienie następuje podczas percepcji wzrokowej, gdy śpimy przy świetle lub włączonym telewizorze. W stanie alfa zaczynamy uzyskiwać dostęp do bogactwa kreatywności, która znajduje się poniżej naszej świadomości - to jest brama, wejście do głębszych stanów świadomości. Subiektywnie stan alfa możemy odczuwać podczas trwania ciała w bezruchu w odprężeniu i świadomości na pograniczu senności. W tym stanie redukujemy skutki stresu i potrafimy z natchnieniem marzyć.
Fale theta (od 4 do 7 Hz) również określają poziomy świadomości wewnętrznej, jednak związane są z aktywnością układu limbicznego odpowiedzialnego za emocje. Silne emocje, zwłaszcza pozytywne, bardzo ułatwiają proces zapamiętywania. Jednakże zbyt dużo fal theta w nieodpowiednich rejonach mózgu powoduje problemy z koncentracją. Jest to częstotliwość towarzysząca nam zwykle przez większą część snu. Świadomość może wtedy funkcjonować tylko w jednym wymiarze, który charakteryzuje głębsze poziomy medytacji i koncentracji. Będąc świadomym przy tej częstotliwości fal mózgowych, mamy możliwość kontroli fizycznego bólu, a w niektórych przypadkach nawet krwawienia. Często ludzie w szoku miewają takie "nadprzyrodzone" zdolności, jednak ich nie kontrolują. Fale theta o stosunkowao wysokiej amplitudzie dochodzącej do 100 mikrowoltów można niekiedy zarejestrować w okolicy skroniowej i ciemieniowej. Rytm theta pochodzi od aktywności elektrycznej hipokampa. Fale theta charakteryzują mózg dzieci w trakcie czuwania, a dorosłych - przy senności. Nieprawidłowe fale theta są oznaką chorób neurologicznych - padaczki, zaburzeń uwagi, mikrouszkodzeń mózgu. Fale theta są najczęściej występującymi falami mózgowymi w stanie głębokiej medytacji, transu, hipnozy i intensywnego marzenia. Przy częstotliwości theta tok myśli staje się niespójny i zanikają związki logiczne, co wyraźnie widać na przykładzie treści marzeń sennych. Wprowadzenie kogoś w stan hipnozy to wywołanie u niego stanu theta, czyli znaczne uśpienie z zachowaniem kanału komunikacyjnego, zwykle głosowego. Medytacje w stanie theta zwiększają kreatywność i polepszają zdolności uczenia się. Ponadto w tym stanie pozbywamy się skutków stresu, budzimy intuicję i inne pozazmysłowe umiejętności. W tym stanie możemy dostać się również do pokładów nieświadomej pamięci. Na ogół nadmiar fal theta powoduje dekoncentrację i problemy w skupieniu uwagi. Fale theta wiązane są z 1 i 2 stadium snu NREM.
Fale delta (od około 0,1 Hz do 4 Hz) charakteryzują nieświadomość. Dominują w obrazie mózgu małego dziecka do 1 roku życia, a u starszych dzieci i dorosłych we śnie głębokim. Stąd mamy nawiązanie do instrukcji Jezusa: "Bądźcie jako dzieci". Nieprawidłowo występujące fale delta mogą być przyczyną: padaczki, śpiączki, chorób neurologicznych. Zdolność bycia w stanie delta z zachowaniem postrzegania jak „na jawie” zdarza się osobom wykonującym sztuczki psychokinetyczne. Fale delta oraz beta dominują wtedy w obrazie EEG. Niektórzy naukowcy twierdzą, że uczymy się również w głębokim śnie, czyli kiedy mózg w większości wytwarza fale delta. Fala delta jest najpowolniejsza ze wszystkich fal mózgowych. Najczęściej kojarzona jest z głębokim snem, kiedy to następuje uwolnienie hormonu wzrostu, tak zbawiennego dla uzdrawiania i regeneracji. Teraz wiadomo, dlaczego głęboki sen jest regenerujący i niezbędny dla uzdrawiającego procesu. Fale te pojawiają się również przy intensywnym wysiłku umysłowym oraz w stanie ekstazy i nieświadomości. Fale delta w czasie snu występują niekiedy na przemian z wyładowaniami w kształcie wrzecion składających się z fal o częstotliwości 12-14 Hz (rytm alfa). Fale delta obserwowane są w 3 i 4 stadium snu (stadium NREM).
Rola umysłu w procesie hipnozy
Hipnoza pozwala skupić się na danym elemencie naszego doświadczenia pomijając inne. Dzięki takiemu zawężeniu uwagi możemy wyraźniej doświadczyć np. tego, co w danej chwili pojawia się w naszym umyśle czy ciele, a czego w codziennym doświadczeniu nie potrafimy sobie uświadomić. Możemy również połączyć się z najbardziej twórczą częścią naszego podświadomego umysłu, by rozwiązać dany problem lub wypracować pożądany nawyk. Staje się to możliwe dzięki zwiększonej podatności na sugestie w trakcie hipnozy. Osoby w hipnozie mogą słyszeć lub odczuwać bodźce zewnętrzne, ale zależnie od sugestii mogą je postrzegać normalnie lub nie zwracać na nie uwagi. Ponadto hipnoza jest bardzo skuteczną metodą relaksowania ciała i umysłu.
Do wywołania zjawiska hipnozy niezbędna jest świadoma lub podświadoma zgoda osoby hipnotyzowanej oraz sugestywny czynnik zewnętrzny – najczęściej w postaci osoby hipnotyzującej. Dlaczego najczęściej? Ponieważ w stan hipnotyczny można wejść również np.: oglądając film, słuchając muzyki lub wpatrując się w jakiś obrazek.
Hipnoza nieodłącznie związana jest z pracą umysłu. W stanie transu sugestywne wyobrażenia powstające w mózgu prowadzącego są przekładane na język słów i przekazywane do umysłu osoby hipnotyzowanej. Tam zostają ponownie przekształcone w plastyczne wyobrażenia. Ktoś może trafnie zauważyć, że tak samo przedstawia się schemat wciągającej rozmowy między dwojgiem ludzi. Jedna mówi, a druga słucha z zainteresowaniem. Gdzie znajduje się różnica? Różnica polega na stanie, w jakim znajduje się umysł osoby w transie. Zmiany wewnętrzne zachodzące w mózgu podczas zjawiska hipnozy są związane również z substancjami wydzielanymi przez organizm. W czasie transu wydzielane są endorfiny i neuropeptydy oraz następuje silniejsza łączność między półkulami naszego mózgu. Te substancje chemiczne wpływają na takie funkcje życiowe jak sen, napięcie nerwowe, łagodzenie bólu, uczenie się i przyjemność.
W hipnozie zmiany wywołuje zastosowana sugestia. Zachodzą one przez system nerwowy człowieka: mózg, rdzeń kręgowy i odgałezienia nerwowe. Mrugnięcie okiem, poruszenie palcem czy chodzenie – wszystkie te czynności można kontrolować przez hipnozę. Reakcje nerwów są skomplikowane, ale można na nie oddziaływać przez sugestywny wpływ na system nerwowy. Nasze odczucia są reakcją na nasze myśli. Z tego samego powodu myśli mogą czasem ograniczać człowieka i wówczas siła jego umysłu zwraca się przeciwko niemu, potęgując jego problemy zamiast pomóc w ich rozwiązaniu. Dzięki hipnozie możemy dostać się do naszego umysłu i wpłynąć na indywidualne możliwości jego rozwoju. Każdy może wyćwiczyć się tak, że przezwycięży szkodliwy schemat zachowań. Skoro świadomość mówi systemowi nerwowemu co akceptować, a co odrzucać, to znaczy, że możemy panować nad własnymi nawykami. Zwłaszcza, że podejmowanie decyzji w znacznej mierze odbywa się w podświadomej części umysłu. Hipnozę można więc wykorzystać do wspomagania lepszej pracy umysłu. Przeprogramowując informacje zawarte w naszej podświadomości możemy zmienić nasze świadome zachowania i poglądy.
Podczas hipnozy odsłania się dostęp do podświadomości, która czasem przejmuje rolę świadomego myślenia. Jak odróżnić werbalną reakcję świadomości od reakcji podświadomości? Jeśli zapytamy „Czy możesz mi powiedzieć, gdzie się urodziłeś?” - odpowiedzią świadomości będzie podanie miejsca, a podświadomość odpowie na to pytanie „tak” lub „nie”. Podświadomość jest również odpowiedzialna za naszą ochronę. Jest zawsze czujna. Gdy podczas głębokiego snu wydarzy się w naszym otoczeniu coś niepokojącego, niezwłocznie się obudzimy.
W czasie hipnozy terapeuta zyskuje zaufanie pacjenta. Zaufanie to można porównać do autorytetu rodzica wobec dziecka. Wprowadzając pacjenta w trans terapeuta staje się autorytetem na czas zabiegu. Można się spotkać ze stwierdzeniami, że hipnoza jest formą autohipnozy. I są one prawidłowe, z tym, że opisane powyżej fale mózgowe (alfa i theta) mają tendencje do znikania, kiedy zaczynamy myśleć logicznie np. proszę wyobrazić sobie, że słyszycie zdanie: „dwa razy dwa plus dwa = sześć”, a teraz policzcie w głowie „2x2+2”. Widzicie różnicę? Dlatego przewaga hipnozy nad autohipnozą polega na istnieniu przewodnika, który wręcz pilnuje tego, aby nasze fale mózgowe były stabilne i nie powracały do stanu beta. Ale dlaczego słowa terapeuty podczas hipnozy mogą być tak skuteczne? Kiedy już nasz mózg pracuje na niższych częstotliwościach - świadome myślenie i logiczna analiza nie istnieją. Wchodzimy w zakres działania podświadomości. Podświadomość jest innym stanem umysłu niż świadomość. Zadaniem podświadomości jest kierowanie mechanizmami ciała za pomocą mózgu. Czynności niezależnego układu nerwowego regulowane są przez bodźce pewnych części mózgu, dzięki czemu steruje ona wszystkimi narządami i gruczołami. Podświadomość potrafi kierować też reakcjami chemicznymi oraz elektrycznymi. Umysł świadomy niezbyt chętnie poddaje się sugestiom. Najlepiej radzi sobie z myśleniem, rozumowaniem i wprowadzaniem w czyn idei, które są mu dobrze znane. Podświadomość zaś nie osądza ani nie rozumuje. Za to reaguje na komendy. Właśnie temu zjawisku hipnoza zawdzięcza swoją wartość i siłę. Za pośrednictwem hipnozy można zaszczepić w podświadomości niezwykłe sugestie. Przez sugestię hipnotyczną można wpłynąć na krążenie krwi, przyśpieszyć bądź spowolnić pracę serca, zmienić funkcjonowanie gruczołów i narządów, znacznie skrócić czas gojenia, podnieść lub obniżyć temperaturę ciała - a więc spowodować wiele różnorodnych zmian w organizmie.
Podświadomość jest też określana jako bank przechowujący wszystkie doświadczenia. Jako źródło wyobraźni i twórczości. Emil Coue wyjaśnił jako pierwszy, że wyobraźnia jest silniejsza od woli, a wolę można wzmocnić wyobraźnią. Podświadomość nie zna pojęć dobra i zła, słuszne i niesłuszne. Kojarzona jest najczęściej z prawą półkulą mózgową, podczas gdy świadomość z półkulą lewą. Kojarzona jest też z podobną dziecku naturą, skłonną ku zabawom, twórczą i spontaniczną. Akceptuje ona sugestie i sprawia, że stają się rzeczywistością. Umysł podświadomy informuje umysł świadomy, że pojawiły się nowe dane, zgodnie z którymi należy działać. Świadomość działa na podstawie tego, co jest jej znane. Dlatego też działa chętnie na podstawie danych dostarczonych przez podświadomość. Mało kto wie, dlaczego hipnoza działa i na jakiej zasadzie umysł podświadomy wywołuje pożądane reakcje, ale dowiedziono, że to działa, i to bardzo skutecznie. Sugestie, jakich używa hipnoza muszą być pozytywne, konstruktywne i przynosić korzyści. Jest to podyktowane tym, że podświadomość nie odróżnia dobrych sugestii od złych. Studia potwierdzają, że sugestie dawane podczas transu łatwiej docierają i głębiej zapadają w podświadomości, po czym przenoszą się na odpowiednie zachowanie. Podświadomość rejestruje wszystkie wydarzenia w życiu osoby, podczas gdy świadomy umysł ocenia i osądza te wydarzenia, uczucia i doznania. Oba umysły - świadomy i nieświadomy - działają jednocześnie. W procesie hipnotycznym przenosimy uwagę na nieświadomy umysł, omijając procesy świadomego umysłu. W ten sposób hipnoza, kierując uwagę w stronę podświadomości, umożliwia dostęp do innego typu informacji. Kiedy już umysł znajdzie się w hipnotycznym transie, każda sugestia powinna rodzić w umyśle osoby zahipnotyzowanej jak najbardziej plastyczne wyobrażenia, które będą skłaniać do urzeczywistnienia sugestii. Drugim ważnym czynnikiem jest to, w co wierzymy. Kiedy wola i wiara przedstawiają przeciwstawne stanowiska – to zawsze i bez wyjątku przegrywa wola. Dlatego tak ważne jest, abyśmy wierzyli w swoje zamiary i działania zmierzające do sukcesu.
Reasumując skuteczność hipnozy na gruncie przeprowadzonej analizy zależy od:
a) zaufania, autorytetu i wiary w słowa terapeuty
b) utrzymaniu możliwie głębokiego relaksu charakterystycznego dla mózgowych fal alfa i theta
c) odnalezienia źródła i przyczyny problemu oraz okoliczności, w których taki negatywny program stał się częścią naszego życia
d) kontaktu z podświadomością, której podawane są komendy i afirmcje poparte wyobrażeniami np. „a teraz przenieś się do swojego ulubionego miejsca wypoczynku i poczuj to wszystkimi swoimi zmysłami”
e) podświadomość musi przyjąć za prawdziwe podawane sugestie i wtedy staną się one częścią naszej świadomej rzeczywistości.
Wykorzystanie hipnozy
Podstawowe zasady hipnozy to relaks, koncentracja, sugestia i powtarzalność. Wyobraźmy sobie pójście do kina. Kiedy już zasiadamy w kinowym fotelu z kubełkiem popcornu, relaksujemy się w oczekiwaniu na film. Koncentrujemy się na ekranie i w tym momencie pojawia się ciąg reklam, które dzięki naszemu zrelaksowanemu umysłowi docierają do naszej podświadomości tak łatwo jak popcorn do żołądka. Stajemy się obiektami i ofiarami zewnętrznego programowania, co po latach skutkuje brakiem pewności siebie, poczuciem frustracji, niezdolnością do podejmowania własnych decyzji i życiem według modeli promowanych przez media. Czy to nasz wybór? Świadoma hipnoza ma na celu nauczyć Cię myśleć za siebie. Jeżeli zastosuje się pozytywne programowanie, obszary umysłu wyjałowione całymi latami niezdrowym myśleniem mogą stać się obszarami rozwoju i doskonalenia. Możemy przekroczyć nabyte ograniczenia i w większym stopniu wykorzystać wrodzone możliwości. Proszę wyobrazić sobie jakiegoś znanego sportowca. Już? A teraz jakiegoś nieznanego sportowca z upośledzeniem narządów ruchu, który również odnosi sukcesy? I teraz proszę pomyśleć dlaczego odnoszą sukcesy? Czy mają więcej mięśni od nas, czy ich ścięgna są z innych tkanek, a może czegoś się najedli? A czy ktoś pomyślał o najprostszym rozwiązaniu? Może oni tego chcieli i kiedy ten pomysł narodził się w ich umyśle, utrzymywali ten obraz w sobie tak długo, aż się spełnił? Hipnoza pozwala skoncentrować się na wewnętrznej rzeczywistości tego, kim w istocie jesteśmy, czego oczekujemy od życia i pomaga w zrealizowaniu tych zamierzeń. Podniesienie własnej wartości wymaga systematycznego odwarunkowania, po którym następuje ponowne, korzystne warunkowanie. Warunkowanie to zjawisko psychiczne, które pomaga uświadomić sobie, że poprzez siłę własnego umysłu możemy kształtować nasze życie.
Podświadomość jest również magazynem naszych wspomnień. W czasie hipnozy stany zakodowane w naszej pamięci mogą zostać odtworzone. Jednak nie wszystkie wspomnienia potrafimy sobie przypomnieć świadomie. Świadomość może zapomnieć, ale podświadomość nigdy. Wiele z tego, co umknęło naszej świadomości, oddziałuje na nas nadal. Przyczyną zaburzeń emocjonalnych mogą być również negatywne uwarunkowania z przeszłości, szczególnie o charakterze traumatycznym. Złe doświadczenia spychamy do podświadomości, gdyż nie chcemy ich ich pamiętać i nie mamy ochoty się nimi zajmować. Ale one nadal znajdują się w podświadomości i w pewnym momencie mogą doprowazić do zaburzeń emocjonalnych oraz chorób fizycznych. Jeśli przyczyna jakiegoś zaburzenia zostaje raz wyparta, nie może zostać świadomie przypomniana. Pewien mężczyzna cierpiał na alergię na żółte róże. Poszukiwania przyczyny za pomocą hipnozy wskazały na pewne wydarzenie z jego przeszłości. Okazało się, że kiedyś podczas konnej przejażdżki spadł prosto na krzak żółtych róż. Jednak nie to było bezpośrednią przyczyną. Kiedy ocknął się po upadku, zobaczył konia jedzącego kwiaty tychże róż. Z ciekawości sam również ich skosztował i to właśnie spowodowało reakcję alergiczną, która utrzymywała się przez lata. W efekcie przypomnienia i zrozumienia tej sytuacji jako błahostki – dolegliwość minęła.
Kiedy przyjrzymy się bliżej źródłom kłopotów i odkryjemy przyczyny stanów chorobowych oraz zmienimy odpowiednio swoje świadome i podświadome nastawienie, doprowadzimy do uzdrowienia. Proszę jednak nie postrzegać podświadomości jako naszego drugiego ja. Człowiek ma jedną psychikę, nawet jeśli składa się ona z wielu warstw. Hipnoza pozwala na dotarcie do głębszych warstw. Tak jakby świadomość odpowiadała części góry lodowej wystającej z wody, a podświadomość symbolizowała jej część ukrytą pod powierzchnią. Pracując z podświadomością można odkryć powody szkodliwych dla zdrowia zachowań i uwolnić się od nich wpływając sugestywnie. Z mojego doświadczenia wynika, że poznanie i zrozumienie przyczyny zaburzeń jest najważniejsze. Jest to swojego rodzaju odwarunkowanie. Zrozumienie pozwala uzmysłowić sobie naruszenia, które powinniśmy skorygować. Kiedy ten etap mamy za sobą, możemy wykorzystać hipnozę do ponownego warunkowania i wprowadzenia do podświadomości pożądanego programu.
