● stłumienie – termin, wprowadzony przez Freuda a rozszerzony przez Vaillant’a, oznaczający świadome przesunięcie niechcianych myśli czy uczuć do podświadomości (Fhanér, 1996). Ten mechanizm tym różni się od wyparcia, iż w stłumieniu proces przesuwania nieakceptowanych treści poza pole uwagi jest świadomy. Jednostka zdaje sobie sprawę, iż w danym momencie nie chce myśleć o pewnych rzeczach. Ponadto, automatyczne wypieranie jest silniejsze, niż świadome tłumienie a także ma globalny charakter. W przypadku stłumionych treści możemy do nich wracać w zależności od chęci i sytuacji zewnętrznej (Siek, 1984). W życiu codziennym człowiek często stosuje stłumienie, usuwając przynajmniej czasowo niepożądane czy psychologicznie bolesne myśli i zajmując się innym czynnościami.
● sublimację – ten mechanizm opisany został przez Freuda a rozwinięty przez jego córkę (Bond i wsp., 1983). Jest to spełnienie pragnień bądź rozładowanie napięć, często seksualnych, przez akceptowaną społecznie, zastępczą aktywność, która najczęściej nie ma związku z seksualnością (Zimbardo, 2002). Aktywność ta może mieć np. charakter naukowy, artystyczny czy też społeczny (Drat-Ruszczak, 2000). Sublimację uważa się za efektywny, pożądany i zdrowy mechanizm obronny. Co więcej jest on przydatny w rozwoju w trakcie psychoterapii (Fhanér, 1996). Sublimacja to dojrzały mechanizm obronny, gdyż wymaga wiedzy na temat istnienia akceptowanych społecznie wartości i aktywności, a zatem w teorii psychoanalitycznej - istnienia superego (Freud, 2004). Z drugiej strony, psychoanalitycy często są krytykowani, za tłumaczenie mechanizmem sublimacji niemalże każdego ludzkiego zachowania, niekiedy wręcz w fantastyczny, magiczny sposób (Grzegołowska-Klarkowska, 1986).
● humor – ten dojrzały, mechanizm obronny wyróżnił po raz pierwszy Vaillant (Bond i wsp., 1983). Ogólnie mówiąc, jest to dostrzeganie zabawnych stron w ludziach, sytuacjach lub zdarzeniach, traktowanych jednak z wyrozumiałością i pobłażliwością. Humor jako mechanizm obronny polega też na otwartej, nieskrępowanej występowaniem w otoczeniu innych osób, ekspresji uczuć, bez wywoływania negatywnych uczuć u pozostałych. Zachowanie takie chroni przed przykrymi uczuciami wywołanymi daną sytuacją, poprzez przekierowanie uwagi na jej pozytywną, a nawet zabawną stronę (Zimbardo 2000). Humor jest niezwykle cenny w procesie psychoterapii.
● antycypację – antycypacja jako mechanizm obronny została po raz pierwszy wyróżniona przez Vaillanta (cyt. za: Bond i wsp., 1983). Zaliczana jest ona do dojrzałych, adaptacyjnych mechanizmów obronnych. Zakłada ona realistyczne przewidywanie trudnych dla danej osoby sytuacji a także potrzeb czy pomysłów i próby przygotowania się do zaradzenia im lub przyjęcia odpowiedniej postawy wobec nich, zanim owe sytuacje będą mieć miejsce (Pieter, 1963; Szewczuk 1995; Reber, 2000; Vaillant, 2000; Zimbardo, 2002). Innymi słowy określona czynność może być wykonana przed pojawieniem się oczekiwanego sygnału. Vaillant (2000) zaobserwował, że antycypacja zawiera również komponent afektywny. Co ciekawe, badania z dziedziny psychologii zwierząt wskazują, iż pewne formy antycypacji występują nawet u niższych bezkręgowców (Sillamy, 1996).
● afiliację – która jako mechanizm obronny oznacza dążenie do bycia z innymi osobami czy grupami społecznymi i współbrzmienia z nimi w celu redukcji przykrych stanów emocjonalnych oraz zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa (Szewczuk, 1985). Autor zauważył, że źródłem zachowań afiliacyjnych może być też potrzeba aprobaty otoczenia. Należy jednak podkreślić, iż afiliacja ma wydźwięk pozytywny i wiąże się z chęcią współpracy, przyjaźnią a nawet miłością (Reber, 2000). Afiliacja wystpęuje także w terapii grupowej.
● zorientowanie na zadanie – polega na skupieniu uwagi oraz energii danej osoby na wykonaniu określonego zadania, na postawionym przed nią celu. Jednocześnie emocjonalne czy estetyczne aspekty danego zadania nie są w sferze zainteresowań danej osoby, w odróżnieniu od wykonania zadania (Reber, 2000).
Warto w tym miejscu wspomnieć, że istnieją jeszcze inne mechanizmy obronne wymieniane w literaturze, bądź kombinacje powyższych zachowań tworzących niekiedy zupełnie nowe jakościowo obrony, jednakże opisane w niniejszym rozdziale typy należą do najczęściej stosowanych przez człowieka (Bond i wsp., 1983; Siek, 1984; Grzegołowska-Klarkowska, 1986; Zimbardo, 2002; Bond, 2004).
Podsumowując, można stwierdzić, iż rodzaje obron są tak różnorodne, jak różnorodne jest ludzkie życie psychiczne. Wszelki podział mechanizmów obronnych jest pewnym uproszczeniem, poszufladkowaniem jakże różnorodnych mechanizmów obronnych (por. też Giziński, 1986). Ponadto, ciężko zdiagnozować adaptacyjność danego mechanizmu obronnego, zależy bowiem ona od danej sytuacji czy osoby, a wszelkie podziały ze względu na to kryterium są stosunkowo umowne (Siek, 1984; Bond, 2004).
