System polityczny RFN oparty jest na następujących zasadach niezmienialnych:
* państwo niemieckie jest państwem republikańskim
* jest to państwo federalne występuje
* podział władzy
* Niemcy są państwem demokratycznym
* Niemcy są państwem prawnym
* państwo niemieckie jest państwem socjalnym
* ustrojem Niemiec jest demokracja parlamentarna, w której występują rządu reprezentatywne (referenda występują jedynie w przypadku decyzji o zmianie granic landów)
* obowiązuje zasada istnienia samorządu terytorialnego
* Niemcy są państwem chroniącym wolność i godność człowieka.
Głową państwa w Republice Federalnej Niemiec jest Prezydent. Jest on wybierany przez Zgromadzenie Federalne na pięcioletnią kadencję. Prezydent RFN nie ponosi odpowiedzialności politycznej, jego rozporządzenia lub zarządzenia są kontrasygnowane przez Kanclerza lub odpowiedniego ministra. Kontrasygnaty nie stosuje się w przypadku mianowania i odwołania Kanclerza, rozwiązania Bundestagu w przypadku, gdy nie jest on zdolny do wyłonienia większości mogącej dokonać wyboru Kanclerza, lub gdy nie wyraził votum zaufania dla projektu rządowego, z którym łączy się zaufanie dla rządu. Nadto nie jest wymagana kontrasygnata dla prośby Prezydenta do Kanclerza lub ministra o tymczasowe pełnieni obowiązków, aż do mianowania następcy, żądania zwołania Bundestagu przed terminem najbliższego posiedzenia, ogłoszenia uchwały Parlamentu o stanie obrony, przedstawienia Parlamentowi kandydata na Kanclerza, wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygnięcie sporu prawnego.
Zgodny Kanclerza lub ministra wymagają wystąpienia ustne i oświadczenia, a nawet rozmowy prywatne Prezydenta, które mogą wywierać skutki polityczne.
Prezydent Niemiec, jako jedyny organ egzekutywy, odpowiada konstytucyjnie przed Trybunałem Konstytucyjnym. Może być oskarżony przez Bundestag lub Bundesrat jedynie z powodu umyślnego naruszenia Konstytucji lub innej ustawy federalnej. Wniosek o postawienie w stan oskarżenia składany jest przez ¼ członów Bundestagu lub ¼ członków Bundesratu. Uchwała wymaga większości 2/3 głosów członków Bundestagu lub Bundesratu. Trybunał Konstytucyjny może orzec usunięcie Prezydenta z urzędu. Trybunał Konstytucyjny rozpatruje też sprawy o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu przez Prezydenta urzędu. W przypadku popełnienia przez Prezydenta przestępstwa może być on aresztowany lub pociągnięty do odpowiedzialności tylko za zgodą Parlamentu federalnego, z wyjątkiem gdyby ujęto go na gorącym uczynku lub w dniu następnym. Zgodna Parlamentu jest konieczna w każdym przypadku ograniczenia wolności prezydenta.
W razie niemożności wykonywania przez Prezydenta czynności, funkcje Prezydenta pełni przewodniczący Bundesratu. W takim przypadku ponosi on taką odpowiedzialność na analogicznych zasadach jak Prezydent.
Prezydent może żądać od przewodniczącego Bundestagu wcześniejszego zwołania posiedzenia. Żądanie takie wiąże przewodniczącego.
Do zadań Prezydenta należy promulgacja ustaw. Ustawy przed przedłożeniem ich Prezydentowi muszą być kontrasygnowane przez Kanclerza lub ministra. Prezydent może odmówić podpisania ustawy jeżeli jest ona niezgodna z Konstytucją. Prezydent ma obowiązek badania zgodności ustaw z Konstytucją, gdyż odpowiada konstytucyjnie za akty niezgodne z Konstytucją. Spór między Kanclerzem, a Prezydentem w kwestii konstytucyjności ustawy rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny. Przed promulgacją ustawy Prezydent nie może zwracać się do Trybunału Konstytucyjnego o opinię prawną.
W sytuacji wyrażenia przez Bundestag votum nieufności dla Kanclerza i nie wybrania nowego Kanclerza Prezydent na wniosek rządu i za zgodą Bundesratu może ogłosić stan wyższej konieczności ustawodawczej dla projektu ustawy odrzuconej przez Bundestag, pomimo że rząd nadał jej charakter pilny. Może być on wprowadzony tylko 1 raz w okresie urzędowania Kanclerza.
Prezydent mianuje członków rządu i wyższych urzędników federalnych.
Prezydent przedstawia Parlamentowi kandydata na Kanclerza. W przypadku jego wyboru przez Bundestag Prezydent mianuje elekta na kanclerza. Jeżeli zaproponowany kandydat nie zostanie wybrany Bundestag może w ciągu 14 dni wybrać Kanclerza bezwzględną większością. Jeżeli ta procedura nie przyniesienie efektu to zarządzane jest ponowne głosowanie, w którym wybór Kanclerza następuje względna większością głosów. Prezydent mianuje go wtedy w ciągu 7 dni od daty wyboru. Jeżeli kandydat nie uzyskał większości Prezydent mianuje go jako Kanclerza mniejszości albo rozwiązuje Bundestag.
W razie votum nieufności odwołuje Kanclerza i mianuje nowowybranego Kanclerza.
W przypadku ustąpienia Kanclerza Prezydent może go zobowiązać do pełnienia tymczasowo funkcji do czasu wyboru następcy.
Na wniosek Kanclerza Prezydent mianuje i odwołuje ministrów. Natomiast wicekanclerz nie jest mianowany przez Prezydenta, lecz przez Kanclerza spośród ministrów.
Prezydent mianuje wyższych oficerów, wydaje przepisy o umundurowaniu, nadaje sztandary, ustanawia ordery i odznaczenia.
Akceptacji Prezydenta wymaga regulamin wewnętrzny rządu. Prezydent ma także prawo wglądu w działanie rządu. Kanclerz musi informować go na bieżąco o pracach i polityce rządu oraz przedkładać mu dokumenty. Prezydent nie może brać udziału w pracach rządu, ale w randze sekretarza stanu bierze w nich udział szef jego kancelarii.
Drogą zarządzeń, dekretów i obwieszczeń Prezydent ustala rangi w administracji, nadaje ordery i tytuły honorowe oraz decyduje o ich utracie.
Do kompetencji Prezydenta należy mianowanie i odwoływanie sędziów federalnych, a nadto korzysta z prawa łaski na szczeblu federalnym.
W zakresie polityki zagranicznej Prezydent przyjmuje i wysyła ambasadorów i posłów, zawiera w imieniu Republiki Federalnej Niemiec traktaty międzynarodowe, ratyfikuje układy, przy czym potrzebuje do tego zgody wyrażonej w formie ustawy, gdy dotyczą one stosunków politycznych lub spraw zarezerwowanych do ustawodawstwa federalnego.
Centralne miejsce w strukturach władzy wykonawczej Republiki Federalnej Niemiec zajmuje Kanclerz. Jego pozycja jest silniejsza niż pozycja Prezydenta. Kanclerz określa liczbę ministrów oraz wyznacza zakres ich działania. Wnioskuje kandydatów na ministrów, których powołuje Prezydent. Określa zasadniczą linię polityki rządu, koordynuje działalność ministrów – czuwa nad jednolitością prac rządu i ministrów.
Wyboru Kanclerza dokonuje Bundestag. Tylko Kanclerz ponosi przed Bundestagiem odpowiedzialność za pracę rządu ministrów. Ewentualne votum nieufności może być uchwalone wyłącznie w stosunku do Kanclerza. Ministrowie ponoszą odpowiedzialność przed Kanclerzem.
Rząd jest uprawniony do inicjatywy ustawodawczej. Projekty ustaw są wnoszone do Bundestagu lub Bundesratu. Projekt pilny (określony tak przez rząd), który nie uzyskał akceptacji w Bundestagu może być za zgodą Bundesratu podpisany przez Prezydenta i staje się obowiązującym prawem. Taki stan to tzw. stan wyższej konieczności ustawodawczej. Nie może on trwać dłużej niż 6 miesięcy i nie może być wprowadzony więcej niż jeden raz w okresie urzędowania danego Kanclerza.
Rząd tworzą Kanclerz, wicekanclerz i ministrowie. W posiedzeniach bierze udział rząd oraz inne osoby uczestniczące (np. Szef Urzędu Kanclerskiego, Szef Urzędu Prezydenta, Kanclerski Parlamentarny Podsekretarz Stanu, czyli minister odpowiedzialny za stosunki na linii Kanclerz Parlament, Szef Prasowy Rządu, Szef Federalnego Urzędu Prasy, Sekretarz Kanclerza oraz protokolant). Łącznie tworzą oni Gabinet. Gabinet powołuje komisje, które są stałe lub doraźne.
Bundestag nie ma stałej liczby deputowanych. Zmiany ich liczby wynikają ze skomplikowanego systemu wyborczego. Jest to system mieszany, w połowie większościowy, w połowie proporcjonalny. Niemcy maja dwa głosy, jeden mogą oddać na kandydata w okręgu jednomandatowym większości względnej, zaś drugi na listę krajową – listę landu, na której są ujęte listy partii politycznych.
Bundestag obraduje w permanencji (z wyjątkiem ferii), nie ma systemu sesyjnego. Po dwóch tygodniach posiedzeń jeden kolejny tydzień jest wolny. Terminy i miejsca posiedzeń wyznacza sam Parlament lub upoważnia do tego przewodniczącego. Posiedzenia są z zasady jawne, tajność jest wyjątkiem.
Przewodniczącym Bundestagu jest przedstawiciel najsilniejszej frakcji. Wiceprzewodniczącymi są przedstawiciele pozostałych frakcji. Razem tworzą oni prezydium. Są też sekretarze oraz rada seniorów (prezydium oraz przedstawiciele poszczególnych frakcji).
Frakcje może utworzyć minimum 15 deputowanych.
W Bundestagu występuje znaczna ilość komisji (około 30). Komisje stałe mogą powoływać podkomisje. Można także powoływać komisje nadzwyczajne i śledcze. Istnieje stała komisja o uprawnieniach dochodzeniowych, która dba o interesy Bundestagu w czasie przerwy międzykadencyjnej.
Uprawnienia kontrolne Bundestagu realizowane są przez komisje, interpelacje oraz wysłuchiwanie sprawozdań rządu.
Bundestag reprezentuje cały naród.
Bundesrat ma zapewnić reprezentacje landów w ustawodawstwie i administracji federacji. Obecnie liczy 68 członków z 16 krajów związkowych. W skład Bundesratu wchodzą przedstawiciele rządów krajowych. Każdy kraj ma minimum 3 głosy. Kraj, który liczy ponad 2 000 000 ludności ma 4 głosy, ponad 6 000 000 mieszkańców – 5 głosów, zaś ponad 7 000 000 mieszkańców – 7 głosów. Wszyscy przedstawiciele określonego landu mają głosować jednolicie (według instrukcji swojego rządu) – mandat imperatywny.
W Bundesracie istnieje kilkanaście komisji stałych oraz komisje nadzwyczajne.
Bundesrat może utworzyć Izbę Europejską rozpatrującą projekty aktów Unii Europejskiej. Uchwały tej Izby obowiązują jak uchwały Bundesratu.
Bundesrat pełni funkcje ustawodawcze i wykonawcze:
* inicjatywa ustawodawcza
* możliwość wprowadzania poprawek
*możliwość zgłaszania sprzeciwu do projektów, które nie wymagają zgody Bundesratu (może być przełamany przez Bundestag taką samą większością jaką uchwalił go Bundesrat)
* Bundesrat zatwierdza rozporządzenia i przepisy administracyjne rządu i ministrów, jeżeli wykonują one ustawy do których konieczna była zgoda Bundesratu.
