Konstruowanie Szkolnego Programu Wychowania krok po kroku.
Moment, w którym decydujemy się na stworzenie Szkolnego Programu Wychowania jest momentem, kiedy podejmujemy decyzje, z jakich narzędzi skorzystać przy jego konstruowaniu. Jeżeli zdecydujemy się na samodzielne, własne skonstruowanie programu wychowawczego, to poniższe etapy i kroki w nich zawarte będą bardzo przydatne. Zachęcam do skorzystania z tej drogi, bowiem konstruowanie programu krok po kroku nie jest teoretycznym ujęciem tworzenia, ale z teorii wziętym praktycznym działaniem. Takie tworzenie w swoim życiu zawodowym stosowałem wielokrotnie z dobrym skutkiem. Uniwersalizm tego podejścia polega na modelu, który po zdiagnozowaniu problemu pozwala później krok po kroku dochodzić do matrycy działań, które okazują się bardziej skuteczne. Dlaczego taka ich skuteczność? Odpowiedź leży w wielu płaszczyznach naszego działania, ale co najważniejsze – wypływa z nas, naszej motywacji do podjęcia tych kroków. Nie bójmy się podejmowania takich działań, cieszą one, bowiem są proste, a w efekcie dają rezultaty widoczne i konkretne i co nie jest bez znaczenia można je ewaluować i sprawdzać na każdym etapie bez szkody dla całości procesu – zachęcam, zatem do przyjrzenia się konstruowaniu programu wychowawczego krok po kroku.
Całość konstruowania składa się z 5 etapów uzupełniających się wzajemnie, w tym artykule przedstawiam pierwsze 2 etapy.
Prawidłowo przeprowadzony winien przechodzić przez pięć etapów, a w ramach każdego z nich, przez kilka kroków. Szczegółowo wygląda to następująco:
ETAP PIERWSZY
CHARAKTERYSTYKA „PROFILU ABSOLWENTA SZKOŁY”
Zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakim człowiekiem ma być absolwent naszej szkoły. Dochodzi się do niej stopniowo poprzez wykonanie pięciu kroków:
Pierwszym krokiem jest:
Poznanie oczekiwań rodziców - a więc zebranie od rodziców informacji na temat ich wizji celów wychowawczych, oczekiwań i zamierzeń związanych z przyszłością ich dziecka oraz oczekiwań od szkoły i pracujących w niej nauczycieli. Podstawowe sposoby owego poznawania oczekiwań rodziców to: badania ankietowe, wywiady, rozmowy kierowane, dyskusje grupowe itd.
Drugim krokiem jest:
Poznanie możliwości uczniów - a więc zebranie informacji na temat aktualnego poziomu rozwoju uczniów (we wszystkich sferach), ich potencjałów fizycznych, psychicznych, społecznych i duchowych, a także ich wizji rozwojowych i planów życiowych. W tym przypadku pomocne są takie techniki gromadzenia danych, jak: statystyki demograficzne, skale rozwojowe, ankiety, wywiady, rozmowy kierowane, dyskusje grupowe, techniki projekcyjne itd.;
Trzecim krokiem jest:
Poznanie uwarunkowań dotyczących lokalnej społeczności - a więc zebranie informacji dotyczących dwóch podstawowych aspektów: po pierwsze - czynników społecznych warunkujących dotychczasowe osiągnięcia i styl życia uczniów, a po drugie - potrzeb i możliwości społecznych ważnych dla projektowania oddziaływań wychowawczych wobec uczniów. W tym przypadku pomocne są przede wszystkim takie techniki gromadzenia danych, jak: statystyki społeczne, sondaż społeczny, wywiad środowiskowy itd.;
Czwartym krokiem jest:
Bilans zasobów szkolnych - a więc dokonanie przeglądu i oceny zasobów materialnych, technicznych i organizacyjnych, które sprzyjają działaniom wychowawczym oraz takich, które ograniczają skuteczność wychowania;
Piątym krokiem jest:
Debata w gronie pedagogicznym nad sformułowaniem "PROFILU ABSOLWENTA" - a więc winna ona być prowadzona z udziałem wszystkich pracowników szkoły, mających wpływ na jakość oddziaływań wychowawczych, a jej celem winno być udzielenie odpowiedzi na pytanie:
"JAKIM CZŁOWIEKIEM MA BYĆ NASZ ABSOLWENT?".
Odpowiedź taka winna koncentrować się na wzorcu człowieka w określonym wieku (tj. wieku absolwenta danej szkoły) z jednoczesną świadomością odległego wzorca osoby dojrzałej(we wszystkich obszarach rozwoju).
ETAP DRUGI
ANALIZA DOTYCHCZASOWYCH DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZYCH SZKOŁY.
Zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie: co do tej pory zrobiliśmy w zakresie wychowania, co jest przed nami do zrobienia? Dochodzi się do niej stopniowo również poprzez wykonanie pięciu kroków:
Krok pierwszy to:
Identyfikacja sukcesów wychowawczych szkoły.
Opiera się ona na analizie dotychczasowych działań wychowawczych, dokonywanej pod kątem osiągania celów wychowawczych. Winna ona uwzględniać zarówno globalne statystyki dotyczące całego środowiska szkolnego, jak też osiągnięcia na poziomie poszczególnych przedziałów wiekowych uczniów, aż wreszcie po indywidualne przypadki uczniów, którzy są przykładem konstruktywnych zmian uwarunkowanych oddziaływaniami wychowawczymi;
Krok drugi to:
Identyfikacja porażek wychowawczych szkoły.
Opiera się ona na analizie dotychczasowych działań wychowawczych, dokonywanej pod kątem niepowodzeń w osiąganiu celów wychowawczych. Winna ona uwzględniać zarówno globalne statystyki dotyczące całego środowiska szkolnego, jak też niepowodzenia na poziomie poszczególnych przedziałów wiekowych uczniów, aż wreszcie po indywidualne przypadki uczniów, którzy są przykładem niekorzystnych zmian zaistniałych mimo prowadzonych oddziaływań wychowawczych;
Krok trzeci to:
Identyfikacja skutecznych i nieskutecznych metod wychowawczych,
stosowanych przez pracowników szkoły. Analiza taka winna iść w dwóch kierunkach:
Po pierwsze - winna umożliwić identyfikację tych sposobów oddziaływań (zarówno skutecznych jak i nieskutecznych), które są powszechnie stosowane przez ogół pracowników szkoły;
Po drugie - winna umożliwić identyfikacji specyficznych metod oddziaływań preferowanych przez poszczególnych nauczycieli (z określeniem stopnia ich skuteczności). Prawidłowe zrealizowanie tego kroku jest szansą dla środowiska szkolnego nie tylko na intensyfikowanie działań skutecznych i eliminację działań nieskutecznych, ale także na poszukiwanie nowych metod oddziaływań wychowawczych;
Krok czwarty to:
Identyfikacja potrzeb rozwojowych nauczycieli.
Świadomość własnych atutów i ograniczeń jest warunkiem wyjściowym do określenia potrzeb rozwojowych nauczycieli. Ponadto winna jej towarzyszyć świadomość, iż niemożliwe jest profesjonalne działanie wychowawcze bez permanentnego doskonalenia swoich umiejętności i poszerzania posiadanej wiedzy. Niezwykle istotne jest, zatem, aby w ramach tego kroku poszczególni nauczyciele podjęli trud określenia indywidualnych potrzeb rozwojowych, na bazie, których może dopiero powstać program szkoleniowy dla grona pedagogicznego;
Krok piąty to:
Identyfikacja źródeł zewnętrznego wsparcia wychowawczego.
Wynika to z faktu, iż tworzenie i realizacja programu wychowawczego szkoły może napotykać na trudności przekraczające kompetencje zespołu wychowawczego. W takich sytuacjach potrzebni są zewnętrzni specjaliści, którzy pomogą dokonać analizy doświadczanych trudności, wesprą w tworzeniu pomysłów rozwiązać, wspomogą w działaniach naprawczych oraz uzupełnią superwizją działania.
Tomasz. Cebertowicz – psychoprofilaktyk.
Materiał do wykorzystania w trakcie tworzenia Szkolnych Programów Wychowania w każdym typie szkoły.
Bibliografia:
1. Gaś Z.B.: Kierunki działań profilaktycznych „1993”. Prac. Wydawnicza Fundacji „Masz szansę”, Lublin 1994
2. Dąbrowski K. pod redakcją: Zdrowie psychiczne, PWN, Warszawa 1985
3. Combs A i wsp.: za Bramer L : The helping relationship. Proces and skills. Prentice-Hall
International Inc.,1973- Kontakty służące pomaganiu – procesy i umiejętności, tłumaczenie i redakcja Mieścicki J, Żardecka M.,
PTP – SPP, Warszawa 1984.
