Badacze niepowodzeń szkolnych wyróżniają następujące przyczyny:
- indywidualne – o orientacji genetycznej (niedobory, które można wykryć testami psychologicznymi – IQ) i psycho-afektywnej (trudności w przystosowaniu się do zmian warunków edukacyjnej egzystencji: środowisko rodzinne i szkolne, egzaminy itp.),
- społeczno-kulturowe – dotyczą dzieci z niższych warstw społecznych, z biednych, niewykształconych rodzin,
- socjologiczno-reprodukcyjne – czynniki środowiskowe, które powodują powielenie losów kolejnych pokoleń danej rodziny (np. wykluczenie społeczne),
- dydaktyczne (pedagogiczne) – przyczyny są indywidualne, zależnie od ucznia, a niepowodzenia stanowią następstwo wielu czynników,
- interakcjonistyczne – wynikają z niewłaściwej relacji nauczyciel – uczeń (np. uczeń jest traktowany instrumentalnie, spychany na margines grupy).
Przyjrzyjmy się dokładniej niektórym szkolnym przyczynom zakłóceń w procesie uczenia się. Wśród tych, które są zależne od nauczyciela, wyróżnić można:
* sposób prowadzenia zajęć,
* słabe przygotowanie rzeczowe i metodyczne do lekcji,
* niejasny tok wykładu,
* brak korelacji i koncentracji treści,
* nieliczenie się z możliwościami uczniów,
* nieodpowiednie traktowanie uczniów,
* niski autorytet nauczyciela.
Przyczyny zależne od ucznia to m.in.:
- brak uwagi na lekcji,
- zmęczenie fizyczne i umysłowe,
- brak zainteresowania przedmiotem,
- antypatia wobec nauczyciela.
Istnieją jednak również przyczyny zakłóceń w procesie uczenia się, które są niezależne od nauczycieli i uczniów, np.:
* niewłaściwie ułożony harmonogram zajęć,
* zbyt obszerny (przeładowany) program,
* za trudny materiał,
* niewystarczająca liczba dostępnych podręczników,
* przepadanie lekcji,
* hałas poza klasą,
* zbyt liczne grupy.
