Problem z naukową oceną NLP jest o tyle duży, że wiele badań, zwłaszcza wczesnych, w tematyce NLP prowadzili naukowcy niezbyt obeznani z tematem. Pojawiają się więc badania, mające sprawdzać trafność założeń NLP, których założenia eksperymentalne tak naprawdę stoją w sprzeczności z założeniami NLP (np. badanie Hammera z 1983 roku). Stawia to też pod poważnym znakiem zapytania wyniki meta-analiz wczesnych badań n.t. NLP (np. Sharpley, 1984), które po dokładnym przyjrzeniu im się opierają się właśnie na takich, błędnie zaprojektowanych badaniach.
Co jesteśmy w stanie powiedzieć o NLP w oparciu o dostępne dotychczas badania?
1. Co się nie potwierdza, lub co do czego są wątpliwości
a) koncepcja ruchu oczu, a modalności, które ktoś wykorzystuje została poddana dość surowej krytyce (np. Burke et al., 2003). Z drugiej strony są też badania wskazujące na możliwość występowania wzorców ruchu oczu w jakiejś postaci (np. Buckner, 1987). Najprawdopodobniejsze wyjaśnienie jest takie, że faktycznie mamy tu do czynienia z jakimś zjawiskiem, ale jego struktura może być zdecydowanie inna niż to, co sugeruje NLP.
b) podwójna indukcja hipnotyczna, przynajmniej w wersji nagranej na taśmę, nie jest skuteczniejsza niż indukcja pojedyncza (Matthews, Kirsch i Mosher, 1985). Warto tu jednak wskazać, że indukcja z taśmy generalnie stanowi bardzo słaby sposób wprowadzania w hipnozę (Król, 2010), a badanie nie zostało powtórzone w wersji z indukcja na żywo. Jeśli ktoś szuka tematu na pracę z hipnozy - może być warto się temu przyjrzeć.
c) "Zmiana w ciągu jednej sesji." NLP jest często reklamowane jako metoda błyskawicznej zmiany. Jednocześnie, w kontekście lęku przed występowaniem publicznym nie udało się uzyskać pozytywnych efektów w ciągu jednej sesji (Krugman et al., 1985)
2. A gdzie badania sugerują, że NLP działa?
a) W pracy z fobiami specyficznymi (Einspruch, 1988 i Karunaratne). Z mojej perspektywy grupy eksperymentalne mogłyby być większe aby uzyskać bardziej wiarygodny wynik, ale jest to coś, co można zrobić w przyszłości.
b) Reframing okazał się, na poziomie neurologicznym, być równie skuteczny jak Prozac w pracy z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi (Baxter, 1994); istnieją też badania wskazujące skuteczność NLP w pracy z kompulsywnym obgryzaniem paznokci (Willhelm, 1991)
c) Choć NLP nie spisało się w usuwaniu lęków w ciągu jednej sesji, dłuższe stosowanie tej metodologii okazało się mieć dobre efekty w pracy ze zaburzeniami lękowymi oraz PTSD (m.in. Bigley et al., 2010; Koziey i McLeod, 1987; Muss, 1991)
d) Poprawa umiejętności sportowych (Saudners, 2009), biznesowych (Polliot, 2010), ortografii (Malloy, 1989)
e) Psychoterapia (Genser-Medlitsch i Schultz, 1997)
f) Budowanie kontaktu przez dopasowanie i odwzorowanie (Turan i Townsley Stemberger, 2000)
Istnieją też przykłady badań na skuteczność NLP w innych obszarach (m.in. praca z alergiami, terapia komplementarna przy chronicznych chorobach fizjologicznych, pomocy osobom przechodzącym rozwód, pomocy społecznej, doradztwie i nauczaniu). Ponieważ jednak nie mam w chwili obecnej zebranej bibliografii z tych tematów, jedynie wspominam o tych obszarach.
Powyższe dane, zarówno pozytywne jak i negatywne warto przyjmować z odrobiną dystansu, z bardzo prostego powodu - w wielu wypadkach mówimy o tylko o jednym lub dwóch badaniach wspierających lub obalających daną tezę. To wystarczająco dużo, żeby zasugerować pewien efekt, ale zdecydowanie za mało by uznać, że został on potwierdzony i udowodniony. Istnieje wiele czynników mogących zaburzać wyniki badań i jedynie wielokrotna replikacja przy zachowaniu odpowiednich procedur badawczych może nas upewnić co do skuteczności danej metody. W przypadku NLP, tych badań jest po prostu za mało.
Nie możemy jeszcze dziś stwierdzić, w oparciu o badania naukowe, gdzie NLP działa, ani nawet czy działa. Mamy po prostu za mało danych na to, możemy jedynie mówić o pewnym prawdopodobieństwie tego, że owszem, w wielu obszarach NLP może być skuteczne.
Z drugiej strony i należy to wyraźnie podkreślić, dostępne współcześnie dane sprawiają, że próby twierdzenia jakoby nauka wykazała, że NLP nie działa (np. Witkowski, 2004) są po prostu niepoważne i stanowią przykład argumentu ideologicznego, a nie naukowego.
Bibliografia:
Bigley J; P D Griffiths; A Prydderch; C A J Romanowski; L Miles; H Lidiard; N Hoggard (2010) Neurolinguistic programming used to reduce the need for anaesthesia in claustrophobic patients undergoing MRI The British journal of radiology, 83, 113-117 Burke DT, Meleger A, Schneider JC, Snyder J, Dorvlo AS, amd Al-Adawi S. (2003), Eye-movements and ongoing task processing. Perceptual and Motor Skills 96, 1330-1338.
Einspruch, 1985, Observations on NLP research
Genser-Medlitsch & Schütz, 1997, "Does Neuro-Linguistic psychotherapy have effect?" Martina Genser-Medlitsch; Peter Schätz, ·TZ-NLP, Wiederhofergasse 4, A-1090, Wien, Austria
Hammer, A. (1983). Matching perceptual predicates: Effect on perceived empathy in a counselling analog. Journal of Counseling Psychology, 30, 172-179.
Karunaratne, M. (2010) Complementary Therapies in Clinical Practice
Król, A. (2010) Różnice w podatności hipnotycznej w zależności od doświadczenia osoby dokonującej indukcji hipnotycznej oraz przedstawienia indukcji osobiście lub na uprzednio przygotowanym nagraniu. Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Praca Magisterska
Krugman, Kirsch, Wickless, Milling, Golicz, & Toth (1985). Neuro-linguistic programming treatment for anxiety: Magic or myth? Journal of Consulting & Clinical Psychology. Vol 53(4), 526-530.
Malloy 1989, Cognitive strategies and a classroom procedure for teaching spelling. Dissertation. Department of Psychology, University of Utha, 1989. p.7.
Matthews, William J.; Kirsch, Irving; Mosher, Donald (1985) Double hypnotic induction: An initial empirical test. Journal of Abnormal Psychology, 94, 92-95.
Pollitt, D. (2010) "NLP helps Metronet Rail maintenance employees to stay on track: Techniques prove their worth in a period of organizational upheaval" Human Resource Management International Digest 18, 4, 20-21.
Saunders, Dawn Elizabeth (2009) A psycho-educational programme for cricket players using neuro-linguistic programming. Doctoral dissertation.
Sharpley, C. (1984). Predicate matching in NLP: A review of research on the preferred representational system. Journal of Counseling Psychology, 31, 238-248.
Turan, Bulent and Ruth M. Townsley Stemberger. "The Effectiveness of Matching Language to Enhance Perceived Empathy." Communication & Cognition. Vol 33(3-4), 2000, 287-300.
Wilhelm, Frank Anton (1991) Submodality change and nail chewing. Empirical test of an imaginative method ('Swish'). Master thesis, Department of Psychology, Philipps-University Marburg.
Witkowski, T. (2004). Psychomanipulacje
Purystów przepraszam za chaotyczne formatowanie bibliografii. Ponieważ mamy do czynienia z artykułem, a nie z opracowaniem naukowym, uznałem, że mogę sobie pozwolić na taką swobodę.
