Czym jest manipulacja?
Jest to perfidny sposób wywierania wpływu na inne osoby, niekiedy ich kosztem. Celem manipulacji jest przekonanie „ofiary” do swoich własnych racji. Często jest ona mylona z perswazją, jednak w perswazji przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie. Manipulacja bywa postrzegana jako zachowanie niemoralne, jednak w mediach jest nagminnie używana.
Strach: Media bardzo często używają go do kreowania sytuacji politycznej kraju i odwracania uwagi od istotnych problemów. Mieszkańców ZSRR przez bardzo długi czas przekonywano, że cały świat chce ich napaść, a robili to po to, aby deficyty materialne można było logicznie wytłumaczyć
– wydatkami na obronę kraju.
Kolejnym przykładem strachu może być „polowanie na czarownice”, które spowodowało egzekucję „czarownic” w większości krajów Europy. Ludzie bali się czegoś, co tak naprawdę nie istniało (podobnie jak powyższy przykład z ZSRR). Konformistyczne i absurdalne przekonania doprowadziły do bardzo brutalnego sposobu odzyskiwania bezpieczeństwa. Oto zarzuty, które były kierowane do skazanych: czczenie diabła lub paktowanie z nim, latanie do odległych miejsc na miotłach, nielegalne gromadzenie się na sabatach, kopulacja z inkubami lub sukkubami, kanibalizm (w tym zjadanie dzieci), sprowadzanie chorób, opętań, śmierci, impotencji, bezpłodności ludzi i zwierząt, profanacja hostii i mszy, a także zabicie krowy sąsiada, spowodowanie gradobicia, zniszczenie plonów i kradzież. Absurd to mało powiedziane, a jednak ludzie w to wierzyli, ponieważ byli całkowicie zmanipulowani. Można przypuszczać, iż dodatkowym aspektem, który umocnił ich przekonanie był konformizm (w skrócie: inni wierzą, to ja też).
Współczucie: Jest to równie silny sposób manipulacji co strach. Cierpienie, rozpacz i łzy mogą całkowicie zmanipulować racjonalny dyskurs. Przykład: zwiększone wydatki na cele socjalne będą aprobowane przez większość społeczeństwa, jeśli pokaże im się drastyczny obraz nędzy. Nie będzie miał znaczenia dla nich fakt, że będzie to spowodowane ich kosztem.
Antypatia: W okresie wzmożonych wyjazdów polaków do nielegalnej pracy za granicę, byli oni przedstawiani przez tamtejsze media jak zwykły margines społeczny. Do teraz na świecie w niektórych "pseudo" mediach uchodzimy jako złodzieje i alkoholicy.
Obok prawdziwej informacji niekorzystnej dla mediów, wypuszczana jest kontrinformacja, mająca na celu zniwelować „falę uderzeniową” tej pierwszej. Czasami media są w stanie zatuszować ją zmyślonymi bredniami (byle tylko miało większą „falę uderzeniową” niż ta pierwsza). Prawo nakazuje sprostować fałszywą informację, jednak to nie jest żaden problem, ponieważ siła rażenia sprostowania dochodzi do znacznie mniejszego grona osób, niż informacja fałszywa. W gruncie rzeczy skutkuje to tym, że w dalszym ciągu spora grupa osób wierzy, że uprzednio podana informacja jest prawdziwa, bo zwyczajnie nie dotarło do nich jej sprostowanie.
Podanie informacji w końcówce wiadomości znacznie obniża jej znaczenie. Kształtowanie przypadkowej hierarchii odbywa się również przez natychmiastowe pokazywanie nowych wiadomości nie dlatego, że są ważne, ale dlatego, że są nowe. Absurdalnym faktem jest przedstawienie wojny w Zatoce Perskiej, w którym dowiedzieliśmy się o trudnym życiu żołnierzy, niedobrej kuchni wojskowej, ale zabrakło istotnych informacji dotyczące samej wojny. Taki priorytet informacji przesądził o zniekształceniu obrazu rzeczywistości.
Dziennikarz pyta przypadkowe osoby uprzednio konstruując pytanie w taki sposób, by dostać oczekiwaną przez siebie odpowiedź. Można w mediach również zaobserwować te słynne „wobec ankietowanych…” – jakich ankietowanych? wujka, ciotki, syna i babci osób bezpośrednio związanych z przeprowadzeniem ankiety?
Powyższe wiadomości są jedynie skrótowym wyjaśnieniem istotnych sposobów manipulacyjnych używanych przez media. Więcej technik w artykułach z serii: Techniki manipulacji.
