Po raz pierwszy osoby starsze oraz niepełnosprawne nie muszą osobiście fatygować się do lokalu wyborczego, aby mogą oddać swój głos w wyborach samorządowych. Na głosowanie przez pełnomocnika zezwalają im przepisy ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatówi sejmików województw (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, z późn. zm).
Swoich pełnomocników wyborczych mogą ustanowić jedynie osoby, które spełniają jeden z poniższych warunków:
1. posiadają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub posiadają równoznaczne orzeczenie organu rentowego, tj.:
- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
- orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 w/w ustawy,
- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 w/w ustawy,
- orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów;
- orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów;
- orzeczenie o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.
2. najpóźniej w dniu głosowania ukończą 75 lat.
Pełnomocnikiem uprawnionej osoby może zostać tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, w której zarejestrowana jest osoba udzielająca pełnomocnictwa do głosowania. Należy pamiętać, że pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby. Wyjątkowo można je przyjąć od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny (ojciec, matka, dziadek, babka, itd.), zstępny(syn, córka, wnuk, wnuczka, itd.), małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.
Aby sporządzić akt pełnomocnictwa, uprawniona osoba musi złożyć wniosek odpowiednio do wójta lub burmistrza gminy, albo prezydenta miasta, gdzie jest wpisana do rejestru wyborców. Wniosek powinien zawierać: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania, a także wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania. Do wniosku należy dołączyć:
- pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictw ado głosowania
- kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności w sytuacji, gdy wyborca udzielający pełnomocnictwa w dniu głosowania nie będzie miał ukończonych 75 lat. Pełnomocnictwa udziela się przed wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, albo przed innym upoważnionym pracownikiem włśaciwego urzędu. Akt pełnomocnictwa do głosowania jest sporządzany w miejscu zamieszkania wnioskodawcy lub w innym miejscu na obszarze gminy,jeżeli wyborca zaznaczy to we wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa.
Oczywicie, pełnomocnikiem nie można ustanowić osoby, która czynnie uczestniczy w procedurze wyborczej, tj.: wchodzi w skład komisji obwodowej w obwodzie głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa lub jest mężem zaufania w tej komisji, jak również jest kandydatem na radnego oraz na wójta, burmistrza, czy prezydenta miasta.
Wyborca ma prawo do cofnięcia udzielonego innej osobie pełnomocnictwa do głosowania, jednak taki wniosek musi złożyć najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów. Wyborca, który udzielił pełnomocnictwa, może również zagłosować osobiście, pod warunkiem jednak, że zrobi to wcześniej niż pełnomocnik.
Pełnomocnika do głosowania można ustanowić na pierwszą i drugą lub tylko na drugą turę wyborów. Wniosek w tej sprawie należy złożyć najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów,tj.:
- do dnia 11 listopada 2010 r. dla I i II tury wyborów,
- do dnia 25 listopada 2010 r. dla II tury wyborów.
Głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika nie jest możliwe przy głosowaniu w specjalnych obwodach wyborczych, np. tworzonych w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, jak również w obwodach tworzonych za granicą.
Polscy wyborcy mogli już skorzystać z przywileju głosowania przez pełnomocnika w ostatnich wyborach prezydenckich. Takie udogodnienie w głosowaniu jest od dawna dostępne w większości krajów Unii Europejskiej, m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i na Łotwie.
