Przygody Tomka Wilimowskiego autorstwa Alfreda Szklarskiego oraz seria o Panu Samochodziku Zbigniewa Nienackiego miały swoje złote czasy w drugiej połowie XX wieku. Oferowały młodym czytelnikom możliwość przeniesienia się w odległe kraje, poznania fascynujących przygód i rozwiązywania zagadek. W czasach ograniczonego dostępu do informacji i podróży były one oknem na świat pełen tajemnic i egzotyki.
Jednak to, co kiedyś czyniło te książki wyjątkowymi, dziś bywa ich największym problemem. Styl pisania, pełen dydaktyzmu i uproszczonego podejścia do świata, wydaje się przestarzały. Wiele opisów przygód i podróży traci na atrakcyjności w erze internetu i gier wideo, które oferują bardziej angażujące doświadczenia. Dodatkowo niektóre treści – szczególnie w kontekście Pana Samochodzika – mogą być postrzegane jako archaiczne lub niezgodne z dzisiejszymi normami społecznymi i kulturowymi.
Zmieniający się gust czytelniczy młodzieży to kolejny kluczowy czynnik. Współczesne książki młodzieżowe często poruszają tematy bliższe młodemu czytelnikowi, takie jak emocje, problemy społeczne czy tożsamość, których brak w klasycznych polskich powieściach przygodowych.
W przypadku Pana Samochodzika, gdzie bohater posiadał Ferrari przerobiony w garażu, i opisy w pościgach, gdzie osiągano „zawrotne” prędkości 120, 140 km/h, dziś nie jest żadną emocją. Współczesne powieści młodzieżowe często oferują czytelnikom dynamiczniejsze i bardziej ekscytujące opisy przygód, a także poruszają tematy, które są bliższe młodym ludziom. Warto również zauważyć, że język, jakim posługują się autorzy, ewoluuje wraz z czasem, a to, co kiedyś było atrakcyjne, dziś może wydawać się przestarzałe i nudne.
Dodajmy do tego jeszcze współczesny język, który jest bardziej potoczny i dynamiczny. Młodzież preferuje styl, który jest bliższy ich codziennemu sposobowi komunikacji. W związku z tym, klasyczne powieści przygodowe, napisane starannym, ale momentami zbyt formalnym językiem, mogą wydawać się im trudne i mało atrakcyjne. Zmieniające się normy społeczne i kulturowe również wpływają na odbiór literatury. To, co kiedyś było akceptowane i popularne, dziś może być postrzegane jako archaiczne, a nawet niestosowne.
Choć Tomek Wilimowski i Pan Samochodzik byli kiedyś symbolami literatury młodzieżowej, nie przetrwali próby czasu. Ich przygody, choć pełne uroku i wartości edukacyjnych, nie odpowiadają już na potrzeby współczesnych odbiorców. Jednak warto do nich wracać, choćby jako do świadectwa epoki, która miała swoje literackie marzenia i fascynacje. To przypomnienie, jak bardzo zmieniają się zarówno literatura, jak i jej odbiorcy.
