Do wyboru mamy dwa rozwiązania.
Jeśli spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku, mogą zawrzeć umowę. Gdy wartość odziedziczonego majątku przekracza 2000 zł umowa powinna być pisemna dla celów dowodowych, bo w razie ewentualnego późniejszego sporu nie będzie dopuszczalny w sądzie dowód z przesłuchania stron lub świadków na okoliczność treści zawartej umowy.
Uwaga! Jeśli w grę wchodzi dziedziczenie nieruchomości albo użytkowania wieczystego, konieczna będzie umowa zawarta przed notariuszem.
Sądowy dział spadku
Gdy nie ma zgody, co do sposobu podziału, pozostaje droga sądowa, tzw. dział spadku. Jeśli spadkobiercy są jednomyślni, również mogą podzielić się spadkiem przed sądem, bo ze względów finansowych to dużo korzystniejsze rozwiązanie niż umowa notarialna.
Z wnioskiem do sądu o dział spadku może wystąpić każdy spadkobierca. Sądem właściwym będzie rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Podczas postępowania sądowego sędzia ustala skład i wartość spadku.
Uwaga! Przy ustalaniu składu majątku decydujące znaczenie ma chwila śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku). Przy ocenie wartości decyduje moment dokonania działu. Jest to logiczne, bo często postępowanie spadkowe odbywa się wiele lat po śmierci spadkodawcy, a przez ten czas np. wartość nieruchomości ogromnie wzrasta.
Sąd rozstrzyga także o sposobie rozliczenia między współspadkobiercami z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków, poczynionych nakładów i spłaconych długów. Rozstrzygnie też kwestię ewentualnych spłat - np. gdy nie można podzielić nieruchomości, osoba, która zostanie jej właścicielem, musi spłacić pozostałych spadkobierców.
Umowa podziału spadku
Jeśli spadkobiercy zdecydują się na spisanie umowy podziału spadku, muszą szczegółowo w niej opisać wzajemne roszczenia. Odziedziczonym majątkiem można podzielić na kilka sposobów.
1. Poszczególne składniki spadku są dzielone fizycznie i otrzymują je poszczególni spadkobiercy.
2. Cześć spadku, np. nieruchomość zostaje sprzedana, a spadkobiercy dzielą między siebie uzyskane z tego tytułu pieniądze.
3. Określone składniki majątkowe mogą być przyznane za zgodą pozostałych spadkobierców jednemu lub kilku z nich - zwykle pojawia się tu obowiązek spłaty na rzecz pozostałych osób.
Uwaga! Przy podziale spadku pod uwagę należy brać nie tylko majątek, jaki pozostał po zmarłym, ale także darowizny, jakich udzielił za życia - bo są one zaliczane do masy spadkowej. Zasada to obowiązuje i przy dziedziczeniu ustawowym, i testamentowym.
Dotyczy to zarówno darowizn na rzecz rodziny, jak i obcych osób. Przy obliczaniu zachowku w tym drugim przypadku, czyli obdarowania osób, które nie są spadkobiercami ani uprawnionymi do spadku, liczą się tylko darowizny do 10 lat wstecz. W przypadku rodzin do spadku wlicza się wszelkie darowizny z całego życia. Przy czym jako darowizny nie liczy się prezentów w danym środowisku zwyczajowo przyjętych.
Opłaty w sądzie i u notariusza
Przy złożeniu wniosku o dział spadku opłata sądowa wynosi 500 zł. Jeśli spadkobiercy zgadzają się co do podziału spadku i we wniosku dołączą projekt działu spadku opłata wynosi 300 zł.
Przy wniosku o dział spadku połączonego ze zniesieniem współwłasności opłata wynosi 1000 zł. Gdy wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności opłata wynosi 600 zł.
Taksa notarialna przy umowie podziału spadku zależy od jego wartości. Gdy odziedziczony majątek ma wartość od 60 tys. zł do miliona złotych - taksa wynosi 1010 zł + 0,4% od nadwyżki ponad 60 tys. zł.
Dla przykładu: notariusz ma podzielić spadek warty 300 tys. zł. Taksa wyniesie 1010 zł + 0,4% z 240 tys. zł, czyli w sumie 1970 zł. Do tego trzeba jeszcze dodać 23% podatku VAT. Opłata wyniesie zatem 2423 zł.
