Rola cynku w procesach biologicznych

W 1869 r. stwierdzono, że cynk jest minerałem niezbędnym dla metabolizmu  Aspergillus niger, czyli pospolitej pleśni, potem — że leczy i zapobiega rogowaceniu u świń, a potem, że jest niezbędny dla wzrostu ptaków. Mniej więcej 100 lat temu odkryło, że nie mogą się bez tego pierwiastka obejść rośliny. Około 1930 r. stwierdzono, że jego niedobory są przyczyną niektórych chorób zwierząt i że cynk (Zn) razem z innymi śladowymi metalami jest dla życia zwierząt konieczny. A co z ludźmi? 

Odtąd zainteresowano się rolą cynku w ustroju ludzkim, stwierdzono, że mniej tego składnika zawierały organizmy wszystkich pacjentów szpitalnych, którzy chorowali na: nałogowy alkoholizm, arteriosklerozę, wrzody na skórze, marskość wątroby, nowotwory, dolegliwości serca i choroby wynikające ze złego odżywiania, Stwierdzono następnie wiele innych przyczyn niskiego poziomu cynku we krwi. Na przykład, intensywne kuracje kortizonem, za­żywanie niektórych pigułek antykoncepcyjnych, zbyt słone lub zbyt słodkie długotrwałe odżywianie.

Ale dopiero na początku lał sześćdziesiątych odkrycie dra A. S. Prasada nadało sprawie cynku wiele rozgłosu. W biednej wiosce w delcie Nilu napotkał on mężczyzn karłowatych, otępiałych, apa­tycznych, ze skórą pokrytą wysypką, o niedorozwiniętych narzą­dach płciowych. Uważano, że powodem takiego ich stanu są sprawy dziedziczne i nie ma na to ratunku. A tymczasem dr Prasad leczył chorych jedynie solami cynku i otrzymywał cudo­wne rezultaty. Młodzi pacjenci rozwijali się fizycznie, psychicz­nie, umysłowo i płciowo zgodnie z normą.

W 1968 r. na konferencji amerykańskiego Stowarzyszenia dla Spraw Postępu w Nauce, stwierdzono: „W ciągu ostatnich kilku lat różni badacze wykazali tak wielki wpływ niedoboru cynku na zdrowie człowieka, na krytyczne stany w zaburzeniach wzrostu i rozwoju, na przedłużający się okres powrotu do zdrowia i na wiele in­nych stanów chorobowych, że należy uznać, iż cynk jest dla człowieka konieczny. W 1973 r. na sympozjum Tema, czyli zjeździe naukowym poświęconym pierwiastkom śladowym i ich wpływowi na przemianę materii u ludzi i zwierząt, odbywającym się co 4 lata w USA, przedstawiono ponad dwa tysiące opublikowanych prac na temat cynku. Już w 1977 r. było ich 2 razy więcej.  Najważniejsze prace zwiazane z cynkiem:

Kwiecień 1973: Cynk i kości

Na podstawie licznych badań stwierdzono, że cynk jest konieczny do formowania się kości. Doświadczenia przeprowadzano na szczurach. Dorośli, a nie tylko dzieci, wciąż odbudowują swój kościec pod­czas procesów związanych z przemianą materii. Rzeszotowienie kości jest przecież spowodowane niedoborami różnych składników mineralnych: wapnia, magnezu, fosforu, krzemu. Okazuje się, że cynk jest kościom niezbędny we wczesnym okresie rozwoju i wzrostu.

Wrzesień 1973: Cynk i epilepsja

Cynk jest jedną z dwóch substancji, których niedobór ma być powodem epilepsji. Taki pogląd wygłosił dr Andre Barbeau na zebraniu Amerykańskiego Stowarzyszenia Nauk Neurologicznych w 1973 r. Dr Barbeait i jego zespół leczyli epileptyków w klinice w Mon­trealu i zauważyli związek między niskim poziomem cynku i jed­nego z aminokwasów (tauryna) w ich organizmach. Montrealscy badacze doszli do wniosku, że epilepsja jest jedną z chorób nieodpowiedniego odżywiania, a szczególnie niedoboru cynku i tauryny.

Listopad 1973: Cynk i witamina A

W doniesieniu dra J. C. Smitha i jego kolegów, drukowanym w listopadowym numerze „Medical Counterpoint” z 1973 r. można przeczytać: „Cynk jest podstawą uruchamiania witaminy A z wątroby i jeśli cynku brakuje, to podawanie witaminy A nie  uzupełnia jej niedoboru”. No i teraz stało się jasne, dlaczego nawet duże dawki witaminy A nie zdołają pomóc w leczeniu ciężkich oparzeń lub innych chorób spowodowanych niedoborem akseroftolu. Witamina ta bez obecności cynku nie może się uwolnić z wątroby i dotrzeć wraz z krwią do skóry, do chorych tkanek czy np. do oczu w wypadku kseroftalmii, popularnie zwanej kurzą ślepotą. Ofiary oparzeń, które nie otrzymują dostatecznej ilości tej witaminy, mogą ciężko chorować np. na wrzody żołądka. Czyli leczenie wielu schorzeń należałoby zaczynać od podawania cynku.

Grudzień 1973: Cynk i schizofrenia

Dr Carl Pfeiffer z zespołem Psychiatrycznego Instytutu w Prin­ceton ogłasza, że uzyskiwał korzystne wyniki w leczeniu pewnej formy schizofrenii, podając pacjentom cynk, mangan i witaminę B6(pirydoksynę). Leczenie tymi trzema czynnikami powodowało cofanie się choroby, choć jej objawy powracały, gdy kurację prze­rywano. Odnosi on wrażenie, że pewien typ schizofrenii jest chorobą wynikającą ze złego odżywiania: niedoboru cynku, wita­miny B6 i manganu w diecie.

 Styczeń 1974: Niedobór cynku u dzieci

Słaby apetyt, słaby wzrost, a do tego chęć zjadania lub lizania pewnych przedmiotów, mogą wskazywać na niedobory cynku u dzieci, także i tych, które są na pozór dobrze odżywiane i zupełnie zdrowe. Stwierdzono to po badaniach nad zawartością cynku we włosach niemowląt i małych dzieci. Dziewczynka, mająca zaledwie 18 miesię­cy, zdradzała dziwne zainteresowanie metalowymi przedmiotami, np. obgryzała stalowy pasek, przytrzymujący róg dywanu, a także żuła swoje własne włosy. Mimo tzw. zdrowego odżywiania miała słaby apetyt i bardzo powoli rosła. Gdy zaczęto jej podawać cynk, wszystkie te „apetyty” i objawy niedorozwoju zaczęły znikać po 3 dniach. Badania zawartości cynku we włosach wykazywały bar­dzo niski jego poziom (mimo że cynku we włosach jest i tak zwykle więcej niż choćby we krwi czy nerkach).

Kwiecień 1974: Cynk i alkoholizm

W kwietniu 1974 r. na konferencji Amerykańskiego Stowarzysze­nia Biologii Eksperymentalnej Jack Wang i Richard Pierson złożyli relacje na temat wpływu alkoholu na zawartość cynku w organizmie. Dwaj badacze z Uniwersytetu Columbia podawali małe dawki alko­holu młodym szczurom i zaobserwowali, że poziom cynku stopnio­wo się zmniejszał, szczególnie w ich mięśniach i surowicy krwi, a spadał w przyspieszonym tempie w wątrobie.

Wzrost szczurów również się bardzo opóźniał w stosunku do zwierząt z grupy kontrolnej, których nie rozpijano. Podobnie działa alkohol na dzieci i młodzież. Niedobór cynku, spowodowany alkoholizmem, ma fatalny wpływ na młode pokolenia. Jeżeli ktoś cierpi np. na trudne do zagojenia wrzody na nogach, to wyleczy się z nich cynkiem szybciej, jeśli przestanie pić, a dużo później, jeśli pije nadal. Można np. stosować maść cynkową na rany, ale trzeba też spożywać pokarmy bogate w ten mikroelement czy też zażywać przyswajalny cynk w pigułkach, zgodnie z zalece­niem lekarza.

Kwiecień 1974: Cynk i zaziębienia

W tym samym roku i miesiącu, w którym ukazało się poprzednie doniesienie, w czasopiśmie angielskim „Naturę” (IV.1974) dr B. D. Korant ogłosił wyniki swoich studiów i doświadczeń nad wpływem cynku na zaziębienia. Najpierw laboratoryjnie, potem na wolontariuszach, badano wpływ 10 makro- i mikroelementów na wirusy, powodujące katary i zaziębienia. Z 10 składników mineral­nych tylko cynk wykazywał działanie antywirusowe i antytoksyczne w komórkach. Dr Korant podejrzewa, że podobne działanie blokują­ce ma cynk również i na inne wirusy. Cynk i witamina C zostały nazwane cudownym środkiem przeciwko katarom i wielu zakaże­niom wirusowym.

Cynk a inteligencja

Badano zawartość cynku w  organizmach studentów (oblicza się wówczas najczęściej ilość tego mikroelementu we włosach). Okazało się, że osobnicy z lepszymi wynikami w nauce mieli wyższy poziom cynku od tych z gorszymi stopniami. Wprawdzie badacze zaznaczyli, że zażywając cynk nikt nie stanie się Alber­tem Einsteinem i że poziom cynku nie musi wpływać na poziom inteligencji, ale wynik badań był akurat taki. Potem doświadczenia rozszerzono na studentów w innych uniwersytetach (Akademii Lotniczej i Morskiej), badając nie tylko zawartość cynku, ale ogółem 38 pierwiastków śladowych w ich organizmach.

Koncentrowano się na stosunku między mikroelemen­tami (zawartymi we włosach), a wieloma innymi czynnikami jak: wiek, płeć, odżywianie, kolor włosów, a nawet typ używanego szamponu; obliczono wreszcie poziom tych pierwiastków we krwi. Okazało się, że studenci uzyskujący dobre oceny mają wysoki poziom cynku i miedzi we włosach, a jodu  niższy od prze­ciętnego. Istnieje więc chyba związek między zdolnościami umysło­wymi i fizycznymi a zawartością tych mikroelementów w organizmie.

Cynk, uroda i różne dolegliwości

Uporczywe trądziki, latami nękające pacjentów, można zlikwido­wać cynkiem. Osoby, które zatraciły zmysł węchu lub smaku zostawały „cudownie” wyleczone cynkiem. Trudno gojące się rany i oparzenia goiły się szybko i bez kom­plikacji dzięki cynkowi. Pierwiastek ten pomagał przy leczeniu anemii, reumatyzmu i artretyzmu, a także wrzodów żołądka oraz przerostu prostaty.

Cynk i reumatyzm

Poziom cynku jest niższy u chorych na reumatyzm i artretyzm niż u zdrowych. Dieta bogata w ten mikroelement może powstrzy­mać proces chorobowy lub ratować przed tymi schorzeniami. Gdy stawy są w stanie zapalnym, obrzękłe, miejscowe leczenie cynkiem może zmniejszyć zapalne nacieki i ból. Wybrano 24 osoby z bardzo ciężkim stanem przewlekłej choroby reumatycznej, objawiającej się deformacją stawów, które były bo­lesne tak, że uniemożliwiały poruszanie się. Poza konwencjonalnymi lekami połowa wybranej grupy pacjentów dostawała 3 razy dzien­nie przez 12 tygodni – siarczan cynku w tabletkach, zawierających 50 mg cynku; drugiej połowie podawano placebo. Następnie w dru­gim etapie doświadczenia przez 12 tygodni wszyscy otrzymywali taki sam dodatek cynku.

Już po kilku tygodniach kuracji pacjenci poczuli się lepiej, np. obrzęki w sławach zmniejszyły się znacznie. U chorych, którzy zażywali placebo, żadnej poprawy nie zauważono.Po 12 tygodniach zażywania cynku poranna sztywność stawów bardzo znacznie ustąpiła. Pacjenci podejmowali spacery coraz to dalsze. Na każdej wizycie lekarskiej twierdzili, że jest im lepiej. Najbardziej znacząca była właśnie postawa samych chorych, któ­rzy podkreślali swoje coraz to lepsze samopoczucie i to przede wszystkim skłoniło lekarzy do podawania grupie kontrolnej — zamiast placebo — leku z cynkiem. Kuracja ta jest zdecydowanie „zachęcająca”, niemniej jednak na ostateczne wyniki trzeba po­czekać aż do przeprowadzenia dalszych badań.

Cynk i wrzody (owrzodzenia powłok)

Pacjent po każdym posiłku czuł się źle. Jadał więc mało, ale i to nie pomagało. Czasem przeszywający ból dawał się odczuć w środku pleców. Więc jakby instynktownie, jadał tylko malutkie porcje. Wreszcie poszedł do lekarza i okazało się, że miał niemal typowe objawy wrzodu żołądka. Teraz czekała go dieta, lekka oraz kuracja środkami farmakologicznymi. Lekarze jednak wiedzą, że niemal połowie pacjentów środki te nie pomagają. Otóż w „Medical Journal of Australia” z listopada 1975 r. D. J. Frommer z oddziału gastroentorologicznego szpitala w Sydney doniósł, że jeżeli pacjent z wrzodem żołądka ma nie­dobór cynku w organizmie, to dodatek tego minerału bardzo po­maga w leczeniu i przyspiesza gojenie się wrzodu.

Dr Frommer był pierwszym, który o tej zalecie cynku donosił. Ale już w 1972 r. brytyjscy lekarze kurowali wrzodowców, dodając im cynku do pożywienia. Okazało się również, że pierwiastek ten jest bardzo pomocny w leczeniu owrzodzeń, które są trudne do zlikwidowania, szczegól­nie gdy pacjent choruje np. na cukrzycę lub na choroby krążenia. Klinika w Malmo (Szwecja) leczyła cynkiem z dobrym skutkiem 53 pacjentów obojga płci w wieku średnio 63 lat, którzy chorowa­li na owrzodzenia nóg, powstałe z powodu żylaków.

Dostawali po 600 mg siarczanu cynku dziennie (tj. 136 mg Zn) i po 40 dniach 58% pacjentów zupełnie wyzdrowiało, a po dalszym leczeniu wyzdrowieli i inni. W klinice stwierdzono, że cynk z całą pewnością pomaga w leczeniu (ale nie można równocześnie podawać selenu, bo pierwiastki te mają antagonistyczne działanie); że siarczan lub giukonian cynku są na ogół dobrze przyjmowane i skracają czas leczenia owrzodzeń żołądka, a także, że nie zanotowano żadnych ubocznych skutków leczenia cynkiem nawet przez rok. Na przykład przez 8 lat poda­wano wolontariuszom dziennie 150 mg glukonianu cynku bez nie­korzystnych efektów (zob. str. 84).

Cynk i włosy

Cynk daje podobno znakomite rezultaty w leczeniu dość rzadkiej choroby niewiadomego pochodzenia, nazywanej po łacinie acrodermatitis enteropathica (w skrócie AE). Objawy jej są bardzo przykre. Przede wszystkim wypadają włosy, na skórze pojawiają się wykwity trudno ustępujące, dokuczają też dręczące biegunki. Leki podawane zwykle w tej chorobie nie były bez wpływu na inne narządy (np. wzrok) i niewiele przynosiły ulgi. Dopiero lecze­nie cynkiem dokonało zwrotu w przebiegu schorzenia. W czaso­piśmie Lancet  z 1974 r. opisano tę chorobę u dziecka, które wyzdrowiało i to w ciągu tygodnia po kuracji siarczanem cynku. Zresztą nie trzeba aż chorować na AE, bo okazuje się, że w każdym niemal wypadku wypadania włosów czy łysienia cynk może być pomocny.

Cynk i skóra rąk

Opisano przypadek kobiety, która po urodzeniu dziecka miała kłopoty ze skórą. Przez 4 lata leczyła się u kilku dermatologów, którzy orzekli, że ma egzemę. Zmiany pojawiły się na rękach, potem na udach i łydkach. Otrzymywała Cortizon w kremie, ale choć nieco pomagał, nigdy skóry nie wyleczył całkowicie. Choroba wracała z jeszcze większym nasileniem po kilku miesiącach. Ręce i ramiona wyglądały— według relacji samej chorej — jak „surowy hamburger”. Jeden z dermatologów przypuszczał, że powodem tego stanu jest alergia. Przechodziła więc długie i męczące bada­nia — bez rezultatu. Podejrzewano również infekcję, brała zatem antybiotyki i różne leki, powodujące łuszczenie się skóry, która wyglądała jak po oparzeniu. 

Zaczęła więc z własnej inicjatywy brać witaminy B-kompleks, wapń i lecytynę. Przerwała picie kawy i odrzuciła z diety słody­cze. Poprawa wciąż była niewielka. Po czterech latach bezskutecz­nej walki z tą „egzemą” — przeczytała w jednym z numerów  Prevention  artykuł pt: Skin Problems Think Zinc, czyli w wolnym tłumaczeniu: „Masz kłopoty ze skórą? Pomyśl o cynku”. Kupiła więc 100 tabletek cynku, witaminę A i zaczęła zażywać po 6 tabletek cynku i po 3 pigułki witaminy A dziennie. Starała się też jadać żywność zasobną w te składniki. Przestała również stosować pigułki antykoncepcyjne, bo dowiedziała się, że powodują spadek poziomu cynku w organizmie. Już po 6 dniach zauważyła ogromną poprawę.

Po następnych 6 dniach egzema prawie zeszła, zostało jej tylko trochę na pierw­szym i czwartym palcu. Więc zredukowała zażywanie cynkowych pigułek do 4 dziennie. Gdy zużyła cały flakonik, skóra, przede wszystkim na uporczywie dawniej chorujących rękach, była już zdrowa i czysta. Tylko wciąż jeszcze na pierwszym i czwartym palcu pozostawały małe plamki. Zarzuciła więc kurację cynkową, a po 2 tygodniach ręce pokryły się od nowa egzemą. Natychmiast wróciła do tabletek z cynkiem i po 5 dniach objawy choroby minęły, utrzymując  się tylko na dwóch palcach. Ale wreszcie wszystko zeszło po upływie 2 tygodni dalszego zażywania tych leków.

Masz kłopoty ze skórą! Pomyśl o cynku!

Narodowe Centrum Statystyki Zdrowia w USA podało w 1977 r., że zaledwie 27,7% amerykańskiej młodzieży w wieku 12—17 lat ma normalną, zdrową skórę, bez pryszczy, wrzodzików, plam itp. W 17 roku życia aż 86,7% obywateli cierpi na trądzik. Niestety wiele osób, a wśród nich nawet i lekarze, potrafi twierdzić, że dieta nie ma nic Wspólnego z tą szpecącą dolegliwością. Trzej lekarze z kliniki uniwersyteckiej w Uppsali (Szwecja) do­wiedli, że plaga trądziku jest związana z niedoborem cynku w or­ganizmie, a niedobór ten jest bardziej rozpowszechniony, niż się komukolwiek dotąd wydawało. Lekarze z Uppsali przebadali 64 pacjentów w wieku 13 do 25 lat.

Podzielili ich na 4 grupy: pierwsza dostawała 45 mg cynku 3 razy dziennie; druga grupa — placebo, trzecia grupa — 150 do 200 tysięcy jednostek międzynarodowych witaminy A, 2 razy dziennie, a czwarta grupa — cynk i witaminę A. Po 4 tygodniach terapii cynkowej 65% pacjentów z pierwszej grupy było niemal wyleczonych z trądziku, a po 12 tygodniach zupełnie wyleczonych było 87% pacjentów. Ci, którzy otrzymywali tylko placebo, wykazali lekką poprawę w 25%. Grupa Zażywająca witaminę odczuła poprawę, ale nie współmiernie mniejszą niż ta, która zażywała cynk. Grupa czwarta, zażywająca cynk i witaminę A, odczuła zdecydo­waną poprawę, ale reakcje były tu zróżnicowane. Otóż 8 osób stwierdziło, że ich skóra słała się o wiele mniej tłusta, niż przed leczeniem, a trądzik zniknął.

Reszta, która już przedtem była bez­skutecznie leczona antybiotykami, oświadczyła, że leczenie cynkiem daje doskonałe rezultaty, o wiele lepsze od tych, które uzyskiwano po leczeniu tetracykliną. Szwedzcy lekarze podkreślają, że małe nawet ilości cynku przy­noszą poprawę w wypadku trądziku, a także zastarzałe, uporczywe i ciężkie stany można wyleczyć tym środkiem (zob. też str. 75). Od lat wiedziano, że duże niedobory witaminy A czynią skórę suchą, łuszczącą się i przedwcześnie pomarszczoną. Można ją jednak doprowadzić do normalnego, zdrowego wyglądu.

Witaminę A magazynowaną w wątrobie potrafi uruchomić cynk. Gdy jest on obecny w organizmie w dostatecznej ilości, witamina ta pomaga m. in. na cerę. Naturalnie, że nie zawsze cynk może wyleczyć dolegliwości skórne. Na przykład niedobory witamin z kompleksu B mogą po­wodować chroniczne egzemy lub skórne wypryski. Także łuszczyca (psoriasis) bywa wywołana niedoborem witamin z grupy B, szczególnie kwasu foliowego. Im więcej go brakuje, tym cięższy jest przebieg tej choroby. Bywa, że niedobór żelaza może powodować również zaczerwie­nienie i swędzenie skóry.

Cynk i niedokrwistość

Pewien młody Murzyn chorował bardzo poważnie na anemię (niedokrwistość sierpowato-krwinkową). Miał ataki ciężkich bólów żołądka z wymiotami, w szpitalu leżał 7 razy w ciągu pół roku. Lekarze zaproponowali mu eksperymentalne leczenie cynkiem. Otrzymywał 267 mg siarczanu cynku dziennietzażywając go 6 razy, między posiłkami. Obecnie żyje zdrowy i pełen energii. Podobnie wyleczono młodego chłopca, który chorował na anemię dłuższy czas.

Po kuracji cynkowej mógł wrócić do szkoły i w pełni cieszyć się zdrowiem. Próby leczenia Cynkiem tej postaci anemii podjęli lekarze dzięki badaniom dra Prasada. Otóż on właśnie zauważył, że poziom cyn­ku we krwi ludzi chorych jest zastraszająco niski. Kiedy zaczął ku­rację cynkiem, pacjenci przybierali na wadze i wracali do zdrowia. Dr Brewer i dr Prasad nie mają jeszcze dość dowodów, aby z całą pewnością stwierdzić, że wszystkie wypadki tej choroby da się wyleczyć cynkiem. W każdym razie często pierwiastek ten pomaga i daje długotrwałe remisje.

Cynk dla panów od 0 do 100 lat

Istnieje hipoteza, że niemowlęta i dzieci płci męskiej wykazują większą śmiertelność niż dzieci płci żeńskiej dlatego, iż potrze­bują więcej cynku. Jednym z okresów, kiedy zapotrzebowanie na cynk bardzo się wzmaga, są pierwsze 3 miesiące ciąży. Wówczas bowiem rozwój łożyska wymaga większych zasobów mineralnych. I właśnie wtedy kobieta ciężarna narzeka nieraz na zmiany w odczuwaniu zapachów lub smaków. Są one objawem niedoboru cynku w kubkach smako­wych języka czy też w receptorach węchu. Cynk jest konieczny w zwiększonej ilości również w fazie roz­woju organów płciowych u chłopców, a więc w początkach okresu dojrzewania. Dziewczynki wykazują wówczas dużo mniejsze zapo­trzebowanie na ten pierwiastek zużytkowany tylko do ogólnego wzrostu i rozwoju.

Niedobory cynku mogą być spowodowane niedoczynnością  tarczycy, chorobami wątroby, złym przyswajaniem, niedoborami tego składnika w glebie, wodzie i pożywieniu albo zbył dużą ilością fityn w żywności. Fityny wiążą cynk i utrudniają przyswaja­nie.  Gdy pożywienie jest zbyt bogate w białka, mogą też wystąpić niedobory cynku. Także podczas badań nad rakiem oskrzeli i gru­czołu krokowego, jego zapaleniem, w ziarnicy złośliwej i w białacz­kach znajdowano zmniejszoną ilość cynku w organizmie, bo nowo­twór pobiera go dla procesu nieprawidłowego rozrostu komórek i tkanek. W chorobach gruczołu krokowego cynk i magnez zachowują się podobnie. W rozroście nowotworowym stwierdza się ich obniżenie. 

Doświadczenia na szczurach wykazały, że zastrzyki z cynku w 80% ratowały je przed chorobami prostaty. Wobec tego zaczęto leczyć cynkiem także i ludzi. Tzw. popularnie prostata, czyli zapalenie gruczołu krokowego, jest chorobą często atakującą starszych mężczyzn. Statystyki wyka­zują, że liczba jej przypadków wzrasta z wiekiem. Przeważnie choro­ba kończy się operacją chirurgiczną, a jej nieleczenie może mieć bardzo różne skutki. Ale ostatnio coraz więcej spotyka się głosów, że „prostatę” można wyleczyć dietą bogatą w cynk lub po prostu pigułkami z cynkiem. Naturalnie, gdy schorzenie nie jest zbyt za­awansowane. Ale składnik ten przede wszystkim działa profilaktycz­nie, gdyż wielu badaczy stwierdza, że zapalenie gruczołu kroko­wego jest związane z niedoborem cynku w organizmie.

Do cytowanego nieraz tutaj miesięcznika Prevention, o ponad 2,5-milionowym nakładzie, który propagował cynk — jako profi­laktyczny lek przeciw prostacie — nadchodzą liczne listy, opi­sujące przypadki wyleczenia dzięki jadaniu dużej ilości nasion słonecznika i dyni. Są to jedne z najbogatszych (po ostrygach) źró­deł cynku. Ale pod popularną nazwą prostata mogą mieścić się różne choroby (gruczolak stercza, rak stercza czy tzw. stwardnienie szyi pęcherza), więc bez diagnozy lekarza specjalisty i jego porady nie można się obyć. Nie wolno ryzykować!

Starość z cynkiem

Jedną z najprzykrzejszych chorób starości jest tzw. senilizm lub starcza demencja. Człowiek żyje wówczas niemal bez świado­mości. Do dziś wśród wielu osób pokutuje przeświadczenie, że senilizm jest naturalnym starzeniem się organizmu. Tymczasem wiadomo, że starcza demencja to choroba, którą można tak złago­dzić, że niemal uleczyć. Do tej terapii potrzebny jest m. in. rów­nież i cynk. Sam ten pierwiastek jednak nie pomoże. Mózg musi być również dostatecznie odżywiany i natleniany. Ponadto nie może być zatru­wany alkoholem, narkotykami ani nadmierną ilością leków.

Co prawda dotąd jeszcze nie wiadomo, jak cynk pomaga w le­czeniu otępienia starczego, ale sądzi się (dr D. S. Clark i in.), że nie dopuszcza do uszkodzenia włosowatych naczyniek krwio­nośnych. Ta hipoteza jest oparta na fakcie, że pacjenci leczeni nim na arteriosklerozę czują się sprawniejsi również i umysłowo. Ustę­pują rozmaite zaburzenia, wraca pamięć, zdolność do kojarzeń itp. Oczywiście nie zawsze cynk może całkowicie wyleczyć z demencji, ale podejmowanie prób jest celowe.

Cynk przyspiesza leczenie

Pacjentki po operacjach ginekologicznych muszą zwykle przebywać w szpitalu jakiś czas. Kiedy jednak podawano im cynk przez tydzień przed operacją, mogły pójść do domu  wcześniej. Dodajmy jeszcze, że dzięki cynkowi szybciej zabliźniają się rany po wyłuszczeniu migdałów. Lody mogą po takim zabiegu łagodzić ból, ale cynk przyspiesza gojenie. Podobnie wygląda sprawa przy oparzeniach.

Koncentracja cynku w miejscach oparzonych jest dwa do czterech razy większa niż normalny poziom cynku we krwi. Zrozumiałe jest przeto większe zapotrzebowanie chorego organizmu na ten mikroelement. Czy wobec tego, że cynk przyspiesza powrót do zdrowia pacjen­tów i skraca ich pobył w szpitalu, lekarze amerykańscy stosują go szeroko w praktyce? Każdy by myślał, że tak. Tymczasem na jednej z konferencji w Cleveland (Ohio-USA) w 1977 r. zapytano ok. 100 lekarzy, czy aplikują cynk swoim pacjentom. Zaledwie 4 osoby odpowiedziały twierdząco.

Sekrety działania cynku

Cynk jest niezbędnym metalem śladowym, który odgrywa integralną rolę w wielu procesach biologicznych, w tym w funkcjonowaniu enzymów, strukturze białek i szlakach sygnalizacji komórkowej. Zarówno nadmiar, jak i niedobór cynku mogą prowadzić do szkodliwego wpływu na rozwój i metabolizm, powodując nieprawidłowości i choroby.

W organizmie człowieka jest ok. 2,2 g cynku, który koncentruje się przede wszystkim w gruczole krokowym u mężczyzn oraz w nerkach, wątrobie i mięśniach. Sporo cynku jest też w skórze i to właśnie dało początek twierdzeniom, że ten mikroelement odgrywa ważną rolę w leczeniu ran, a także zapoczątkowało badania nad jego metabolizmem w ludzkim organizmie. Cynk odgrywa niepośrednią rolę w utrzymaniu ładnych wło­sów, jest konieczny do normalnego rozwoju organów płciowych, do budowy kości i zachowania ich w zdrowiu, do przemiany (metabolizmu) tak białkowej jak i węglowodanowej.

Nie można się bez jego odpowiedniej koncentracji w organizmie wyleczyć z arteriosklerozy, jak również i z bólu głowy. Jest konieczny do normalnego wzrostu i rozwoju. Po złamaniu kości np. organizm potrzebuje dużych ilości tego mikroelementu, a nie tylko wapnia, krzemu, fosforu, potasu, magnezu itd., jak się ogólnie uważa. Minerał ten jest niezbędny do metabolizmu i przy­swajania żelaza, do reprodukcji (zachodzenia w ciążę), do budowy  oka, wchodzi w skład wielu enzymów, zabezpiecza przed choroba­mi. W 1963 r. stwierdzono jego niezbędność dla organizmu, a w 1973 r. określono, ile go człowiek potrzebuje (10—20 mg). Ale już dziś wielu fachowców twierdzi, że 2 do 3- razy więcej, a jeszcze nie wiadomo, co powiedzą za 10 lat.

 Przedawkowanie

Nie jest łatwo zaopatrywać się w cynk inaczej, jak tylko odpo­wiednio się odżywiając. Są leki z tym składnikiem, ale żywność po­winna dostarczać cynku ludziom zdrowym także i profilaktycznie. Czy można dostarczyć organizmowi za wiele cynku? Praktycznie — nie! Podawano pacjentom doustnie 150 mg, czyli 10 razy więcej niż wynosi norma, i nawet po kilku latach takiej kuracji nie stwier­dzono najmniejszych oznak, że pierwiastek ten może szkodzić, że jest toksyczny. Cynk nie kumuluje się w tkankach. Nad­miar jest wydalany. Potwierdziły to badania na zwierzętach. Cynk wydalany jest z ustroju człowieka głównie z kałem, a w zni­komych ilościach z moczem. W ciągu doby wydala człowiek z mo­czem 0,25 do 2 mg, a z kałem 2,7 do 19,9 mg tego składnika. Ale np. osoby, które często jadają ostrygi, potrafią wydalać z kałem w ciągu doby do ok. 70 mg cynku.

Cynkowa  żywność

Warzywa i owoce są na ogół ubogie w cynk. Toteż wegetarianie, jarosze i osoby unikające mięsa, podrobów, ryb i jaj, ryzykują niski jego poziom w organizmie. Można co prawda wzbogacić za­soby tego mikroelementu, jadając pieczywo z pełnego przemiału, przyrządzane na zaczynie, który rozbija i unieszkodliwia fityny. W obecności fityn bowiem cynk jest nieprzyswajalny.  Średnia zawartość w różnych produktach — wg prof. dr A. Maksimowa: „Mikroelementy i ich znaczenie w życiu organizmów „(PWLiR 1954) przedstawia się następująco: 

Ok. 0,25 mg cynku na 1 kg zawierają: jabłka, pomarańcze, cytry­ny, figi, grejpfruty, wszelkie owoce miąższowe, warzywa zielone, wody mineralne, a np. miód — 0,31 mg.

Ok. 2 do 8 mg/kg — maliny, czarne jagody, daktyle, większość warzyw, większość ryb morskich, chuda wołowina, mleko, ryż łuska­ny, buraki ćwikłowe, buraki cukrowe, szparagi, marchew, selery, pomidory, ziemniaki, rzodkiew, kawa, biała mąka i chleb.

Ok. 8. do 20 mg/ kg — niektóre zboża, drożdże, cebula, czosnek, ryż nie łuskany, jaja,, konserwy rybne i mięsne.

Ok. 20 do 50 mg/kg — mąka pszenna razowa (i chleb z niej), mąka owsiana, mąka jęczmienna, kakao, melasa, żółtka jaj, mięso królików i kurcząt, orzechy, groch, fasola, soczewica, herbata, suszo­ne drożdże, kalmary.

Ok. 30 do 85 mg/ kg — wątroba wołowa oraz niektóre z ryb.

Ok. 75 do 140 mg/kg — większość grzybów (m. in. kania, koźlak, pieczarka, maślak i in.).

Ok. 130 do 202 mg, kg — otręby pszenne i kiełki pszenicy, na­siona dyni i słonecznika.

Ok. 270 do 600 mg/ kg, a nawet wg innych źródeł ok. 840 mg/ kg — ostrygi.

Źródło: Prof. Julian Aleksandrowicz.