Podstawa prawna
"Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci)".
(art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe z późn. zm.)
Kto może otrzymać środki, czyli jaki jest krąg osób uprawnionych?
Niestety uprawnionym (zapisobiercą) nie może być dowolna osoba. Ustawa precyzyjnie wymienia potencjalne osoby uprawnione, którymi są de facto osoby bliskie posiadacza rachunku (rodzina). Należą do nich:
- małżonek,
- wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
- zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
- rodzeństwo.
Skąd mogą pochodzić środki do dyspozycji?
W świetle przepisów, dopuszczalne są następujące formy produktów bankowych, które mogą być postawione do dyspozycji:
- rachunki bankowe (konta bankowe) – nieoprocentowane,
- rachunki oszczędnościowe (konta oszczędnościowe)
- rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (konta oszczędnościowo-rozliczeniowe) - ROR,
- lokaty terminowe (np. 6-cio miesięczna, 12--miesięczna, 24-miesięczna).
Jak widać w grę wchodzą zarówno produkty oprocentowane jak i te bez oprocentowania. Jeśli chodzi o inne, mniej standardowe produkty bankowe, to trzeba by było zasięgnąć opinii w swoim banku.
Jaka jest maksymalna kwota dyspozycji?
W myśl przepisów ustawy, kwota wypłaty, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku – ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
Jak możemy zauważyć kwota ta jest dosyć elastyczna i podlega ciągłym zmianom w czasie, z tendencją wzrostową. Na chwilę obecną (za maj 2015 r.) kwota "przeciętnego wynagrodzenia" wynosi 4000,01 zł. A dwudziestokrotność tego wynagrodzenia to 80 000,20 zł (osiemdziesiąt tysięcy złotych). I to jest maksymalna kwota wszystkich dyspozycji w tym czasie.
Aktualne dane na temat "przeciętnego wynagrodzenia" znajdziemy na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), w zakładce "informacje sygnalne" >> "komunikaty i obwieszczenia" >> "przeciętne wynagrodzenia".
Przekroczenie w zapisach dyspozycji maksymalnej kwoty będzie skutkować tym, że środki ponad wspomnianą kwotę, nie zostaną wypłacone do rąk osoby uprawnionej.
Co powinna zawierać dyspozycja?
Dyspozycja powinna być sporządzona na piśmie i zawierać przede wszystkim dokładne oznaczenie posiadacza rachunku bankowego, osoby uprawnionej do otrzymania środków oraz jasną treść rozporządzenia. A w szczególności:
- data sporządzenia,
- imię/imiona oraz nazwisko posiadacza rachunku,
- numer PESEL,
- seria i nr dowodu osobistego,
- data i miejsce urodzenia,
- imiona rodziców
- adres zamieszkania,
- oznaczenie banku, w którym są zdeponowane środki (nazwa, adres),
- numer rachunku bankowego,
- imię/ imiona i nazwisko uprawnionego,
- adres zamieszkania uprawnionego,
- data i miejsce urodzenia uprawnionego, imiona rodziców oraz PESEL,
- stopień pokrewieństwa,
- przekazywana część wkładu procentowo (np. 100%, 50%, 25%) lub kwotowo (np. 10 000 zł, 50 000 zł),
- własnoręczny podpis posiadacza rachunku.
Najlepiej jest skorzystać z gotowych formularzy udostępnianych przez dany bank, co niewątpliwie pozwoli na uniknięcie ewentualnych błędów, a zarazem będzie zgodne z wewnętrzną polityką banku.
Zmiana lub odwołanie dyspozycji
Czy mogę zmienić lub odwołać złożoną wcześniej dyspozycję?
Oczywiście, że tak. W każdej chwili posiadacz rachunku może złożyć stosowne oświadczenie w tej sprawie. W razie całkowitego odwołania dyspozycji, środki zgromadzone na rachunku będą podlegać dziedziczeniu zgodnie z ogólnymi zasadami prawa spadkowego. Z kolei zmiana (modyfikacja) dyspozycji, w zależności od jej treści, może skutkować tym, że:
- środki/część środków otrzyma inna osoba/osoby,
- ulegnie zmianie wielkość udziałów na rzecz poszczególnych osób.
Warto pamiętać o tym, zmiana lub odwołanie dyspozycji muszą być dokonane na piśmie, pod rygorem nieważności. Analogicznie jak w przypadku pierwszej dyspozycji.
Co w sytuacji, kiedy zostały wydane dwie dyspozycje, jedna po drugiej?
W takich okolicznościach decydująca będzie treść ostatniej dyspozycji, to znaczy tej złożonej później. Jeśli uprawniony z wcześniejszej dyspozycji dokona wypłaty środków ponad należną mu kwotę wynikającą z późniejszej dyspozycji, to będzie zobowiązany do zwrotu odpowiedniej nadwyżki innym uprawnionym bądź spadkobiercom posiadacza rachunku.
