W literaturze medycznej nie ma zdecydowanego rozróżnienia pomiędzy nietolerancją a alergią pokarmową. Jednak różnica jest zasadnicza głównie dla lekarzy patomorfologów. Nietolerancja pokarmowa przebiega bez wytworzenia stanu zapalnego w jelitach, zaś w alergii pokarmowej obserwuje się zapalenie błony śluzowej, niekiedy nadżerkowe, naciek z granulocytów kwasochłonnych w błonie podśluzowej pobranych wycinków. Mówiąc prościej, nietolerancja pokarmowa daje takie same objawy co alergia pokarmowa, jednak alergia pokarmowa to stan zapalny błony śluzowej, zaś nietolerancja pokarmowa nie przebiega ze stanem zapalnym. Wniosek jest zatem taki, że alergia pokarmowa jest „gorsza” od nietolerancji pokarmowej i wymaga specjalistycznego leczenia.
Na podstawie samych objawów klinicznych nie można odróżnić nietolerancji od alergii pokarmowej. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku, po spożyciu pokarmu występują biegunki lub luźne stolce o charakterze pseudobiegunki, wzdęcia, śluz w stolcu, przezroczysty, w postaci „kłaczków”. Bóle brzucha bywają kurczowe i przykre, ale zwykle objawy szybko ustępują po wydaleniu składnika pokarmowego, który wywołał taką reakcję organizmu.
Nietolerancję pokarmową diagnozujemy po wykluczeniu alergii pokarmowej. Z kolei do diagnostyki alergii pokarmowej służą zarówno testy skórne, badania poziomu IgE i IgG oraz inne, specjalistyczne testy. Należy bowiem pamiętać, że alergia pokarmowa zawsze ma podłoże immunologiczne, zaś nietolerancja pokarmowa nie angażuje naszego układu odpornościowego.
Po wykluczeniu alergii pokarmowej można podejrzewać nietolerancję pokarmową. W tym celu można wykonać próbę prowokacyjną – po spożyciu podejrzanego składnika obserwować wystąpienie dokuczliwych objawów. Leczenie polega na diecie eliminacyjnej, niestety nie ma leczenia swoistego na nietolerancję pokarmową, a tylko objawowe.
Bardzo przydatnym narzędziem diagnostycznym w alergii pokarmowej i nietolerancji jest kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. W alergii pokarmowej zostaje uwidoczniona przekrwiona, niekiedy obrzęknięta śluzówka pokryta śluzem, czasami z drobnymi nadżerkami, a w wycinkach stwierdza się obfity naciek z granulocytów kwasochłonnych. Taki obraz należy różnicować z colitis ulcerosa (zapaleniem nieswoistym). W nietolerancji pokarmowej błona śluzowa nie wykazuje żadnych zmian, czasami jest pokryta śluzem. Nietolerancję pokarmową należy różnicować z zespołem jelita drażliwego (IBS).
Niekiedy możliwa jest jednocześnie nietolerancja i alergia pokarmowa, na przykład na mleko. W takim przypadku nietolerancja może dotyczyć laktozy zawartej w mleku, zaś alergia pokarmowa dotyczy białek mleka – laktoalbuminy.
Pomimo że nie ma leczenia przyczynowego nietolerancji i alergii pokarmowej, to jednak zarówno nietolerancja jak również alergia pokarmowa mogą zmieniać swoje nasilenie w trakcie życia. Mogą ustępować, ale niestety, mogą się też nasilać, uprzykrzając życie choremu.
