Dziedziczenie roszczenia z art. 446 § 3 k.c.

Zagadnienie dziedziczenia roszczenia z art. 446 § 3 k.c. wzbudza wiele kontrowersji w doktrynie.
Jedni autorzy twierdzą, ze uprawnienie z art. 446 § 3 k.c. nie wchodzi do spadku, bowiem jest ono ściśle związane z osobą uprawnionego, skoro warunkiem jego uzyskania jest znaczne pogorszenie jego osobistej sytuacji Ŝyciowej65.

Inni stoją na stanowisku, że roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 k.c. ma charakter majątkowy i wobec tego przechodzi według ogólnych zasad na spadkobierców uprawnionego, ponieważ należy do spadku po nim66. Spór na ten temat definitywnie przecięła uchwała 7 sędziów SN z dnia 26.10.1975 r.67, która mówi, że roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 k.c. przechodzi na spadkobierców
uprawnionego. W uzasadnieniu tej uchwały SN wskazuje, że roszczenie to nie jest ściśle związane z osobą uprawnionego i jako prawo majątkowe, należy do spadku po nim.

Prawo bowiem do żądania naprawienia szkody majątkowej jest z istoty swej dziedziczne jako prawo majątkowe. O tym czy roszczenie z art. 446 § 3 k.c. jest dziedziczne, decyduje charakter szkody, której naprawieniu służy ten przepis. Przyjęcie majątkowego charakteru tej szkody przy braku przepisu szczególnego wyłączającego dziedziczność, musi prowadzić do wniosku iż roszczenie to wchodzi do spadku po uprawnionym.

Jak wskazuje dalej SN, w obecnym stanie prawnym zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie nie ulega już wątpliwości, że odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. nie może być przyznane za same tylko cierpienia moralne doznane z powodu śmierci osoby najbliższej, a zatem jest ono zależne od istnienia szkody o charakterze majątkowym.

Ponadto przepis art. 446 § 3 k.c. mówi o „odszkodowaniu”. Celem zaś odszkodowania jest naprawienie szkody majątkowej. Natomiast na oznaczenie szkody o charakterze niemajątkowym przyjęło się używać terminu „krzywda” i przewiduje się za nią „zadośćuczynienie” w wypadkach w ustawie przewidzianych. Dziedziczenie roszczenia o zadośćuczynienie ustawodawca dopuszcza tylko jako wyjątek od zasady wyrażonej w art. 922 § 2 k.c. Brak analogicznego unormowania kwestii dziedziczenia w art. 446 § 3 k.c. wynika z odmienności obu tych
roszczeń (odszkodowanie i zadośćuczynienie). Z przyczyn wyżej wymienionych należy przyjąć, że pod rządem
art. 446 § 3 k.c. nie ma już istotnego znaczenia to, czy powództwo o odszkodowanie przewidziane w tym przepisie zostało wytoczone przez uprawnionego, czy też przez jego spadkobierców.

Ci ostatni mogą otrzymać odszkodowanie tylko wtedy, gdy przysługiwałoby ono uprawnionemu, jeśliby żył w chwili wyrokowania i tylko w takim zakresie, jaki odpowiada szkodzie powstałej do dnia jego śmierci, chodzi bowiem o wynagrodzenie szkody wynikłej ze znacznego pogorszenia sytuacji życiowej uprawnionego, ale trwającego tylko do dnia śmierci.

Przeciwko dziedziczeniu omawianego roszczenia nie przemawia także przepis art. 449 k.c. ograniczający możność zbycia niektórych roszczeń. Takie stanowisko zajął SN w swoim orzeczeniu z dnia 29.07.1970 r.68, w którym stwierdza: przepis art. 449 k.c. nie dozwala jedynie na „zbycie” roszczeń wymienionych w art. 444 - 448 k.c. – a nie na przeniesienie tych roszczeń przez poszkodowanego na inne osoby w drodze czynności prawnej, takich jak umowa sprzedaży, zamiany, darowizny czy też innej umowy zobowiązującej do przeniesienia
wierzytelności. Przepis ten natomiast nie wyłącza przejścia tych roszczeń w drodze spadkobrania.

65 S. Garlicki, Odpowiedzialność cywilna za nieszczęśliwe wypadki, Warszawa 1971, s. 478.
66 A. Szpunar, Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek śmierci osoby bliskiej, Bydgoszcz 2000, s. 158
67 Uchwała SN z dn. 26.10.1975 r., III PZP 22/70, OSN 1971/7-8, poz. 120.
68 Orzeczenie SN z dn. 29.07.1970 r., II CR 307/70, (nie publ.).
www.odszkodowania24.eu