W pierwszej części była mowa o technikach tłumaczenia wraz z przykładami. Dzisiaj dowiemy się m.in. o grze słów i utartych zwrotach używanych w tworzeniu nagłówków.
7. Częstą forma nagłówka w języku angielskim jest zdanie bezpodmiotowe (składające się zarówno z jednego, jak i kilku członów):
A Brave New Economy for Singapore - Смелая новая экономика для Сингапура ("Odważna, nowa ekonomia dla Singapuru")
DT incentives for retail buyer - Стимулы компании Дойче Телеком в работе с индивидуальными (розничными) заказчиками ("Bodźce dla firmy Deutsche Telekom w pracy z indywidualnymi [detalicznymi] klientami")
IMF loan accord delay - Задержка соглашения о кредите МВФ ("Opóźnienie umowy pożyczki dla MWF")
8. Nagłówki w języku angielskim mogą być połączeniem wyrazowym z imiesłowem lub rzeczownikiem odczasownikowym:
Muddying the waters - В мутной воде (дословный перевод «мутя воду» явно был бы неудачным) ("W mętnej wodzie" - dosłowne tłumaczenie "mącąc wodę" nie byłoby szczęśliwym rozwiązaniem)
Keeping up the pace - Сохраняя темп ("Zachowując tempo")
9. Aby zwrócić uwagę czytelnika, w nagłówkach często stosuje się dwukropki i znaki zapytania:
Laptops: Do we need that speed? - Портативный компьютер: Есть ли необходимость в такой скорости? ("Komputer przenośny: czy taka szybkość jest potrzebna?")
Is the weak euro making Germany complacent? - Играет ли на руку Германии падение евро? ("Czy upadek euro jest Niemcom na rękę?")
10. Nagłówek może również wyrażać pytanie w sposób pośredni:
Why Big Tobacco Can’t Be Killed - Почему нельзя ликвидировать табачную промышленность. ("Dlaczego nie należy likwidować przemysłu tytoniowego")
What’s wrong with paying off the national debt - В чем заключаются проблемы с выплатой государственного долга. ("Z czego wynikają problemy z zapłaceniem państwowego długu")
11. Wykorzystanie w nagłówkach słownictwa kolokwialnego i slangu też służy zwróceniu uwagi czytelnika:
(...)
Coke: Say good-bye to the good ol’ boy culture - Кока-кола: Прощай, старое доброе время. ("Coca Cola: Żegnajcie, stare, dobre czasy")
12. Sporym wyzwaniem dla tłumacza jest użycie w nagłówkach związków frazeologicznych, gry słów lub specjalnie zmienionych utartych zwrotów, które są zrozumiałe jedynie dla osób znających kulturę anglojęzyczną.Has Ford backed Detroit into corner? (back into corner — загонять в угол; головное предприятие «Форд» находится в Детройте, США. "zagnać w [kozi] róg”; duża fabryka Forda znajduje się w Detroit w USA")
To save or not to save? (парафраз из Шекспира «to be or not to be» – «Быть или не быть?», "Parafraza ze sztuki Szekspira - być albo nie być?").
Much ado about lending (парафраз из Шекспира «Much ado about nothing» – «Много шума из ничего», "Parafraza ze sztuki Szekspira Wiele hałasu o nic").
North Korea: Why it’s suddenly ready to come in from the cold (Wyraźnie widać tu nawiązanie do najbardziej znanej książki, "Ze śmiertelnego zimna", angielskiego pisarza Johna le Carré).
Suddenly Goldman is less golden
W tym wypadku gra słów (po angielsku „pun”; „play on words”) jest tworzona na podstawie nazwy firmy Goldman, Sachs & Co. i słowa "golden" - „złoty”, w kontekście krytyki, która się pojawiła w wyniku podejrzanych działań firmy.
Bardzo często gra słów (kalambur) całkowicie utrudnia tłumaczenie tekstu, co się również tyczy nagłówków.
Dlatego wyjściem z sytuacji może być neutralny przekład w formie opisowej, np. "Nieoczekiwane problemy firmy Goldman, Sachs & Co.”
Jedną z praktyk stosowanych w takich przypadkach jest wyjaśnienie znaczenia gry słów w pierwszym akapicie lub podanie takich informacji w dalszej części tekstu, żeby czytelnik zrozumiał sens tytułu. Powyższy nagłówek jest wyjaśniony właśnie w ten sposób, w pierwszym zdaniu artykułu:
After a string of troubled deals, the firm [Goldman, Sachs & Co.] is facing criticism. - После ряда сомнительных сделок фирма [Гольдман, Закс и Ко.] подвергается нападкам (критике). ("Po szeregu wątpliwych transakcji firma [Goldman, Sachs & Co.] padła ofiarą krytyki")
Często gra słów jest budowana na dwuznaczności danego słowa, przy czym często jego drugie znaczenie pochodzi z języka potocznego czy slangu. W takim wypadku, ponieważ często przekład jest niewykonalny, tłumacz może zamieścić komentarz, przypis, objaśniający sens danego zwrotu. Poniżej przykład gry słów zbudowanej na podwójnym znaczeniu słowa "grand": 1. olbrzymi, wspaniały, 2. tysiąc dolarów (określenie slangowe). Taką grę słów można jedynie wyjaśnić.
Love is grand.
Divorce is a hundred grand.
