1. Włochy – kraj ojczysty języka włoskiego
Status: język urzędowy na całym terytorium kraju
Nie sposób rozpocząć tego zestawienia inaczej niż od Włoch – ojczyzny języka włoskiego. Jest on tu nie tylko językiem urzędowym, ale także nośnikiem tożsamości narodowej, kulturowej i historycznej. Włoski jest używany we wszystkich dziedzinach życia publicznego – od administracji, przez edukację, aż po media.
Różnorodność dialektalna
Warto zaznaczyć, że w wielu regionach Włoch równolegle z włoskim funkcjonują silne dialekty regionalne (np. neapolitański, sycylijski, wenecki), które mają swoje korzenie często jeszcze w łacinie ludowej. Mimo to standardowy język włoski pozostaje jedynym oficjalnym językiem całego kraju.
2. Szwajcaria – jeden z czterech języków urzędowych
Status: język urzędowy na poziomie federalnym
Szwajcaria to unikatowy przykład kraju o czterojęzyczności urzędowej: niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim. Włoski jest jednym z języków urzędowych na poziomie federalnym, a jego status jest szczególnie silny w kantonie Ticino oraz w południowej części kantonu Gryzonia (Grigioni/Grischun).
Rola języka włoskiego w Szwajcarii
Włoski jest językiem administracji, edukacji, sądownictwa oraz mediów w regionach, gdzie stanowi język większości. Działa tu również szereg włoskojęzycznych instytucji kulturalnych, uniwersytetów i mediów. Co istotne, władze federalne są zobowiązane do publikowania oficjalnych dokumentów także w języku włoskim.
3. San Marino – włoski jako jedyny język urzędowy
Status: jedyny język urzędowy
San Marino, enklawa wewnątrz Włoch, to jedno z najmniejszych państw świata. Włoski jest tutaj jedynym językiem urzędowym i dominuje w życiu codziennym, administracji oraz edukacji. Wszystkie dokumenty państwowe i urzędowe publikowane są wyłącznie po włosku.
4. Watykan – język włoski jako język administracyjny
Status: język roboczy i administracyjny (obok łaciny)
Watykan formalnie uznaje łacinę jako język urzędowy, jednak w praktyce język włoski dominuje w codziennych sprawach administracyjnych, sądowych, a także w komunikacji z wiernymi i mediami.
Uzasadnienie dominacji włoskiego
Ze względu na swoje położenie (Watykan znajduje się w samym sercu Rzymu), język włoski jest naturalnym narzędziem komunikacji zarówno dla duchownych, jak i dla odwiedzających pielgrzymów. Dokumenty nieformalne, przemówienia papieskie oraz wiele publikacji wydawanych przez Stolicę Apostolską pojawia się najpierw po włosku.
5. Chorwacja i Słowenia – język włoski jako język mniejszości narodowej
Status: język współoficjalny w określonych regionach
Chociaż w Chorwacji i Słowenii język włoski nie jest językiem ogólnokrajowym, posiada status urzędowy w niektórych regionach zamieszkałych przez mniejszość włoską, zwłaszcza na obszarze dawnej Dalmacji i Istrii.
W Chorwacji:
-
Włoski ma status języka mniejszości narodowej, z możliwością jego używania w edukacji, sądownictwie i administracji lokalnej, głównie w Istrii.
W Słowenii:
-
W rejonie przygranicznym (m.in. Koper, Izola, Piran) włoski jest współoficjalny i obowiązuje w urzędach, szkołach i komunikacji publicznej.
6. Libia – pozostałości językowe po kolonializmie włoskim
Status: brak oficjalnego statusu, lecz znaczenie historyczne
Włoski był językiem administracyjnym w Libii w czasie okupacji włoskiej (1911–1943). Po odzyskaniu niepodległości język ten stopniowo tracił na znaczeniu, choć do dziś niektóre elity, starsze pokolenia oraz środowiska biznesowe znają podstawy włoskiego. Nie ma on jednak żadnego statusu urzędowego.
7. Somalia i Erytrea – dziedzictwo kolonialne
Podobnie jak Libia, również Somalia i Erytrea były niegdyś koloniami włoskimi. Włoski był przez długi czas wykorzystywany w administracji i edukacji. Dziś nie ma on tam już statusu urzędowego, jednak pozostaje obecny w niektórych środowiskach akademickich i urzędniczych jako język drugiego rzędu.
8. Argentyna, Brazylia i inne kraje emigracji włoskiej
Status: brak urzędowego statusu, silna obecność kulturowa
W krajach takich jak Argentyna, Brazylia, Urugwaj czy Stany Zjednoczone włoski nie ma statusu języka urzędowego, ale odgrywa dużą rolę kulturową i społeczną dzięki masowej emigracji z Włoch w XIX i XX wieku. W niektórych regionach prowadzi się nauczanie włoskiego jako języka dziedzictwa, a włoskie media, szkoły i instytuty kulturalne są aktywne do dziś.
Włoski na świecie – język z globalnym dziedzictwem
Choć włoski nie jest językiem o tak globalnym zasięgu jak angielski czy hiszpański, jego znaczenie kulturowe, historyczne i administracyjne w wielu regionach świata jest nie do przecenienia. To język sztuki, muzyki, mody i architektury, który kształtował świadomość pokoleń i nadal znajduje się w kręgu języków o wysokim prestiżu.
