Obrót walutami reguluje ustawa z 27 lipca 2002 r. Prawo Dewizowe (dalej jako PD, Dz. U. z 2002 r. Nr 141 poz. 1178 z późniejszymi zmianami). W niniejszym artykule skupiamy się na obrocie walutami dokonywanym przez podmioty wykonujące działalność kantorową, czyli podmioty prowadzące kantory wymiany walut.
Działalność kantorowa jako działalność regulowana
W myśl definicji zawartych w PD działalnością kantorową jest regulowana działalność gospodarcza polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w tych transakcjach. Zgodnie natomiast z art. 5 pkt 5 ustawy z dnia z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (dalej jako SDG) działalnością regulowaną jest działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa.
Chcąc podjąć taką działalność przedsiębiorca zobligowany jest do spełnienia konkretnych warunków wskazanych w przepisach prawnych, a w szczególności łącznego spełnienia dwóch przesłanek wynikających z ustawy o SDG. Chodzi po pierwsze o warunki szczególne, ujęte w odrębnych przepisach (tzw. warunki materialne), po drugie o dokonanie wpisu do rejestru działalności regulowanej, prowadzonego przez właściwe organy administracji publicznej (warunki formalne).
Dopełnieniem powyższych regulacji w zakresie działalności kantorowej jest przepis art. 40c PD. Zgodnie z nim, w przypadku stwierdzenia w toku kontroli rażącego naruszenia warunków wykonywania działalności kantorowej kontrolerzy występują do Prezesa Narodowego Banku Polskiego o wydanie decyzji o zakazie jej wykonywania.
Spełnienie opisanych warunków uchyla zatem ustawowy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Należy przy tym zwrócić uwagę, że cytowane przepisy w żaden sposób nie odnoszą się do sposobu wykonywania działalności. Spełnienie wskazanych powyżej warunków ze strony przedsiębiorcy umożliwia mu zatem nabycie ex lege publicznego prawa podmiotowego do podejmowania konkretnej działalności, bez konieczności uzyskania zgody ze strony właściwego organu. Ważne jest jednak, aby przez cały okres prowadzenia działalności regulowanej, warunki te były nadal spełniane w sposób ciągły.
Prowadzenie działalności kantorowej z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych
Wskazać należy, że przedsiębiorca, który wykonuje działalność kantorową, jest obowiązany zgodnie z przepisami do:
- prowadzenia na bieżąco ewidencji wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej,
- prowadzenia, w godzinach działalności kantoru, kupna i sprzedaży wartości dewizowych będących przedmiotem obrotu,
- wydawania, w sposób zgodny z przepisami, dowody kupna i sprzedaży przy każdej umowie kupna lub sprzedaży wartości dewizowych.
Sprzedaż wartości dewizowych, kupionych w ramach działalności kantorowej, może być dokonywana po wprowadzeniu tych wartości do ewidencji operacji, powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej. Dokonuje się tego na podstawie wpisu określającego datę realizacji transakcji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 24 września 2004 r. w sprawie wyposażenia lokalu przeznaczonego do wykonywania działalności kantorowej oraz sposobu prowadzenia ewidencji i wydawania dowodów kupna i sprzedaży wartości dewizowych1 ewidencja ta obejmuje wszelkie transakcje i operacje powodujące zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej, w tym:
- transakcje rozliczane w kantorze,
- transakcje rozliczane za pośrednictwem rachunków bankowych,
- transakcje rozliczane w części w kantorze i w części za pośrednictwem rachunków bankowych,
- operacje przemieszczania wartości dewizowych lub waluty polskiej między kasą a rachunkami bankowymi.
W ewidencji, o której mowa powyżej, ujmuje się między innymi datę zawarcia i realizacji transakcji lub przeprowadzenia operacji. Ponadto zawiera ona rodzaj transakcji lub operacji (kupno, sprzedaż, zasilenie kasy z rachunku bankowego, odprowadzenie z kasy na rachunek bankowy), sposób rozliczenia transakcji (wpłata do kasy, wypłata z kasy, wpłata na rachunek bankowy, wypłata z rachunku bankowego, rozliczenie za pośrednictwem rachunków bankowych). Przedsiębiorca, prowadząc ewidencję, obowiązany jest zapewnić w każdym momencie możliwość ustalenia aktualnego stanu kasy w poszczególnych wartościach dewizowych i w walucie polskiej.
W art. 14 PD dotyczącym wymogów stawianych przedsiębiorcy wykonującemu działalność kantorową, ustawodawca wskazał, iż przedsiębiorca taki jest obowiązany zapewnić także m.in.:
- prowadzenie, w godzinach działalności kantoru, ciągłego kupna i sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu, jednocześnie nie wspominając ani słowem o tym, że transakcje te muszą odbywać się ściśle w lokalu kantoru,
- lokal i jego wyposażenie spełniające warunki techniczne i organizacyjne niezbędne do bezpiecznego i prawidłowego wykonywania czynności bezpośrednio związanych z działalnością kantorową (szczegółowo wymogi te precyzuje wspomniane już rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 września 2004 r.).
Z uwagi na powyższe uregulowania, działalność kantorowa nie może być prowadzona jedynie za pośrednictwem Internetu. Podmiot prowadzący taką działalność musi posiadać lokal. Warto jednak podkreślić, że transakcje mogą być również rozliczane za pomocą rachunków bankowych. Oznacza to zatem, że ustawodawca dopuścił możliwość nieobecności jednej ze stron w lokalu kantoru przy dokonywaniu transakcji. Co ważne, w żadnym przepisie PD ustawodawca nie zawarł obowiązku sprzedaży i kupna waluty wyłącznie w lokalu. Przyjęcie założenia, zgodnie z którym dokonywanie transakcji musi się odbywać tylko tam, powodowałoby praktyczny brak możliwości realizowania transakcji w inny sposób, w tym poprzez Internet, czy za pośrednictwem rachunków bankowych.
Artykuł 70 kodeksu cywilnego
Na koniec warto zwrócić uwagę również na to, że dokonywanie sprzedaży i kupna walut obcych za pośrednictwem serwisu internetowego nie stanowi wykonywania działalności kantorowej poza lokalem. Zgodnie z art. 70 § 2 kodeksu cywilnego w razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu. Jeżeli nie jest wymagane dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu albo oferta jest składana w postaci elektronicznej - w miejscu zamieszkania, lub siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.
Wynika z tego, że ilekroć podmiot prowadzący działalność kantorową składałby ofertę kupna lub sprzedaży waluty za pośrednictwem serwisu internetowego, czyniłby to niewątpliwie w postaci elektronicznej, zgodnie ze wskazanym przepisem kodeksu cywilnego, czyli w miejscu zamieszkania albo siedzibie podmiotu prowadzącego działalność kantorową. Z tego powodu istotne jest , by miejsce prowadzenia tej działalności określać właśnie w miejscu zamieszkania lub siedzibie podmiotu prowadzącego taką działalność.
