Tak jak podatnik nie ma wyboru czy chce płacić podatek dochodowy czy nie, tak ma możliwość wyboru czy chce być podatnikiem VAT. Przy czym swoboda ta jest ograniczona. To znaczy, że osoba rozpoczynając działalność gospodarczą może nie być podatnikiem VAT do momentu nie przekroczenia obrotu 50.000 zł. Gdy w trakcie roku przekroczy ten limit to automatycznie podlega pod ustawę VAT począwszy od miesiąca w którym nastąpi przekroczenie bariery 50.000 zł. Jeżeli podatnik w trakcie pierwszego roku prowadzenia działalności gospodarczej nie przekroczy tej bariery to w drugim roku i kolejnych latach limit ten zwiększa się do kwoty 100.000 zł
Należy jednak uważać na pewną pułapkę. Limit ten rozliczany jest proporcjonalnie co oznacza że jeżeli podatnik rozpoczyna działalność od miesiąca np. czerwca to limit ten proporcjonalnie wynosi 50.000 /12 * 6 czyli 25.000 zł. Zatem żeby uniknąć wpadnięcia w pułapkę zwolnienia VAT należy pamiętać o średniomiesięcznym limicie 4166 zł w pierwszym roku (50.000/12) oraz o średniomiesięcznym limicie w drugim roku działalności 8333 (100.000/12).
Przykład I: Pan Jan otworzył działalność 15.02.2010. W lutym osiągnął obrót 3000 zł. W marcu osiągnął obrót 3500. W kwietniu osiągnął obrót 5600 zł.
Pomimo przekroczenia w pierwszym roku działalności obrotu w kwietniu kwoty 4166 zł i tak jest zwolniony z podatku VAT ponieważ średniomiesięczny obrót wynosi 4033 zł (3000+3500+5600)/3.
Przykład II. Pan Stefan otworzył działalność we wrześniu 2010. We wrześniu uzyskał obrót 2000 zł, w październiku zaś miał dobry miesiąc i uzyskał obrót 8.000 zł. Zgodnie z zasadą proporcjonalności staje się w październiku podatnikiem VAT ponieważ średniomiesięczny obrót przekroczył barierę 4166 zł bo (2000+8000)/2=5000
Jeżeli przedsiębiorca ma możliwość i chce korzystać ze zwolnienia opisanego wyżej to nie ma prawa do rozliczania podatku VAT od zakupywanych towarów i usług. Z drugiej zaś strony przy sprzedaży wyrobów i usług nie wystawia faktury VAT tylko rachunek.
Należy podkreślić ze opisane zwolnienie podmiotowe jest pewnego rodzaju dobrodziejstwem dla podatnika, który może z niego skorzystać lub nie. Osoba, która ma możliwość z korzystania ze zwolnienia i tak ma prawo opodatkować się jako VATowiec w momencie zakładania działalności gospodarczej. Jest to korzystne rozwiązanie szczególnie dla osób, które na początku działalności mają duże wydatki inwestycyjne przerastające osiągane przychody.
Przedsiębiorca dla celów opodatkowania podatkiem VAT musi zarejestrować się składając w US dokument VAT-R. Określa w nim od kiedy chce być opodatkowany podatkiem VAT oraz może wybrać sposób rozliczania się z podatku VAT miesięcznie lub kwartalnie. Jeżeli wybierze metodę miesięcznego rozliczania się z VAT to zobowiązany jest do comiesięcznego składania deklaracji VAT-7. Deklarację za dany miesiąc składa się do 25 dnia następnego miesiąca. Jeżeli wybierze metodę kwartalną to zobowiązany jest do cokwartalnego składania deklaracji VAT-7. Deklarację za dany kwartał składa się do 25 dnia następnego kwartału.
Jeżeli przedsiębiorca rejestrujący się jako podatnik VAT planuje obrót z UE to na druku VAT-R deklaruje że chce być VATowcem unijnym.
Opłata rejestracyjna dla podatku VAT wynosi 170 zł.
Po dokonaniu rejestracji na podstawie druku VAT-R przedsiębiorca otrzymuje od US dokument oznaczony VAT-5 o nazwie „Potwierdzenie zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT” z numerem NIP. Jeżeli przedsiębiorca zarejestrował się jako podatnik VAT unijny to przed numerem NIP jest oznaczenie PL, które należy stosować na wystawianych fakturach.
Należy podkreślić, że przedsiębiorca który zarejestrował się jako VATowiec musi zwracać uwagę na zróżnicowanie stawek podatkowych w zależności od rodzaju sprzedawanego towaru czy usługi. Przed końcem roku 2010 obowiązuje stawka 22%,7’%, 3%, 0% oraz „zw”(zwolniona).
Wykaz poszczególnych rodzajów działalności z podaniem właściwej stawki VAT (innej niż 22% ) mieści się w załącznikach do ustawy o podatku od towarów i usług.
