Proza to przeciwieństwo wiersza, to mowa niewierszowana, niewiązana, traktowana często jako mowa naturalna, bezpośrednia. Nie spodziewamy się w niej bogactwa środków stylistycznych, lecz konkretów. Proza często pojawia się w tematach maturalnych, w typowych wypracowaniach szkolnych. Oto 10 wskazówek, które pomogą w lepszym interpetowaniu i analizowaniu epiki.
1. Zawsze zaczynaj od dokładnego przeanalizowania polecenia.
Jeżeli analizujesz fragment utworu, koniecznie odnoś się również do pozostałej części dzieła. Jeżeli masz porównać dwa fragmenty odpowiedz na pytanie: co je łączy, a co dzieli?
2. Unikaj streszczania, nie przepisuj zbyt długich fragmentów tekstu.
3. Zwróć uwagę na narrację.
Osoba mówiąca to zarysowana postać, czy tylko głos mówiący? Wypowiada się w pierwszej czy w trzeciej osobie? Czy jest obiektywny, czy subiektywny? Wszechwiedzący, usutuowany wewnątrz świata przedstawionego, czy może poza nim? Jaki jest jego punkt widzenia, wiedza? Jaki ma stosunek do przedstawianej rzeczywistości? Wystarczy odpowiedzieć na te pytania, a już duża część pracy za nami.
4. Określ czas i miejsce akcji.
5. Zwróć uwagę na fabułę.
Czy wydarzenia ułożone są chronologicznie, a może są samodzielnymi epizodami? Jaki jest układ zdarzeń, kompozycja? Znajdź zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, puentę. Jeśli tekst nie jest fabularny, to określ czy jest np. eseistyczny.
6. Przedstaw bohatera, bohaterów.
Większość tematów dotyczy właśnie postaw bohaterów, sposobu kreowania postaci. Czy bohater jest pasywny, czy aktywny; główny czy poboczny, jakie ma cechy, motywację działania itp.?
7. Warto wspomnieć o roli tytułu.
8. Wypowiedz się na temat języka i stylu.
Odpowiedz, czy tekst jest suchą relacją, czy może ma charakter emocjonalny (np. w pamiętnikach)? Przyjrzyj się środkom stylistycznym, czy występują w tekście? Jaka jest ich rola? Znajdź słowa klucze, odczytaj ich sens. Zwracaj uwagę na styl: może jest podniosły, może ironiczny? Czy występuje stylizacja językowa?
9. Zastanów się, czy utwór nawiązuje do innych dzieł.
Zauważasz jakieś nawiązania? Czy są to nawiązania jawne czy ukryte? Czy są nawiązania do biografii autora? Do wydarzeń historycznych? Jaka jest konwencja literacka: realistyczna, groteskowa, a może symboliczna? Jeżeli w tekście pojawiają się charakterystyczne cechy gatunkowe, należy o nich wspomnieć.
10. Na zakończenie umieść uogólniającą tezę, wyciągaj wnioski, oceniaj, wyraź swoje zdanie- to zawsze jest cenniejsze niż powtarzanie informacji za analizowanym tekstem.
1. Zawsze zaczynaj od dokładnego przeanalizowania polecenia.
Jeżeli analizujesz fragment utworu, koniecznie odnoś się również do pozostałej części dzieła. Jeżeli masz porównać dwa fragmenty odpowiedz na pytanie: co je łączy, a co dzieli?
2. Unikaj streszczania, nie przepisuj zbyt długich fragmentów tekstu.
3. Zwróć uwagę na narrację.
Osoba mówiąca to zarysowana postać, czy tylko głos mówiący? Wypowiada się w pierwszej czy w trzeciej osobie? Czy jest obiektywny, czy subiektywny? Wszechwiedzący, usutuowany wewnątrz świata przedstawionego, czy może poza nim? Jaki jest jego punkt widzenia, wiedza? Jaki ma stosunek do przedstawianej rzeczywistości? Wystarczy odpowiedzieć na te pytania, a już duża część pracy za nami.
4. Określ czas i miejsce akcji.
5. Zwróć uwagę na fabułę.
Czy wydarzenia ułożone są chronologicznie, a może są samodzielnymi epizodami? Jaki jest układ zdarzeń, kompozycja? Znajdź zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, puentę. Jeśli tekst nie jest fabularny, to określ czy jest np. eseistyczny.
6. Przedstaw bohatera, bohaterów.
Większość tematów dotyczy właśnie postaw bohaterów, sposobu kreowania postaci. Czy bohater jest pasywny, czy aktywny; główny czy poboczny, jakie ma cechy, motywację działania itp.?
7. Warto wspomnieć o roli tytułu.
8. Wypowiedz się na temat języka i stylu.
Odpowiedz, czy tekst jest suchą relacją, czy może ma charakter emocjonalny (np. w pamiętnikach)? Przyjrzyj się środkom stylistycznym, czy występują w tekście? Jaka jest ich rola? Znajdź słowa klucze, odczytaj ich sens. Zwracaj uwagę na styl: może jest podniosły, może ironiczny? Czy występuje stylizacja językowa?
9. Zastanów się, czy utwór nawiązuje do innych dzieł.
Zauważasz jakieś nawiązania? Czy są to nawiązania jawne czy ukryte? Czy są nawiązania do biografii autora? Do wydarzeń historycznych? Jaka jest konwencja literacka: realistyczna, groteskowa, a może symboliczna? Jeżeli w tekście pojawiają się charakterystyczne cechy gatunkowe, należy o nich wspomnieć.
10. Na zakończenie umieść uogólniającą tezę, wyciągaj wnioski, oceniaj, wyraź swoje zdanie- to zawsze jest cenniejsze niż powtarzanie informacji za analizowanym tekstem.
Licencja: Creative Commons
