Zaćma
Zaćma jest najczęstszą chorobą oczu związaną z wiekiem. Polega na stopniowym zmętnieniu soczewki, co skutkuje pogorszeniem ostrości widzenia, problemami z kontrastem, zamgleniem obrazu czy trudnościami w widzeniu nocnym. Choroba rozwija się głównie u osób starszych, ale sprzyjają jej również cukrzyca, palenie papierosów, długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV oraz stosowanie niektórych leków, np. steroidów. Leczenie zaćmy polega wyłącznie na chirurgicznym usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznej, przezroczystej. Profilaktyka sprowadza się do unikania czynników ryzyka – stosowania okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, diety bogatej w antyoksydanty i regularnych kontroli okulistycznych po 50. roku życia.
Zaćma wtórna
Po operacji usunięcia zaćmy u części pacjentów dochodzi do zmętnienia tylnej torebki soczewki, która pozostaje w oku, aby utrzymać wszczepioną sztuczną soczewkę na miejscu. To właśnie ten stan określa się jako zaćma wtórna. Objawy są zbliżone do zaćmy pierwotnej – pacjenci zauważają ponowne pogorszenie ostrości widzenia, zamglenie obrazu czy trudności w czytaniu. Schorzenie częściej pojawia się u osób młodszych poddanych operacji, a także u pacjentów z chorobami współistniejącymi, np. cukrzycą. Leczenie jest szybkie i mało inwazyjne – polega na zastosowaniu lasera YAG, który tworzy przejrzyste okienko w zmętniałej torebce. Zapobiec zaćmie wtórnej nie da się całkowicie, ale nowoczesne techniki operacyjne i odpowiednie soczewki wewnątrzgałkowe zmniejszają ryzyko jej rozwoju.
Jaskra
Jaskra to przewlekła choroba, w której dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, zwykle w wyniku podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Przez długi czas nie daje objawów, a nieodwracalne ubytki w polu widzenia pojawiają się stopniowo. Częściej występuje u osób po 40. roku życia, z rodzinnym obciążeniem, wysoką krótkowzrocznością i chorobami układu krążenia. Leczenie obejmuje stosowanie kropli obniżających ciśnienie, laseroterapię lub zabiegi chirurgiczne. Najważniejsza w profilaktyce jest regularna kontrola ciśnienia w oku i badanie dna oka, które pozwalają wykryć chorobę na wczesnym etapie.
Zespół suchego oka
Zespół suchego oka wiąże się z niewystarczającą produkcją łez lub ich nieprawidłowym składem. Objawia się uczuciem piasku pod powiekami, pieczeniem, zaczerwienieniem i światłowstrętem. Dotyczy głównie osób spędzających wiele godzin przy komputerze, noszących soczewki kontaktowe, a także kobiet po menopauzie. Sprzyjają mu także choroby autoimmunologiczne i suche powietrze w klimatyzowanych pomieszczeniach. Leczenie polega na stosowaniu sztucznych łez i leków poprawiających jakość filmu łzowego, a profilaktyka na regularnych przerwach podczas pracy wzrokowej, dbaniu o odpowiednie nawilżenie powietrza i ochronę oczu przed czynnikami drażniącymi.
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)
AMD uszkadza centralną część siatkówki odpowiedzialną za ostre widzenie. Choroba objawia się zniekształceniem obrazu, trudnościami w czytaniu i ciemną plamą w centrum pola widzenia. Występuje głównie u osób starszych, a ryzyko zwiększają palenie tytoniu, nadciśnienie i obciążenia rodzinne. Leczenie zależy od postaci choroby – w suchej stosuje się suplementację i profilaktykę, a w wysiękowej iniekcje anty-VEGF do oka. Działania zapobiegawcze obejmują dietę bogatą w luteinę i zeaksantynę, ochronę oczu przed słońcem oraz całkowite wyeliminowanie palenia.
Wady refrakcji
Krótkowzroczność, nadwzroczność i astygmatyzm to powszechne zaburzenia widzenia wynikające z nieprawidłowego kształtu gałki ocznej lub rogówki. Objawiają się pogorszeniem ostrości widzenia i zmęczeniem oczu. Dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych, a u młodzieży szczególnie nasilają się przez nadmierne korzystanie z komputerów i smartfonów. Korekcja polega na stosowaniu okularów, soczewek kontaktowych lub zabiegach laserowych. Ryzyko można zmniejszyć poprzez higienę pracy wzrokowej, spędzanie czasu na świeżym powietrzu i regularne kontrole okulistyczne w wieku szkolnym.
Zapalenie spojówek
Zapalenie spojówek powoduje zaczerwienienie, obrzęk powiek i łzawienie. Może mieć podłoże bakteryjne, wirusowe lub alergiczne. Szczególnie często występuje u dzieci, alergików i osób noszących soczewki kontaktowe. Leczenie uzależnione jest od przyczyny – stosuje się antybiotyki w kroplach, leki przeciwhistaminowe lub preparaty łagodzące podrażnienia. Profilaktyka obejmuje higienę rąk, unikanie pocierania oczu i korzystania ze wspólnych ręczników oraz odpowiednią pielęgnację soczewek.
Retinopatia cukrzycowa
Retinopatia cukrzycowa to powikłanie długo trwającej cukrzycy, które uszkadza naczynia krwionośne siatkówki. Początkowo nie daje objawów, a w późniejszych stadiach prowadzi do krwotoków i znacznego pogorszenia widzenia. Najbardziej zagrożeni są pacjenci z niekontrolowaną cukrzycą i dodatkowymi chorobami układu krążenia. Leczenie obejmuje laseroterapię i iniekcje anty-VEGF, ale podstawą jest profilaktyka – utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru we krwi, zdrowa dieta i regularne kontrole okulistyczne.
Odwarstwienie siatkówki
Odwarstwienie siatkówki to stan nagły, objawiający się błyskami światła, nagłym pojawieniem się mętów i wrażeniem przesuwającej się zasłony w polu widzenia. Najczęściej występuje u osób z wysoką krótkowzrocznością, po urazach oka i po operacjach okulistycznych. Wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, gdyż brak leczenia prowadzi do utraty wzroku. Profilaktyka polega na regularnych kontrolach okulistycznych w przypadku obecności czynników ryzyka i ochronie oczu przed urazami.
Profilaktyka kluczem do uniknięcia chorób oczu
Choroby oczu, zarówno pierwotne jak zaćma, jak i wtórne powikłania po leczeniu, mogą znacznie pogorszyć jakość życia. Wiele z nich rozwija się podstępnie, dlatego tak istotne są regularne wizyty u okulisty i znajomość czynników ryzyka. Profilaktyka – zdrowa dieta, ochrona przed promieniowaniem UV, kontrola chorób przewlekłych i higiena pracy oczu – stanowi najlepszy sposób, aby ograniczyć rozwój schorzeń i jak najdłużej cieszyć się dobrym widzeniem.
