Unia Europejska, jeśli chce wieść prym na gospodarczej mapie świata, ze względu na relatywnie małe zasoby naturalne i wysokie koszty siły roboczej, skazana jest na intensyfikację innowacyjności, która podlegać będzie komercjalizacji. Jak pokazują analizy, dużo w Europie jeszcze musimy zrobić, aby w zakresie rynkowych nowości być konkurencyjnymi. Europejskie wydatki na R+D na poziomie 1,9% dochodu narodowego muszą martwić, jeśli porównamy je do ponad 4% Izraela, prawie 4% Korei Płd. i Japonii czy prawie 3% USA. Nawet Chiny, które do nie dawna uważane były za gospodarkę odtwórczą, mogą popisać się wskaźnikiem wydatków na badania i rozwój na poziomie równym Europie, czyli 1,9%, ale za to z dynamiką wzrostu tego wskaźnika rok do roku bliską 40%.
Jednym z narzędzi wspierających przemysł UE w podejmowaniu - czasem ryzykownych - decyzji o inwestycjach w badania nad innowacjami jest program dotacyjny Horizon 2020 z budżetem na lata 2014-20 bliskim 80 miliardów euro. Ze względu na bardzo mały udział sektora firm MŚP w rozwijaniu innowacji w porównaniu do ich znaczącego udziału w tworzeniu PKB i miejsc pracy, Komisja Europejska zdecydowała o ograniczeniu barier wejścia do Horizon 2020 dla małych i średnich przedsiębiorstw. W celu intensywniejszego zaangażowania firm MŚP w działania badawczo-rozwojowe stworzono dedykowany instrument dotacyjny dostępny tylko i wyłącznie dla firm z tego sektora (Instrument MŚP).
Instrument MŚP to idealny system finansowania dla firm, które gotowe są zmierzyć się z wyzwaniem rozwoju swojego biznesu poprzez urzeczywistnienie pomysłów lub koncepcji, przekuwając je na konkurencyjne na miarę europejską produkty czy usługi. Instrument MŚP obejmie wszystkie dziedziny nauki, technologii i innowacji w podejściu oddolnym w ramach danego wyzwania społecznego lub technicznego, zwłaszcza projekty przekrojowe i interdyscyplinarne. Podejście oddolne oznacza pozostawienie bardzo szerokiej przestrzeni w pomysłowości aplikantów. Celem instrumentu MŚP jest przede wszystkim:
- wypełnienie luk w finansowaniu badań na ich wczesnym etapie, a przez to stymulowanie przełomowych innowacji.
- wspieranie innowacyjnych, ambitnych, pragnących swojego wzrostu i umiędzynarodowienia MŚP,
- wspieranie wszystkich rodzajów innowacji, w tym tych nie-technologicznych, społecznych i w zakresie usług.
Jak działa Instrument MŚP?
Instrument MŚP zapewni łatwy dostęp do finansowania rozwoju i wdrożenia innowacji poprzez proste zasady i procedury. W ramach Instrumentu beneficjenci będą mieli dostęp do dodatkowego wsparcia w całym cyklu procesu tworzenia innowacji. Proces ten, również dla ułatwienia aplikowania, podzielono na trzy fazy: analizę wykonalności, realizację badań aż do przedstawienia prototypu oraz komercjalizację innowacji.
Faza 1 - Studium wykonalności
Celem tej fazy jest ocena potencjału technicznego i komercyjnego projektu. Ma ona za zadanie potwierdzić wykonalność koncepcji, dokonać oceny ryzyka, zagadnień własności intelektualnej, wyszukać partnerów do realizacji projektu, zrealizować badania projektowe, przeprowadzić działania pilotażowe i sformułować wstępny biznes plan.
W 2014 roku przewidziano trzy nabory wniosków do fazy pierwszej: do 18 czerwca, 24 września i 17 grudnia. W roku 2015 planowane są dalsze cztery nabory, po jednym na każdy kwartał. Finansowanie pozytywnie ocenionych projektów pierwszej fazy będzie udzielane w formie bezzwrotnej dotacji w zryczałtowanej kwocie 50 tyś euro. Oczekuje się, że działania realizowane w ramach tej fazy powinny trwać około 6 miesięcy.
Faza 2 - Realizacja
Przedmiotem tej fazy jest realizacja fazy badawczej planowanej innowacji aż do doprowadzenia idei do etapu demonstracji i gotowości wdrożenia na rynek. Szansę na objęcie dofinansowaniem w tej fazie mają projekty, które wykazują wysoki potencjał w zakresie konkurencyjności, odpowiadają na wyzwania, z którymi Europa się zmierza i mają podstawy do szerokiego oddziaływania. W szczególności w tej fazie oczekuje się od realizatorów projektów objętych dofinansowaniem podjęcia działań związanych z przygotowaniem badań, przeprowadzenia samych badań, prototypowania i/lub testowania innowacyjnych procesów, produktów czy usług oraz przygotowania zasadniczego biznes planu dotyczącego komercjalizacji innowacji.
Realizacja projektów objętych dofinansowaniem w ramach tej fazy powinna trwać od 12 do 24 miesięcy. Komisja Europejska spodziewa się aplikacji wnioskujących o dotację między 0,5 a 2,5 mln euro, przy czym poziom dofinansowania wyniesie 70% wartości kosztów kwalifikowanych (w szczególnych, uzasadnionych przypadkach regulamin dopuszcza dofinansowanie do 100% wartości kosztów kwalifikowanych). Niemniej jednak, nie wyklucza przyjęcia i pozytywnej oceny wniosków aplikujących o inne kwoty. Aktualnie trwa nabór wniosków do fazy drugiej, który zakończy się 9 października. Kolejny będzie trwał do 17 grudnia. W roku 2015 planowane są dalsze cztery nabory, po jednym na każdy kwartał.
Faza 3 - Komercjalizacja
Projekty zakwalifikowane do tej fazy będą objęte wsparciem polegającym na uproszczonym dostępie do dłużnych i kapitałowych instrumentów finansowych wspieranych w ramach Horizon 2020, jak również pośrednich środków, na przykład w zakresie ochrony praw własności intelektualnej. Kwalifikacja projektów do objęcia wsparciem w ramach tej fazy odbywa się w sposób ciągły w oparciu o zasady odpowiednich narzędzi wynikających z programu Horizon 2020.
Wybranym beneficjentom zostanie zaoferowane wsparcie w zakresie coachingu i mentoringu podczas realizacji fazy 1 i fazy 2. Usługa ta będzie dostępna za pośrednictwem sieci Enterprise Europe Network. Za jej realizację będą odpowiadać dedykowani, selekcjonowani przez Komicję Europejską konsultanci. We wszystkich trzech fazach instrumentu dodatkowo Enterprise Europe Network będzie udzielać wsparcia konsultacyjnego w zakresie innowacji i internacjonalizacji oferty. Może ono obejmować, w zależności od potrzeby przedsiębiorstwa, pomoc w identyfikacji potencjału wzrostu, opracowanie planu rozwoju czy też maksymalizacji wzrostu poprzez internacjonalizację, wzmocnienie umiejętności zarządzania jednostek u kadry zarządzającej i rozwijania wewnętrznych umiejętności coachingu, opracowanie strategii marketingowej czy też konsulting w zakresie pozyskania zewnętrznego finansowania.
Każde przedsiębiorstwo MŚP z Unii Europejskiej może samodzielnie, lub w konsorcjum z inną firmą bądź z instytucją naukową, występować o dofinansowanie w ramach dowolnej fazy. Oznacza to, że nie ma obowiązku uczestniczenia kolejno we wszystkich fazach. Tym nie mniej Komisja Europejska ma poczucie, że sekwencyjna realizacja kolejnych faz może najefektywniej przyczynić się do wypracowania strategii międzynarodowego rozwoju firmy poprzez innowacyjne rozwiązanie.
Tak jak wspomniałem, Instrument MŚP obejmie wszystkie dziedziny nauki, technologii i innowacji pozostawiając nieograniczone pole pomysłowości potencjalnych beneficjentów. Tym nie mniej zdefiniowano dziedziny, które przez Komisję Europejską zostały wskazane, jako szczególnie interesujące:
- Innowacyjne koncepcje produktów i usług teleinformatycznych, uwzględniające przełomowe podejście, wartości i modele.
- Przyspieszenie wdrożenia nanotechnologii, zaawansowanych materiałów i ich wysoko zaawansowanych technologii produkcji i przetwarzania.
- Pobudzanie konkurencyjnych i zrównoważonych procesów przemysłowych opartych na biotechnologii.
- Zwiększenie zaangażowania małych i średnich przedsiębiorstw w dziedzinie badań i rozwoju technologii kosmicznych.
- Eko-innowacyjne i zasobooszczędne metody produkcji i przetwarzania żywności.
- Wdrażanie i upowszechnianie innowacyjnych rozwiązań dla „niebieskiego rozwoju” (wykorzystanie potencjału europejskich mórz, oceanów i wybrzeży dla rozwoju ekonomicznego i w tworzeniu miejsc pracy, w dziedzinie biotechnologii morskiej oraz w technologii i usługach akwakultury morskiej).
- Niskoemisyjne i wysokosprawne systemy energetyczne.
- Innowacje small-biznesu w dziedzinie rozwiązań transportowych.
- Zwiększenie potencjału małych przedsiębiorstw w dziedzinie eko-innowacji i zrównoważonych dostaw surowców.
- Mobilne aplikacje dla realizacji e-administracji (zakładane objęcie dofinansowaniem w naborach wniosków w 2015 roku).
- Tworzenie nowych modeli biznesowych dopasowanych do potrzeb przedsiębiorstw MŚP (zakładane objęcie dofinansowaniem w naborach wniosków w 2015 roku).
- Zapewnienie bezpieczeństwa miejskich miejsc dużego skupienia ludzi i krytycznej infrastruktury (między innymi: instalacji i sieci energetycznych, wodno-kanalizacyjnych, teleinformatycznych, finansowych, ale też zabytków o znaczeniu ponadnarodowym).
- Kliniczna walidacja biomarkerów i/lub medycznych urządzeń diagnostycznych.
