Jak wiemy perspektywa finansowa 2007-2013 formalnie nadal trwa i będzie rozliczana do końca 2015 roku. Wciąż w tym roku, przynajmniej do jego połowy, będą podpisywane nowe umowy na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych przez przedsiębiorstwa w oparciu o fundusze z poprzedniej perspektywy finansowej. Jednak wszyscy już wyglądają nowych dotacji z zaciekawieniem oczekując zmian jakie mają nastąpić. Polska jest najbardziej zaawansowanym państwem członkowskim w przygotowaniu się do dysponowania nowych subsydiów. Jest to zapewne wynikiem dobrych doświadczeń w zwalczaniu skutków kryzysu w okresie 2008-2010. Nie bez znaczenia jest także aspekt polityczny, czyli okres kumulacji wyborów w Polsce. Jeśli tylko te czynniki mają poprawić warunki dla rozwoju przedsiębiorstw, w tym dotyczących MSP, to należy temu pośpiechowi przyklasnąć.
8 stycznia br Rada Ministrów przyjęła Umowę Partnerstwa. Dokument ten jest mapą drogową sposobu wykorzystania przez nasz kraj 73 mld euro w okresie 2013-20. Komisja Europejska musi jeszcze ten dokument ratyfikować (i ma na to czas do połowy 2014), jednak z dużym przybliżeniem można już sobie pozwolić na analizę czego przedsiębiorstwa MSP mogą się spodziewać po dotacjach w najbliższych latach. Umowa Partnerstwa zawiera tzw. Cele Tematyczne (CT), które definiują obszary wsparcia dla polskiej gospodarki. Dwa najbardziej interesujące CT dla firm to CT 1 i CT 3.
CT 1 to promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje (B+I), rozwój powiązań między przedsiębiorstwami, centrami badawczo-rozwojowymi (B+R) i szkołami wyższymi, wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów i zaawansowanych zdolności produkcyjnych oraz pierwszej produkcji w dziedzinie kluczowych technologii. W ramach tego celu rozdysponowane zostanie bez mała 10,5 mld euro w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój (ok. 7,7 mld), Programie Ponadregionalnym Polska Wschodnia (ok. 0,5 mld) oraz 16-stu Regionalnych Programach Operacyjnych (ok. 2,5 mld). W ramach tego celu tematycznego na wsparcie będą mogły liczyć przedsięwzięcia związane z:
- wzmacnianiem infrastruktury B+R i rozwojem B+I oraz centrów kompetencji, w szczególności tych o znaczeniu europejskim oraz
- inwestycjami przedsiębiorstw w B+I, rozwój powiązań między przedsiębiorstwami, centrami B+R i szkołami wyższymi, wspieraniem badań technologicznych i stosowanych oraz budowa linii pilotażowych.
Przy selekcji projektów do objęcia grantami z pewnością będzie brane pod uwagę dopasowanie do realizacji regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji, a także potencjał wdrożeniowy dostępnych wyników prac B+R/technologii. Przykładowe działania, jakie Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju (MIiR) wskazuje do subsydiowania w tym obszarze to:
- stworzenie lub rozwój zaplecza badawczo-rozwojowego, służącego działalności innowacyjnej przedsiębiorstw,
- realizacja prac B+R przez przedsiębiorstwa (wpisujących się w inteligentne specjalizacje), w tym dofinansowanie uzyskania poza granicami RP ochrony własności przemysłowej w trybie krajowymi międzynarodowym,
- wdrażanie wyników badań naukowych/technologii oraz praw do własności intelektualnej,
- usługi B+R polegające na opracowaniu nowego wyrobu, projektu wzorniczego, nowej technologii produkcji albo na znaczącym ulepszeniu wyrobu lub technologii produkcji.
Drugi z istotnych dla przedsiębiorstw celów to CT 3 – obejmujący podnoszenie konkurencyjności sektorów: MŚP, rolnego oraz rybołówstwa i akwakultury. W ramach tego celu rozdysponowane zostanie ponad 5,3 mld euro w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój (ponad 0,8 mld), Programie Ponadregionalnym Polska Wschodnia (ok. pól mld) oraz 16stu Regionalnych Programach Operacyjnych (ponad 4 mld). W ramach tego celu tematycznego na wsparcie będą mogły liczyć przedsięwzięcia związane z:
- promowaniem przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz wspieranie tworzenia nowych firm
- opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu internacjonalizacji
- wspieranie tworzenia i rozszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług
MIiR jako przykładowe działania do dofinansowania w tym zakresie widzi:
- rozbudowę przedsiębiorstwa prowadzącą do wprowadzenia na rynek nowych produktów/usług (w tym turystycznych),
- działania mające na celu dokonywanie zasadniczych zmian procesu produkcyjnego lub zmianę w sposobie świadczenia usług, skutkujące wprowadzeniem na rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług przy jednoczesnym zwiększeniu zatrudnienia,
- inwestycje w nowoczesne maszyny i sprzęt produkcyjny,
- rozwój klastrów regionalnych i lokalnych,
- wsparcie dostępu przedsiębiorstw do kapitału zewnętrznego poprzez rozwój instrumentów finansowych (fundusze pożyczkowe i poręczeniowe),
- wsparcie działalności przedsiębiorstw nastawionych na wzrost eksportu i zdobywanie nowych rynków zbytu
- wsparcie międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw poprzez finansowanie misji gospodarczych, wizyt studyjnych, itp
- promocja przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych – finansowanie udziału przedsiębiorstw na wystawach, targach, itp.
- rozwój inkubatorów przedsiębiorczości oraz ośrodków wspierających przedsiębiorczość akademicką,
- wsparcie inwestycyjne dla nowo powstałych firm/start-up,
- tworzenie nowej i rozwój istniejącej infrastruktury na rzecz rozwoju gospodarczego – np. uporządkowanie, przygotowanie, czy uzbrojenie terenów inwestycyjnych
Pozostałe Cele Tematyczne, choć już z mniejszą intensywnością, również wskazują na wspieranie rozwoju firm z sektora MSP. Poniżej przedstawiam poszczególne cele oraz wskazywane przez MIiR przykłady, stanowiące podpowiedź jak będą konstruowane Programy Operacyjne i w jakich tematach można spodziewać się naborów aplikacji na granty.
CT 2 to zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), w tym w szczególności rozwój produktów i usług opartych na TIK, handlu elektronicznego oraz zwiększania zapotrzebowania na TIK w tym w zakresie:
- zakupu sprzętu, oprogramowania i licencji na oprogramowanie umożliwiającego wprowadzenie nowej e-usługi,
- wdrożenia wirtualnego systemu obsługi, organizacji i nowoczesnego zarządzania przedsiębiorstwem działalności MŚP np. stworzenie portalu pracowniczego do zarządzania zasobami personalnymi on-line,
- rozwoju działalności on-line poprzez wdrożenie systemu zarządzania sprzedażą i usługami,
- uruchomienia portalu multimedialnego,
- szkoleń w obszarze handlu elektronicznego.
CT 4 to wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i użycia odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach. Dla przedsiębiorstw oznacza to promowanie efektywności energetycznej poprzez:
- wspieranie rozwiązań zmniejszających straty energii elektrycznej, ciepła i wody
- dofinansowanie audytów energetycznych tam gdzie będzie to elementem większego projektu
- subsydiowanie w budowie własnego źródła energii z OZE.
Kolejnym celem, na który przedsiębiorstwa mogą zwrócić uwagę jest cel CT 6. Dotyczy on ochrony środowiska naturalnego i wspierania efektywności wykorzystania zasobów naturalnych. W ramach tego celu na uwagę zasługuje przede wszystkim priorytet dla sektora MŚP obejmujący inwestycje w poprawę jakości powietrza, w tym w instalacje i urządzenia do redukcji zanieczyszczeń powietrza oraz systemy monitoringu powietrza.
Ostatnim celem tematycznym, który wydaje się być interesujący dla przedsiębiorstw jest CT 8 dotyczący adaptacji pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian. Działania operacyjne jakich można się tu spodziewać to między innymi:
- wspieranie rozwoju kwalifikacji pracowników
- dostarczanie kompleksowych usług (szkoleniowych, doradczych, diagnostycznych),
- wdrażanie zarządzania strategicznego i nowoczesnych metod zarządzania przedsiębiorstwem,
- wsparcie na rzecz zapobiegania sytuacjom kryzysowym przedsiębiorstw, które odczuwają negatywne skutki zmiany gospodarczej,
- zapewnianie przedsiębiorcy, który znalazł się w sytuacji kryzysowej wsparcia doradczego w zakresie opracowania i wrażenia planu rozwoju działalności / planu restrukturyzacji.
Przygotowując plany wykorzystania dotacji w realizacji swoich ambicji rozwojowych firmy w analizie powyższych możliwości nie można zapomnieć o planowanej intensyfikacji pomocy zwrotnej kosztem dotacji bezzwrotnych, z którymi mieliśmy dotąd najczęściej do czynienia. Ostateczny podział pomiędzy te dwa rodzaje wsparcia będzie wypadkową dwóch silnych czynników. Z jednej strony do stosowania pomocy zwrotnej zachęca możliwość wielokrotnego wykorzystania tych samych środków do stymulowania gospodarki (w tym po 2020 roku). Z drugiej jednak strony wiadomo, że firmy z sektora MŚP mają bardzo niską gotowość opierania swoich działań rozwojowych o środki obce (np. Badania Lewiatana pokazują, że tylko 9% firm MŚP skorzystało kiedykolwiek ze środków obcych przy obsłudze swoich inwestycji). Można więc przypuszczać, że w ostatecznym kształcie działania B+R, a więc działania obarczone bardzo dużym ryzykiem będą stymulowane dotacjami bezzwrotnymi. Inwestycje w rozwój potencjału firmy polegający na rozbudowie i zakupach może liczyć natomiast na instrumenty zwrotne. Za takim rozwiązaniem przemawia również zwiększenie nacisku na popieranie grantami inwestycji, które ze swojej natury są efektywne, a sama dotacja jedynie przyspiesza ich realizację. Na szczegóły jednak musimy poczekać do pierwszych naborów, czyli do czwartego kwartału 2014 roku.
