Unia Europejska stawia sobie za cel bycie prymusem na gospodarczej mapie świata. Aby to osiągnąć, a potem utrzymać, ze względu na relatywnie małe zasoby naturalne i wysokie koszty siły roboczej, skazana jest na intensyfikację innowacyjności. I to taką intensyfikację, która będzie obejmować skuteczną komercjalizację innowacyjnych produktów i usług. Jednym z narzędzi wspierających przemysł UE w podejmowaniu – czasem ryzykownych – decyzji o inwestycjach w badania nad innowacjami jest wspieranie dotacjami. Dotacje te dostępne są już na poziomie Brukseli, a lada moment zaczną znów być szeroko udostępniane z przygotowywanych programów operacyjnych na poziomie naszego kraju.
Dylemat co najpierw: „kura czy jajo?” Na pewno najpierw pomysł a potem dotacja!
Elementarną kwestią jest skupienie się przez innowatora na pomyśle w poczuciu wolności do działania bez krępujących wytycznych i procedur. Takie podejście pozwoli na realizację projektu wpisującego się w strategię rozwoju przedsiębiorstwa jednocześnie otwierając szansę na zdobycie zewnętrznego finansowania w postaci dotacji. Część przedsiębiorców myśląc o pozyskaniu dotacji niestety skupia się wyłącznie na dopasowaniu swojego pomysłu do możliwości dotacyjnych zamiast skoncentrować się na rozwinięciu i zaprojektowaniu nowego rozwiązania i dopiero wtedy, kiedy jego projekt ma kształt zgodny z ambicjami i strategią innowatora, rozpocząć poszukiwania form i źródeł wsparcia. Jest to typowy błąd, który ogranicza innowacyjność projektu, co w efekcie może skutkować brakiem korzyści w średniej i dłuższej perspektywie zarówno dla innowatora, jak i dla konsumenta (użytkownika).
Klasyfikacja projektu
W celu rozpatrzenia możliwości pozyskania oraz wyszukania ewentualnych źródeł wsparcia finansowego ze środków publicznych należy przeprowadzić analizę w następujących obszarach:
● innowacyjność oczekiwanych rezultatów projektu,
● wpływ oczekiwanych rezultatów projektu na wyzwania w UE
● wdrożenie/komercjalizacja oczekiwanego rozwiązania w przypadku sukcesu projektu rozwoju innowacji.
Analiza innowacyjności oczekiwanych rezultatów projektu
Pierwszym aspektem jest innowacja, którą to jesteśmy w stanie sklasyfikować ze względu na jej rodzaj oraz skalę.
Z punktu widzenia rodzaju innowacyjności możemy wyróżnić opracowanie nowego produktu lub usługi oraz modyfikację technologiczną wytwarzania takiego samego produktu lub realizacji usługi. Przyjmuje się, że innowacja zawsze charakteryzuje się dodatnim wpływem dla użytkownika/konsumenta. Może to być np. zaspokojenie jego potrzeb dzięki opracowaniu nowej funkcjonalności i/lub użyteczności, obniżeniu ceny, większej dostępności, itd. Kluczowe jest tu dostrzeżenie zmiany przez użytkownika produktu lub usługi w stosunku do stanu sprzed wprowadzenia nowatorskiego rozwiązania. Jeżeli zmiana nie została dostrzeżona przez konsumenta, nie będzie potraktowana jako innowacja. Nawet jeżeli w przekonaniu wytwórcy jest nowością.
W zakresie skali możemy wyróżnić innowację w wymiarze regionalnym , krajowym, europejskim lub światowym. Zasięg nowatorskiego rozwiązania musi być rozpatrywany w kontekście potencjalnego zapotrzebowania na nie. Przykładowo, opracowanie nowej metody produkcji oscypków nigdy nie będzie uznane za innowację w wymiarze światowym; bez względu na to, kto i gdzie by ją opracował, zawsze pozostanie ona innowacją regionalną.
Analiza wpływu oczekiwanych rezultatów projektu na wyzwania w UE
Kolejnym aspektem analizy projektu jest zbadanie możliwości jego wpływu na wyzwania stojące przed Unią Europejską. Są one wskazywane między innymi przez Parlament Europejski (dyrektywy), Komisję Europejską (wytyczne), rządy krajów członkowskich (strategie w wybranych dziedzinach). Potencjalny innowator powinien zorientować się, w jaki sposób, mógłby kontrybuować w odpowiedzi na wybrane wyzwania, poprzez wdrożenie swojej innowacji. Mogą one mieć zasięg szeroki (np. redukcja emisji CO2, tworzenie nowych miejsc pracy, wyzwania w związku ze starzeniem się społeczeństwa lub wzrost konkurencyjności produktów europejskich na rynkach światowych) lub ograniczony do wąskiej grupy odbiorców innowacyjnego projektu/usługi (np. wpływ dłużej działającego płynu do odmrażania zwrotnic kolejowych na ilości i długości spóźnień pociągów z powodu zamarzniętej trakcji). Zawsze jednak powinny zostać wcześniej rozpoznane/dostrzeżone przez obiektywną instytucję, którą może być, instytut naukowy specjalizujący w tym konkretnych zakresie czy też agencja rządowa odpowiadająca za dany wycinek gospodarki. Pozwoli to zweryfikować czy dane rozwiązanie nie jest już przypadkiem stosowane na rynku.
Powyższa analiza powinna uwzględniać nie tylko fakt możliwości wpływu na wyzwania, ale także skalę potencjalnego oddziaływania (intensywność oraz zasięg). Należy w tej analizie oszacować bezwzględny wpływ naszej innowacji oraz dokonać porównania z obecnie istniejącymi rozwiązaniami w zakresie danego wyzwania i branży, jeśli takowe funkcjonują. Dokonanie takiego podsumowania będzie miało duże znaczenie dla określenia wpływu rozwiązania oraz jego skali.
Analiza możliwości wdrożenia oczekiwanych rezultatów projektu
Trzecim aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie innowacyjnego projektu, jest analiza możliwości komercjalizacji jego oczekiwanych rezultatów. Należy oszacować czy projekt ten jest możliwy do szerokiej (z punktu widzenia grupy docelowej) sprzedaży lub też udostępniania go innym w przypadku sukcesu w fazie B+R. Beneficjent wprowadzając swój produkt/usługę na rynek oprócz działań samodzielnej komercjalizacji może wykorzystać współpracę z kooperantami w celu rozszerzenia skali oddziaływania (bądź pozyskania dodatkowych korzyści finansowych). Alternatywnym sposobem na komercjalizację może być oczywiście odsprzedanie rezultatów projektu kontrahentowi, który ma większy potencjał i/lub interes w szerokiej komercjalizacji. (Czyli analiza skali oddziaływania w przypadku realizacji sprzedaży vs odsprzedania rozwiązania silniejszemu graczowi.
Innym, szczególnym sposobem wdrożenia dla wybranych rozwiązań, może być ich nieodpłatne upowszechnienie. Przykładem, którym można zilustrować taki przypadek, jest dopracowanie nowatorskiej metody operacji kręgosłupa. Analiza dla takiego przypadku powinna zawierać sposoby i kanały dotarcia do odbiorców (lekarzy specjalizujących się w operacjach kręgosłupa) oraz motywację innowatora, aby potwierdzić zasięg możliwości wdrożenia.
Potencjał podmiotu innowatora
Bardzo ważne w zakresie określenia źródeł dotacji na innowacyjność jest rozumienie posiadanego potencjału, który umożliwi zrealizowanie projektu (w zakresie fazy B+R, wdrożenia i osiągnięcia sukcesu rynkowego). Analiza potencjału innowatora powinna zacząć się od określenia znaczenia planowanego projektu dla realizacji strategii jego przedsiębiorstwa. Im zakończenie projektu z sukcesem silniej kontrybuuje do realizacji strategii firmy tym, tym potencjał tej firmy jako beneficjenta jest wyższy.
Należy dokonać także oceny, na ile zasoby, którymi dysponujemy są podstawą i gwarantem samodzielnego zrealizowania wszystkich koniecznych działań do osiągnięcia zamierzonych celów. Analiza ta powinna uwzględniać oczywiście dopasowanie kompetencji i doświadczeń członków zespołu. Jeśli posługujemy się współpracownikami czy konsorcjantami, to ważne jest zbadanie trwałości powiązań występujących pomiędzy nimi (wspólne cele, rzetelna umowa itd.). Istotne jest rozstrzygnięcie wszystkich kwestii praw własności intelektualnej powstałej w trakcie realizacji projektu. Wszystkie działania opcjonalne powinny zostać podparte weryfikacją możliwości ich realizacji. Jeśli zamierzamy odsprzedać wyniki naszego projektu B+R koncernowi, który może je wdrożyć i szeroko skomercjalizować, to powinniśmy pozyskać co najmniej list potwierdzający taką intencję, najlepiej od więcej niż jednego kontrahenta.
