Zawód: niania. Wykonywany był od zawsze – przez babcie, ciocie, osoby młode i starsze. Opiekunka do dziecka w dalszym ciągu należy do tzw. „szarej strefy”. Tymczasem w październiku 2011 roku weszły w życie przepisy ustawy żłobkowej z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Dzięki nim niania ma szansę na uzyskanie normalnego zatrudnienia, które zapewni jej ubezpieczenia społeczne, a okres pracy będzie się jej liczył do przyszłej emerytury.
Niania, zgodnie z ustawą, jest osobą fizyczną (a więc nie trzeba będzie prowadzić działalności gospodarczej). Nie może nią być jednak jedno z rodziców. Poza tym nie istnieją żadne ograniczenia dotyczące pokrewieństwa pomiędzy nianią a rodzicami dzieci. Niania może zajmować się jednym dzieckiem w wieku od 20 tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym dziecko kończy 3 lata. W przypadku, gdy trzylatek nie dostanie się do przedszkola, czas tej opieki wydłuża się o rok.
Rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko mogą podpisać z nianią umowę uaktywniającą. Jest to umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia. Należy ją zawrzeć w formie pisemnej.
UMOWA UAKTYWNIAJĄCA POWINNA OKREŚLAĆ:
● strony umowy,
● cel i przedmiot umowy,
● czas i miejsce sprawowania opieki,
● liczbę dzieci powierzonych opiece,
● obowiązki niani,
● wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
● okres, na jaki umowa została zawarta,
● warunki i sposób zmiany umowy, a także zasady jej rozwiązania.
Gdy rodzic zdecyduje się podpisać z nianią umowę, strony ustalają między sobą wysokość pensji. Budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych finansuje składki niani na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne – od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (1.500 złotych brutto w roku 2012). Jeśli rodzic zdecyduje się płacić opiekunce więcej niż wynosi płaca minimalna, musi sam regulować składki od podstawy stanowiącej kwotę tej nadwyżki. Niania może też dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia chorobowego – składki na to ubezpieczenie opłaca jej pracodawca.
Rodzic w ciągu 7 dni od podpisania umowy z nianią musi dostarczyć do ZUS-u dane dotyczące płatnika (swoje dane) i ubezpieczonego (zatrudnianej niani). Niania i rodzic powinni pojawić się w ZUS-ie w celu złożenia podpisów pod dokumentami zgłoszeniowymi. Wielu rodziców nie czuje się na siłach, by wypełnić dokumenty samodzielnie. W dziale obsługi klienta pomagają w tym pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Rodzic jest również zobowiązany do złożenia w ZUS-ie dokumentów rozliczeniowych za nianię w terminie do 15 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. W sporządzeniu owych rozliczeń również pomoże pracownik zakładu ubezpieczeń. Jeśli wynagrodzenie niani nie będzie wyższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia i w kolejnych miesiącach podstawa wymiaru składek nie ulegnie zmianie, to będzie to ostatnia czynność, którą rodzic będzie musiał wykonać w trakcie ubezpieczania. Zostanie zwolniony z obowiązku comiesięcznego składania deklaracji. Podczas kolejnych miesięcy ZUS będzie powielał te dane w systemie informatycznym. Warto tę pierwszą deklarację złożyć parę dni wcześniej, np. do 10- tego dnia miesiąca.
Rodzic (płatnik składek) zobowiązany jest do niezwłocznego informowania ZUS-u o każdej zmianie mającej wpływ na opłacanie składek, w szczególności o rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy uaktywniającej. W ciągu 7 dni od rozwiązania umowy musi też wyrejestrować nianię z ubezpieczeń.
Wynagrodzenie przysługujące niani na podstawie umowy uaktywniającej jest zakwalifikowane do przychodów z innych źródeł. Rodzic jest zwolniony z obowiązku podatkowego, nie pobiera i nie odprowadza do Urzędu Skarbowego comiesięcznych zaliczek. Niania musi rozliczyć się z podatku samodzielnie w rocznym zeznaniu podatkowym (PIT-36).
W świetle nowych przepisów ustawy żłobkowej na stanowisko niani można zatrudnić własną mamę, ciocię, pełnoletnią siostrę, kuzynkę, sąsiadkę czy koleżankę. Opiekunka zyskuje ubezpieczenie i świadczenia emerytalno-rentowe. Rodzic nie ma powodu, by martwić się o swojego malucha, a dodatkowo nie musi płacić składek ZUS. Jest to doskonała alternatywa np. dla babci dziecka, której brakuje lat pracy do emerytury czy dla rodzeństwa lub znajomych, pozostających bez pracy. Ustawa ma na celu uaktywnienie zawodowe takich osób.
ZUS OPŁACA SKŁADKI NIANI, GDY SPEŁNIONE SĄ NASTĘPUJĄCE WARUNKI:
● niania jest zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
● dziecko objęte opieką ma nie mniej niż 20 tygodni i nie więcej niż 3 lata,
● dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna,
● rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej lub prowadzą pozarolniczą działalność,
● pensja niani nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W przypadku utraty przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług lub prowadzenia działalności, składki niani będą opłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jeszcze przez 3 miesiące.
