Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 roku, uwzględniając rodzinny charakter placówki typu rodzinnego, dokonuje zmiany dotyczącej trybu aktualizowania karty pobytu dziecka rezygnując z comiesięcznego obowiązku jej aktualizowania. Indywidualny plan pracy z dzieckiem opracowywany jest na podstawie informacji dotyczących dziecka zawartych w dokumentach, analizy procesu zmian rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka w czasie pobytu w placówce.
W świetle przepisów plan ten uwzględnia w szczególności wiek, możliwości psychofizyczne dziecka, jego sytuację rodzinną i przebieg procesu przygotowania dziecka do usamodzielnienia. Opiekunowie mają obowiązek modyfikowania planu w zależności od zmieniającej się sytuacji dziecka.
Rodzinny dom dziecka ma obowiązek stosować zasadę poszanowania praw rodziców naturalnych, w tym prawa do kontaktów z dzieckiem, utrzymywania więzi. Rodzinne domy dziecka podlegają nadzorowi w zakresie realizacji obowiązków opiekuńczo-wychowawczych. Nadzorowi podlega również zgodność standardów opieki z warunkami zaspokajania potrzeb dzieci w placówce rodzinnej.
Placówki rodzinne prowadzone przez powiat są jednostkami budżetowymi. Obsługę finansowo-księgową prowadzi starosta. Placówki rodzinne otrzymują środki na bieżące funkcjonowanie, w tym zryczałtowane kwoty na utrzymanie dzieci. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 roku określa zryczałtowaną kwotę na utrzymanie dziecka oraz stawki na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej. I tak § 2 ust. 1 brzmi: „Zryczałtowana kwota wynosi miesięcznie nie mniej niż 34 % podstawy, o której mowa w art.
Podstawa ta w 2008 roku wynosiła 1647 złotych. Oznacza to, że faktyczna kwota wypłacana na bieżące utrzymanie dziecka zależna jest od możliwości zrozumienia potrzeb placówki przez organ prowadzący. W praktyce zdarza się, że są domy w których ryczałt ten wynosi 34%, ale i takie w których wynosi on 49 % podstawy. Rozporządzenie ustala w § 3 ust. 2 „stawkę na utrzymanie domu jednorodzinnego w wysokości kwoty odpowiadającej wydatkom ponoszonym na opłaty za energię elektryczną i cieplną, gaz, wodę, odbiór nieczystości płynnych i stałych, abonament radiowy i telewizyjny, ryczałt na zakup opału, wydatki związane z kosztami eksploatacji i remontów, z uwzględnieniem podatku od nieruchomości i opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów, podzielonej przez liczbę osób zamieszkujących w domu jednorodzinnym i pomnożonej przez liczbę dzieci umieszczonych w placówce rodzinnej oraz prowadzącego placówkę.”
Wymienione przepisy, choć może nie najlepsze i nie do końca uwzględniające specyfikę rodzinnych domów dziecka, regulują wiele istotnych dla prawidłowego funkcjonowania placówek spraw. Zgadzam się z Albinem Kelmem,55 że nadal konieczne jest znalezienie odpowiedniej formuły prawnej dla rodzinnych domów dziecka, rozumianego jako formy zastępczego środowiska rodzinnego, a nie jako sformalizowanej placówki. Przemawia za tym niepowtarzalny i złożony charakter pracy opiekunów, więzi osobowe wychowanków z opiekunami oraz silna podbudowa emocjonalna tychże relacji.
