Rygorystyczne zasady bliższe były zinstytucjonalizowanym formom jak np. domy dziecka. Natomiast rodzinne domy dziecka, przypominać mają normalną, prawidłowo funkcjonującą rodzinę. Wymagania stawiane rodzinnym domom dziecka wywoływały sprzeciw opiekunów zarówno „przeciwko przypisanej im formule prawnej, jak i przeciwko obowiązkowi utrzymywania kontaktów z rodzinami naturalnymi wychowanków. Domagali się nowych rozwiązań, które pozwoliłyby tej formie opieki funkcjonować nie na zasadzie placówki lecz na zasadzie zastępczego środowiska rodzinnego.”
Obecnie sytuacja prawna placówek rodzinnych jest regulowana dwoma aktami prawnymi resortu polityki społecznej. Obowiązującą jest Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.47 Drugim obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia z dnia 19 października Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 września 2000 roku w sprawie placówek opiekuńczowychowawczych ( Dz. U. 2000, nr 80, poz. 900). Zarówno ustawa, jak i rozporządzenie w większości odnosi się do placówek opiekuńczo wychowawczych wszelkiego typu. Nie poświęcono placówce rodzinnej odrębnych przepisów, ale pojawiły się zapisy podkreślające specyfikę rodzinnego domu dziecka.
Podstawą prawną skierowania dziecka do placówki jest art. 80 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, który mówi, iż „ dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może być umieszczane w placówce opiekuńczo wychowawczej typu interwencyjnego, rodzinnego i socjalizacyjnego.” Do placówki opiekuńczo-wychowawczej dziecko kieruje powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.51 Zgodnie z rozporządzeniem rodzinny dom dziecka to całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu rodzinnego, zwana „placówką rodzinną.” Tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej. Jest to placówka, która wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i stopniowo usamodzielniające się; umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu; zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień szkolnych i rozwojowych; ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum pomocy rodzinie i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.
Placówka rodzinna współpracuje z ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym i centrum pomocy rodzinie w celu zapewnienia wysokiej jakości i skuteczności oddziaływań wychowawczych oraz sprawowania opieki nad dzieckiem. Przepisy stanowią, iż dyrektor placówki rodzinnej jest jednocześnie wychowawcą. W razie jego nieobecności placówką rodzinną kieruje osoba wyznaczona przez podmiot prowadzący, w porozumieniu z dyrektorem. Wychowawca może łączyć funkcje administracyjne i obsługi. W placówce rodzinnej, w której przebywa więcej niż czworo dzieci, podmiot prowadzący, na wniosek dyrektora tej placówki, zatrudnia osobę do pomocy w opiece nad dziećmi i przy pracach gospodarskich.
