Ustawodawca zdawał sobie sprawę z tego, że ograniczenia
istniejące w art. 446 § 2 zd. 1 k.c. prowadziłyby do wielu krzywdzących
sytuacji i dlatego rozszerzył w zdaniu drugim krąg osób uprawnionych
do renty24.
Zgodnie z przepisem art. 446 § 2 zd. 2 k.c. przyznania renty mogą
żądać też osoby bliskie, w stosunku do których na zmarłym nie ciążył
ustawowy obowiązek alimentacyjny. Podstawową przesłanką przyznania
renty tym osobom jest fakt, że zmarły stale i dobrowolnie dostarczał im
środków utrzymania. W tym wypadku warunek dostarczania środków utrzymania jest całkowicie uzasadniony, bo tylko ta okoliczność może
wskazywać na bliską więź ze zmarłym.
Dostarczanie środków utrzymania przez zmarłego musi być stałe,
nie wystarcza pomoc jednorazowa czy sporadyczna. Nie jest natomiast
konieczne, by osoba bliska była na wyłącznym utrzymaniu zmarłego. Jej
roszczenie o rentę uzasadnia także częściowe utrzymanie – tak też SN25.
Przepis art. 446 § 2 zd. 2 odwołuje się do zasad współżycia
społecznego. Jest to tzw. renta fakultatywna aczkolwiek fakultatywność
nie oznacza swobodnego uznania sędziego przy przyznawaniu
odszkodowania w formie renty. Sędziemu pozostawiono pewien luz
decyzyjny, ponieważ okoliczności sprawy mogą się kształtować róŜnie26.
Przyznanie renty fakultatywnej nie jest uzależnione od istnienia
niedostatku po stronie osoby uprawnionej Okolicznościami, które sąd
powinien wziąć pod uwagę przyznając rentę zgodnie z zasadami
współżycia społecznego są: stan majątkowy zmarłego i osoby
domagającej się renty, typ relacji wiążących te osoby, motywy jakimi
kierował się zmarły, czas trwania świadczeń.
Nie jest możliwe z góry określenie zamkniętego kręgu osób
uprawnionych. Z roszczeniem tym wystąpić mogą dalsi krewni,
powinowaci i inne osoby bliskie, przez które ustawodawca rozumie
osoby połączone ze zmarłym nie więzami krwi, lecz natury duchowej,
jak przyjaźń, przywiązanie27. Dyskusyjnym zagadnieniem była możliwość przyznania renty na
rzecz konkubiny. Większość autorów przyznaje konkubinie prawo do
żądania renty fakultatywnej.
Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu z dnia 2.12.1970 r.28 również
przyznał konkubinie prawo do żądania renty, chociaż zostało ono
obwarowane licznymi ograniczeniami i zastrzeżeniami. Teza tego
orzeczenia brzmi następująco: „Kobieta czy mężczyzna, którzy nie
zawarli związku małżeńskiego, mogą być uważani za osoby uprawnione
w rozumieniu art. 446 §2 k.c., jeżeli zostały spełnione wymagane w tym
przepisie przesłanki (dobrowolne i trwałe dostarczanie środków
utrzymania), w szczególności jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają
tego zasady współżycia społecznego. Konkubina może być uznana za
najbliższego członka rodziny, jeżeli istnienie konkubinatu nie krzywdzi
żadnych innych osób czy też z innych przyczyn nie powinno być uznane
za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.
Przyznanie renty na rzecz konkubiny będzie uzasadnione, jeżeli
konkubinat był trwały i jeżeli nie krzywdzi to członków rodziny
zmarłego czyli nie powoduje wyłączenia możliwości realizacji roszczeń
uprawnionych do renty obligatoryjnej (wdowy czy dzieci zmarłego)29.
Z roszczeniem o rentę fakultatywną wystąpić mogą również
osoby, względem których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek
alimentacyjny. Mamy tu do czynienia ze zbiegiem roszczeń a art. 446
§ 2 zd. 1 i 2 k.c. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy zmarły
świadczył ponad swój obowiązek alimentacyjny. Jak wiadomo zakres
świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości
zobowiązanego (art. 135 §1 k.r.o.). Ograniczeń tych nie zawiera przepis
art. 446 §2 zd. 2 k.c.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego orzeczenia30 uznał, że
w takiej sytuacji sąd winien oprzeć roszczenie strony powodowej o ten
przepis, który w danych okolicznościach okaże się dla tej strony
najkorzystniejszy, gdyż w razie zbiegu przepisów sąd stosuje te ich
postanowienia, które zapewniają dalej idącą ochronę osobie
uprawnionej. Pogląd ten jest akceptowany w piśmiennictwie polskim.
Roszczenia z art. 446 k.c. mają charakter samodzielny i powstają
wprost na rzecz osób uprawnionych.
Nie jest dopuszczalne zasądzenie łącznej renty dla kilku
poszkodowanych, bez względu na to, czy roszczenia te są dochodzone
w jednym pozwie – tak SN w wyroku z dnia 2.05.1975 r.31
24 S. Garlicki, Odpowiedzialność…, op. cit., s. 431.
25 Orzeczenie SN z dn. 1.03.1963 r., I PR 139/62, Biuletyn Informacyjny SN 1964/3-4, poz. 4.
26 A. Szpunar, op. cit., s. 85.
27 S. Garlicki, Odpowiedzialność…, op. cit., s. 431.
28 Orzeczenie SN z dn. 02.12.1970 r., II CR 541/70, OSP 1972 nr 3, poz. 52, Lex nr 6831.
29 A. Szpunar, Wynagrodzenie…, op. cit., s. 120.
30 Orzeczenie SN z dn. 27.08.1956 r., 2 CR 543/55, OSNCP 1957, poz. 106.
31 Orzeczenie SN z dn. 02.05.1975 r., I CR 103/75, Lex nr 7697.
www.odszkodowania24.eu
Nieszczęśliwy wypadek może przydarzyć się każdemu – nawet najbardziej ostrożnym osobom. Niekiedy ma miejsce w trakcie pracy, a innym razem na drodze – zarówno w Polsce, jak i za granicą każdego dnia notuje się tysiące kolizji i stłuczek. Jeżeli sytuacja taka dotyczy Cię osobiście, z pewnością zastanawiasz się, czy masz szansę na uzyskanie odszkodowania. Dowiedz się, kto może ubiegać się o takie świadczenie oraz czym różni się odszkodowanie od zadośćuczynienia.
