zadośćuczynienie

Podstawą roszczenia o zadośćuczynienie jest krzywda czyli
szkoda niemajątkowa. Zadośćuczynienie może być przyznane
poszkodowanemu tylko w wypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie.
Jest nim m.in. przepis art.445 k.c., który przewiduje przyznanie
poszkodowanemu zadośćuczynienia w razie uszkodzenia ciała lub
wywołania rozstroju zdrowia. Celem zadośćuczynienia jest kompensata
cierpień fizycznych i psychicznych.
Roszczenie o zadośćuczynienie przysługuje jedynie osobie,
przeciwko której było skierowane zdarzenie określone jako czyn
niedozwolony.50
Zadośćuczynienie realizowane jest w postaci wypłaty
jednorazowej. Wysokość zadośćuczynienia powinna być oceniana w
każdym przypadku indywidualnie. Pod uwagę należy brać:
długotrwałość leczenia, ilość zabiegów, długotrwałość i nieodwracalność
urazów, wiek, stan cywilny, płeć. W prawie polskim zadośćuczynienie ma charakter fakultatywny.
Nie oznacza to jednak dowolności oceny sędziego. Jednak, w
wyjątkowych wypadkach mimo spełnienia przesłanek ustawowych
poszkodowanemu może nie zostać przyznane zadośćuczynienie. Sąd
może nie uwzględnić roszczenia poszkodowanego o zadośćuczynienie,
gdy krzywda poszkodowanego polegała tylko na nieznacznym odczuciu
dolegliwości fizycznej, a osoba odpowiedzialna uczyniła wszystko, by
zapobiec szkodzie i złagodzić wspomnianą dolegliwość.51
Poszkodowany nie może domagać się zadośćuczynienia, jeżeli
uszkodzenia ciała, jakiego doznał, nastąpiło w związku z nagannym,
przestępczym jego zachowaniem się, a doznane cierpienia fizyczne i
krzywda są nieznaczne.52
Zadośćuczynienie powinno uwzględniać wszystkie cierpienia
fizyczne i psychiczne doznane już przez poszkodowanego, jak i te, które
będzie odczuwać on w przyszłości. Tak też SN w swoim orzeczeniu53:
Nie wystarczy wzięcie pod uwagę tylko szkody niemajątkowej w postaci
cierpień fizycznych i psychicznych, jakich poszkodowany doznał do
chwili zamknięcia rozprawy. Sędzia powinien uwzględnić także przyszłą
krzywdę poszkodowanego, jeżeli da się ją przewidzieć z dużym
stopniem prawdopodobieństwa.
Dlatego też prawomocne zasądzenie zadośćuczynienia
pieniężnego za krzywdę doznaną w razie uszkodzenia ciała lub
wywołania rozstroju zdrowia wyłącza - mimo pogorszenia się stanu
zdrowia poszkodowanego - przyznanie mu dalszego zadośćuczynienia poza już zasadzonym w związku z podstawą poprzedniego sporu, nie
wyłącza jednak przyznania poszkodowanemu odpowiedniej sumy w
razie ujawnienia się nowej krzywdy, której nie można było przewidzieć
w ramach podstawy poprzedniego sporu - tak SN w orzeczeniu z dnia
21.11.1967 r.54
Znaczenia dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia może mieć
zachowanie się osoby odpowiedzialnej za szkodę. Tak też SN w swoim
orzeczeniu55: Nie bez znaczenia dla rozmiaru poczucia krzywdy jest w
świetle art.445§1 k.c. zachowanie się i postawa osoby odpowiedzialnej
za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. Nieraz obojętne
zachowanie się tej osoby wobec wyrządzonej szkody może pogłębić u
pokrzywdzonego poczucie krzywdy.
Zadośćuczynienie z art.445 k.c. ma przede wszystkim charakter
kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać jakąś
ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość ta nie może być jednak
nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków
majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w
rozsądnych granicach.56
W nowszym orzeczeniu57 SN stwierdza natomiast: Powołanie się
przez sąd przy ustalaniu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę na potrzebę utrzymania wysokości zadośćuczynienia w
rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie może prowadzić do
podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia.
Zdrowie jest dobrem szczególnie cennym, przyjmowanie niskich
kwot zadośćuczynienia w przypadkach ciężkich uszkodzeń ciała
prowadzi do niepożądanej deprecjacji tego dobra.58w sferze czynów
niedozwolonych, następnie jest ograniczone jedynie do stosunków, w
których stronami są osoby fizyczne. Wreszcie, według kodeksu, w
danych okolicznościach sprawy obniżenia odszkodowania powinny
wymagać zasady współżycia społecznego ze względu na stan majątkowy
poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę59. „Art. 440 k.c.
zezwala na ograniczenie obowiązku naprawienia szkody w stosunkach
między osobami fizycznymi. Przepis ten nie zezwala natomiast na
całkowite zwolnienie sprawcy szkody od obowiązku jej naprawienia” –
teza orzeczenia SN60. Stosowanie przewidzianego w art. 440 k.c.
ograniczonego zakresu obowiązku naprawienia szkody jest wyłączone,
jeżeli zachowanie się sprawcy szkody ma charakter przestępstwa
umyślnego – tak SN61.
Ponadto orzecznictwo przyjmuje, że przepis art. 440 k.c. nie ma
zastosowania jeżeli zobowiązany był ubezpieczony od
odpowiedzialności cywilnej62. Dlatego w praktyce przepis ten ma
niewielkie znaczenie.

49 Orzeczenie SN z dn. 10.02.1968 r., II PR 510/68, Prawo i Zabezpieczenie Społeczne 1969/10, s.
61.
50 Orzeczenie SN z dn. 13.10.1987 r., IV CR 266/87, OSNCP 1989/9, poz.142.
51 Orzeczenie SN z dn. 31.01.1974 r., II CR 763/73, OSPiKA 1975/7, poz. 171.
52 Orzeczenie SN z dn. 26.06.1969 r., I CR 165/69, niepubl.
53 Orzeczenie SN z dn. 21.11.1967 r., OSPiKA 1968, poz. 234.
54 Uchwała SN z dn. 21.11.1967 r., III PZP 37/67, OSNIC 1968/7, poz. 113.
55 Orzeczenie SN z dn. 09.01.1978 r., IV CR 510/77, OSNCP 1978/11, poz. 210.
56 Orzeczenie SN z dn. 22.03.1978r., IV CR 79/78, niepubl.
57 Orzeczenie SN z dn. 30.01.2004 r., I CK 130/03, niepubl.
58 Orzeczenie SN z dn. 16.07.1997 r., II CKN 273/97, niepubl.
59 W. Czachórski, Zobowiązanie. Zarys wykładu, Warszawa 2002, s. 106.
60 Orzeczenie SN z dn. 4.02.1970 r., II CR 527/69, OSNCP 1970/11, poz. 202.
61 Orzeczenie SN z dn. 18.03.1970 r., II CR 351/69, Biuletyn Informacyjny SN 1970/11, poz. 208.
62 Orzeczenie SN z dn. 18.12.1968 r., II CR 409/68, OSNCP 1969/11, poz. 207.

www.odszkodowania24.eu