Z dniem 01.01.1993 r. zniesiono granice fiskalne pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej, co zrodziło konieczność wprowadzenia środków przejściowych w celu zapewnienia neutralności wspólnego systemu podatku od wartości dodanej oraz uniknięcia podwójnego opodatkowania lub braku opodatkowania w transakcjach handlowych pomiędzy państwami członkowskimi UE.
Z tym dniem weszły w życie nowe przepisy dotyczące opodatkowania podatkiem VAT handlu wewnątrzwspólnotowego, zamieszczone w Rozdziale XVIa Szóstej Dyrektywy VAT. Terminy "eksport" i "import" w odniesieniu do transakcji dokonywanych pomiędzy podatnikami z państw członkowskich UE zastąpiono terminami "dostawa wewnątrzwspólnotowa" i "nabycie wewnątrzwspólnotowe". Przepisy te wprowadziły na okres przejściowy (istniejący do chwili obecnej) zasadę opodatkowania wewnątrzwspólnotowych zakupów u nabywcy z jednoczesnym zwolnieniem od podatku (z prawem do odliczenia podatku naliczonego) dostaw dokonanych przez dostawcę. Zasada ta dotyczy jedynie towarów oraz niektórych usług związanych z transportem tych towarów.
Zniesienie kontroli granicznej w obrotach wewnątrz Unii Europejskiej spowodowało konieczność wprowadzenia nowych dokumentów i procedur niezbędnych do rejestrowania wielkości obrotu dla potrzeb podatkowych. Dostawy i nabycia towarów w obrocie wewnątrz Unii Europejskiej wykazywane są przez podatników w deklaracjach podatkowych dla podatku VAT. Podatnicy zobowiązani są również do składania za każdy kwartał kalendarzowy, w terminach ustalonych przez państwa członkowskie, zbiorczych zestawień wewnątrzwspólnotowych dostaw i opcjonalnie - nabyć dokonanych przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym.
Zarejestrowani podatnicy podatku VAT dokonujący wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć uzyskują w swoim kraju numer identyfikacyjny (NIP) poprzedzony dwuliterowym prefixem - kodem charakterystycznym dla każdego państwa członkowskiego. Dane każdego z podatników wraz z numerem identyfikacyjnym poprzedzonym prefixem umieszczane są w bazie danych stanowiącej podstawę działania systemu VIES.
Uzyskanie prawa do zastosowania zwolnienia od podatku (z prawem do odliczenia podatku naliczonego) lub ewentualnie stawki 0% - zależnie od rozwiązań poszczególnych państw - może być zrealizowane, jeżeli towar został fizycznie przemieszczony z jednego kraju do drugiego, a nabywcą jest podatnik posiadający ważny numer identyfikacyjny. Dokumentem potwierdzającym dokonanie w/w transakcji będzie faktura, na której uwidocznione będą m. in. dane (wraz z numerami identyfikacyjnymi) dotyczące dostawcy i nabywcy.
Podatnik-dostawca może zweryfikować informacje o swoim nabywcy z innego kraju członkowskiego poprzez System VIES. Konieczne jest tu jednak wystąpienie do organów podatkowych o potwierdzenie danych kontrahenta.
