Przedmiot prawa autorskiego
Zgodnie art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych [1] koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [2], lub rozporządzania przez nich tymi prawami określa się w wysokości 50% uzyskanego przychodu. Jest to bardzo atrakcyjna wysokość kosztów uzyskania przychodu, zwykle znacznie wyższa od standardowych kosztów 111,25zł, która znacząco zmniejsza należny podatek dochodowy, ale musi być stosowana z rozwagą. Zgodnie z art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Komu w praktyce mogą przysługiwać 50% koszty uzyskania przychodu? Pracownikom zatrudnionym np. na wyższych uczelniach, w instytutach naukowych bądź w innych placówkach naukowo-badawczych, informatykom i grafikom tworzącym strony internetowe oraz piszącym programy komputerowe, artystom wykonującym pracę w teatrze, filharmonii lub innej podobnej instytucji. Podwyższone koszty dotyczą zwykle części przysługującego wynagrodzenia - pozostała część jest rozliczana z kosztami ustawowymi.
Umowa o pracę
Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę odliczają od przychodu opodatkowanego koszty tzw. 'ustawowe', w zryczałtowanej kwocie, wynikającej z art. 22 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych [1] - w 2011 roku miesięcznie 111,25zł lub w kwocie podwyższonej 139,06zł. Podwyższone koszty mają zastosowanie w przypadku, gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy.
Dlaczego w przychodach pracownika zatrudnionego na umowę o pracę może się również znajdować wynagrodzenie związane prawem autorskim? Zgodnie z art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [1]:
1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Innymi słowy, z faktu zawarcia z pracownikiem umowy o pracę, wynika automatycznie przeniesienie przez pracownika na pracodawcę autorskich praw majątkowych do stworzonego przez pracownika dzieła. Wystarczy, że stworzone dzieło jest przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Dotyczy to w szczególności programów komputerowych (art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [1]):
3. Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Należy jednak zwrócić uwagę, że rozliczanie pracownika z kosztami 50% jest możliwe tylko wówczas, gdy umowa o pracę stwierdza, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność twórczą, a honorarium za przeniesienie praw autorskich do utworu stanowi wyodrębnioną część wynagrodzenia. Z umowy o pracę musi jasno wynikać, jaka część wynagrodzenia obejmuje wynagrodzenie autorskie z tytułu przenoszenia przez pracownika z praw autorskich, a jaka dotyczy wynagrodzenia związanego z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Konieczne jest dokładne wyróżnienie tej części wynagrodzenia, która związana jest z wykonywaniem czynności czy prac objętych prawami autorskimi oraz pozostałej jego części związanej z wykonywaniem obowiązków pracowniczych [3].
Treść zawieranej umowy o pracę, w przypadku zastosowania 50% kosztów uzyskanie przychodu, powinna zostać skonsultowana z prawnikiem tak, aby uniknąć problemów w razie kontroli urzędu skarbowego.
Przykład I
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie 10000zł w dwóch częściach: 2500zł z tytułu obowiązków służbowych i 7500zł z tytułu przeniesienia praw autorskich:
1. Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika są następujące: ubezpieczenie emerytalne 976zł (9,76% od 10000zł), rentowe 150zł (1,5% od 10000zł), chorobowe 245zł (2,45% od 10000zł) w sumie 1371zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 776,61zł (9% od podstawy 8629zł).
2. Podstawa opodatkowania od 2500zł z tytułu obowiązków służbowych po odliczeniu przypadających na tę kwotę składek 342,75zł oraz przy założeniu kosztów ustawowych 111,25zł wynosi 2046zł.
3. Podstawa opodatkowania od 7500zł z tytułu przeniesienia praw autorskich po odliczeniu przypadających na tę kwotę składek 1028,25zł oraz 50% kosztów 3235,88zł, wynosi 3235,87zł.
4. W sumie podstawa opodatkowania wynosi 5281,87zł, po zaokrągleniu do pełnych złotych 5282zł. Zaliczka naliczona przy 18% podatku i odjęciu kwoty wolnej 46,33zł wynosi 904,43zł. Zaliczka należna, po odliczeniu 7,75% podstawy ubezpieczenia zdrowotnego 668,75zł i zaokrągleniu do pełnych złotych 236zł.
5. Do wypłaty pozostaje 7616,39zł.
Przykład II
Porównajmy rozliczenie pracownika z przykładu I z sytuacją, w której cała wypłata zostaje rozliczona z kosztami ustawowymi 111,25zł. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie brutto 10000zł, identycznie jak w przykładzei I:
1. Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika są identyczne jak w przykładzie I: ubezpieczenie emerytalne 976zł (9,76% od 10000zł), rentowe 150zł (1,5% od 10000zł), chorobowe 245zł (2,45% od 10000zł) w sumie 1371zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 776,61zł (9% od podstawy 8629zł).
2. Podstawa opodatkowania od 10000zł po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne 1371zł oraz przy założeniu kosztów ustawowych 111,25zł i po zaokrągleniu do pełnych złotych wynosi 8518zł. Zaliczka naliczona przy 18% podatku i po odjęciu kwoty wolnej 46,33zł wynosi 1486,91zł. Zaliczka należna, po odliczeniu 7,75% podstawy ubezpieczenia zdrowotnego 668,75zł i zaokrągleniu do pełnych złotych 818zł.
3. Do wypłaty pozostaje 7034,39zł.
Różnica, 582zł (7616,39zł - 7034,39zł) pozostaje zatem w kieszeni pracownika.
Implementacja w programie płacowym
Zastosowany program płacowy umożliwia podział wynagrodzenia zasadniczego na część związaną z wykonywaniem obowiązków pracowniczych oraz na część związaną z przenoszeniem przez pracownika praw autorskich.
W poniższym przykładzie założono, że wynagrodzenie pracownika składa się z dwóch części: 2500zł rozliczanej z kosztami ustawowymi oraz z części 7500zł rozliczanej z kosztami 50%, identycznie jak w przykładzie I. Aby w pełni zautomatyzować rozliczanie wynagrodzenia dla pracownika, należy:
1. W konfiguracji programu na ekranie 'Rodzaje List Płac ze Składnikami Wynagrodzenia', należy zmienić definicję listy płac 'Umowy o prawa autorskie': nazwę listy płac na 'Wypłata honorarium' oraz źródło przychodów do deklaracji PIT na 'Wynagrodzenia ze stosunku: pracy - przychody z kosztami uzysk. przych. na pdst. art.22 ust.9 pkt 3 ustawy'.
Rys 1. Definicja listy płac 'Wypłata honorarium autorskiego'.
2. W konfiguracji programu na ekranie 'Definiowanie Składników Wynagrodzenia', należy zmienić nazwę i definicję składnika 'Um. o prawa autorskie': nazwę składnika na 'Honorarium autorskie', metodę redukcji kwoty za czas nieprzepracowany na 'Redukowana proporcjonalnie wg dni/godzin roboczych', wchodzenie do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na 'Nie wchodzi, redukowany za czas urlopu'. Dodatkowo należy dopisać nowy składnik o nazwie 'Wyn. urlopowe od honorarium', metodą redukcji kwoty za czas nieprzepracowany 'Nie redukowana za czas absencji', wchodzeniem do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na 'Nie wchodzi, nie redukowany za czas urlopu' oraz wchodzeniem do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy na 'Nie wchodzi'. Nowy składnik musi zostać dołączony do listy składników dostępnych na liście płac 'Wynagr. zasadnicze i inne skł. mies.'.
Rys 2 Definicja składnika 'Honorarium autorskie'.
Rys 3 Definicja składnika 'Wynagrodzenie urlopowe od honorarium'.
3. W konfiguracji programu na ekranie 'Definiowanie Zmiennych Globalnych', należy zdefiniować nową zmienną o nazwie 'Współczynnik urlopowy' jako 'Funkcję zmiennych': 'Płaca zasadnicza (System)' <razy> 'Zatr. - dni urlopu w miesiącu (System)' <podzielić przez> 'Zatr. - dni obow. pracy bez zatr./zwol. (System)'.
Rys 4 Zmienna globalna 'Współczynnik urlopowy'.
4. W kartotece każdego pracownika rozliczanego z honorarium, należy otworzyć ekran definiowania zmiennych (przycisk 'Zmienne' w kartotece), a następnie zmienić zakres istniejącej zmiennej 'Płaca zasadnicza' na 'Wszystkie elementy' oraz zdefiniować nową zmienną o nazwie 'Współcz. honorarium' wprowadzaną 'Wielomiesięcznie' i nadać jej wartość '0,75'. Wartość współczynnik należy wprowadzić zgodnie z faktycznym podziałem wynagrodzenia.
Rys 5 Zmienna pracownika 'Współcz. honorarium'.
Następnie, po wybraniu przycisku 'Rozliczenia', na zakładce składników wynagrodzenia 'Formuły złożone', należy dodać następujące dwa składniki:
Składnik: '11- Wynagr. zasadnicze'
Kwota wyliczana formułą: '-1,0 ' x 'Płaca zasadnicza' x 'Współcz. honorarium'
Składnik: 'UH - Wynagr. urlopowe od honorarium'
Kwota wyliczana formułą: '1,0 ' x 'Współczynnik urlopowy' x 'Współcz. honorarium'
Rys 6 Zakładka formuł złożonych na ekranie 'Szczegóły Dotyczące Wybranej Osoby - Rozliczenia'.
5. Do rejestru umów cywilnoprawnych dla pracownika, w rejestrze 'Umowy o prawa autorskie', należy dopisać nową pozycję z datami 'od' i 'do' odpowiadającym datom umowy o pracę (na ekranie 'Historia Zatrudnienia i Nauki'). Kwota umowy powinna być podana formułą:
'Współcz. honorarium (Zatrudniony)' x 'Płaca zasadnicza (Zatrudniony)'
Rys 7 Zakładka formuł złożonych na ekranie 'Szczegóły Dotyczące Wybranej Osoby - Rozliczenia'.
6. W kartotece każdego pracownika rozliczanego z honorarium, należy wybrać zakładkę 'Podatki' i zaznaczyć, że umowy cywilnoprawne są rozliczane stawką podatku ze skali podatkowej.
Rys 8 Zakładka 'Podatki' na ekranie kartoteki pracownika.
7. Każdego miesiąca należy utworzyć dwie listy płac: 'Wynagr. zasadnicze i inne skł. mies.' oraz 'Wypłata honorarium' i do obydwu list należy dopisać zatrudnionych otrzymujących część wynagrodzenia w formie honorarium.
Rys.9. Lista płac - wynagrodzenie brutto 5500zł: potrącenie ograniczone połową wynagrodzenia netto do wypłaty.
Rys.10. Rozliczenie części wypłaty z tytułu przeniesienia praw autorskich (2500zł).
Rys.11. Rozliczenie części wypłaty z tytułu przeniesienia praw autorskich (7500zł).
Rys.12. Wydruk skonsolidowanej listy płac - wynagrodzenie brutto składa się z 2500 wynagrodzenia zasadniczego (koszty ustawowe 111,25zł) oraz 7500zł wynagrodzenia z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych (koszty 50% po odliczeniu od przychodu składek na ubezpieczenia społeczne).
Referencje
[1] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 1994 r., Nr 24, poz. 83)
[2] Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1991 r., Nr 80, poz. 350)
[3] Interpretacja indywidualna z dnia 04.11.2008 r., sygn. IPPB2/415-1174/08-2/MK — Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie
