USTAWOWE ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA
Zrozumiałe jest, że aby stwierdzić czy dany czyn, który wydarzył się w rzeczywistości jest przestępstwem należy ustalić czy odpowiada on opisowi ustawy. Inaczej mówiąc każde przestępstwo i warunki konieczne do jego zaistnienia opisane są w przepisach części szczególnej ustaw zawierających przepisy karne.
Czyn, który wydarzył się by być jednocześnie przestępstwem musi odpowiadać cechom zawartym w konkretnym przepisie karnym.
Cechy opisane w ustawie, które charakteryzują dany czyn, jako przestępstwo to USTAWOWE ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA.
Z reguły cechy czynu opisane w konkretnym przepisie są wystarczające, aby uznać go za czyn zabroniony, np.: „kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą” pozwalają sklasyfikować lub zdyskredytować działanie człowieka jako przestępstwo kradzieży.
Tak więc sprawca, który zabiera cudzą rzecz z jednoczesnym zamiarem jej przywłaszczenia, czyli wejścia w jej posiadanie popełnia przestępstwo. Osobna kwestią jest czy podlega karze (okoliczności wyłączające winę, kontratypy).
Opisywane w prawie karnym (Kodeks Karny, Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Kodeks Karno Skarbowy) opisują różnego rodzaju przestępstwa, podając jednocześnie możliwe do wymierzenia kary.
Każdy z opisywanych czynów różni się od siebie swoistymi cechami.
Ustawy zawierające przepisy karne opisują tylko pewne typowe cechy konkretnego czynu takie, które wystarczają do uznania działania sprawcy za przestępstwo, w praktyce jednak zawsze mamy do czynienia z dodatkowymi okolicznościami czynu niezapisanymi w ustawie lub niezapisanymi wprost, te okoliczności jednak nie mają wpływu na zakwalifikowanie konkretnego działania człowieka, jako przestępstwa. Te dodatkowe okoliczności mają jednak zwykle istotny wpływ na wymiar kary, wykrycie sprawcy, itp.
Dla przykładu: dla bytu przestępstwa zabójstwa konieczne jest jedynie, aby sprawca umyślnie i bezprawnie pozbawił człowieka życia. Wszelkie inne okoliczności, tj.: sposób pozbawienia życia, użyte narzędzia, wiek sprawcy, pobudki kierujące zabójcą, miejsce i okoliczności zabójstwa nie mają wpływu na zakwalifikowanie bezprawnego działania, jako przestępstwa. Te dodatkowe okoliczności wpłyną jednak zapewne na ocenę winy sprawcy lub jej brak, spowodują orzeczenie stosownej kary lub odstąpienia od jej wymierzenia, itp.
Z punktu widzenia pracy organów ścigania ustalenie znamion czynu zabronionego w znanym działaniu sprawcy jest codziennością i ma ogromne znaczenie.
To organy ścigania (głównie Policja) odpowiadają przecież na zlokalizowanie źródeł dowodowych ich prawidłowe udokumentowanie i zabezpieczenie, a co za tym idzie ustalenie stanu faktycznego popełnienia czynu zabronionego.
Prawidłowo przeprowadzone postępowanie przygotowawcze winno doprowadzić nie tylko do ustalenia i zatrzymania sprawcy czynu, ale zebrać informacje, które pozwolą podjąć prawidłową decyzję, co do zasadności wymierzenia kary i jej wymiaru.
Prowadzący postępowanie winien nie ograniczać się jedynie do jednostronnego koncentrowania dowodów i informacji ale zebrać merytorycznie pełny i wiarygodny materiał mogący zostać poddany ocenie sądowej. Rola oskarżyciela na podstawie materiałów takiego postępowania zdaje się powinna zostać powierzona prokuratorowi.
Niemniej jednak pewne jest, że znamiona czynu zabronionego odgrywają ogromną rolę w procesie karnym, ponieważ:
stanowią o zakresie czynów zabronionych,
prawidłowe ich ustalenie jest warunkiem jednolitej kwalifikacji prawnej oraz gwarancją przestrzegania praworządności, zapobiega nadużyciom ze strony aparatu ścigania i zapewnia obywatelom przestrzeganie ich praw.
Dane o znamionach czynu przestępnego powinny mieć swoje odzwierciedlenie w materiałach prawidłowo przeprowadzonego postępowania przygotowawczego, nawet jeśli kończy się ono umorzeniem z powodu niewykrycia sprawcy. W każdym opisie przestępstwa zawrzeć się winny:
przedmiot ochrony (zamachu),stronę przedmiotową czynu zabronionego,podmiot czynu zabronionego,stronę podmiotową czynu zabronionego.
Niestety jak pokazuje praktyka znaczna część funkcjonariuszy zaangażowanych w prowadzenie postępowań przygotowawczych ma w ogóle problem ze zrozumieniem i interpretacja zagadnienia związanego ze znamionami przestępstwa, nie wspominając już o dbałości o dokumentowanie okoliczności i informacji wskazujących i opisujących owe znamiona w konkretnym przypadku w ramach prowadzonej sprawy.
LITERATURA:
Kodeks Karny,„Nowy Kodeks Karny – wybrane zagadnienia z części ogólnej” – Andrzej Marek„Wybrane zagadnienia z części ogólnej prawa karnego materialnego” – Irena Wojciechowska, Szkoła Policji w Pile
